جوان آنلاین: بازار پروتئین در آبان ۱۴۰۴کمنوسان، اما معنادار در حوزه تولید و عرضه گوشت طیور بود و دادههای رسمی منتشرشده از سوی مراجع آماری نشان میدهد کشتارگاههای رسمی در این ماه بیش از ۲۱۸هزارتن گوشت انواع طیور را وارد چرخه مصرف کردهاند که از یکسو بیانگر تداوم نقش تعیینکننده مرغ در سفره خانوارهای ایرانی است و از سوی دیگر، نشانهای از پایداری نسبی زنجیره تأمین در یکی از حساسترین بخشهای امنیت غذایی کشور به شمار میآید. افزایش عرضه نسبت به مدت مشابه سال گذشته، آن هم در شرایطی که هزینههای تولید، نهادههای دامی و چالشهای لجستیکی همچنان بر اقتصاد بخش کشاورزی سایه انداختهاند، میتواند چشمانداز روشنی داشته باشد. سهم بالای گوشت مرغ در ترکیب تولید، محدود بودن نقش سایر طیور و فاصله اندک تغییرات ماهانه، همگی از بازاری حکایت میکند که بیش از هر چیز بر ثبات، پیشبینیپذیری و مدیریت عرضه تکیه دارد.
بر اساس نتایج طرح آمارگیری کشتار طیور در کشتارگاههای رسمی کشور، وزن گوشت عرضهشده انواع طیور در آبان ۱۴۰۴ به ۲۱۸هزارو۸۰ تن رسیده است که جایگاه گوشت طیور را بهعنوان اصلیترین منبع پروتئین حیوانی در سبد مصرف خانوار تثبیت میکند. بررسی ترکیب این تولید نشان میدهد، مرغ با فاصلهای چشمگیر نسبت به سایر گونهها، همچنان محور بازار گوشت سفید کشور باقی مانده است. از مجموع کل عرضه، بیش از ۲۱۲ هزار تن به گوشت مرغ اختصاص داشته که معادل ۹۷/۴درصد از کل وزن گوشت طیور محسوب میشود. این تمرکز بالا، ساختار تکمحصولی بازار طیور را بار دیگر برجسته میسازد.
در کنار مرغ، گوشت بوقلمون با ۲هزارو۸۲۰تن و سایر انواع طیور با ۲هزارو۸۳۴ تن سهمی محدود و تقریباً برابر از بازار داشتهاند. سهم هر یک از این دو گروه حدود ۱/۳درصد گزارش شده است، نشان میدهد تنوع مصرف گوشت طیور در کشور همچنان محدود باقی مانده و رفتار مصرفکننده بهطور غالب به سمت مرغ متمایل است. این الگو ریشه در عادتهای غذایی دارد و بازتابی از قیمت، دسترسی، سرعت تأمین و سیاستهای حمایتی نیز به شمار میآید.
مقایسه عملکرد کشتارگاههای رسمی کشور در آبان ۱۴۰۴ با ماه مشابه سال گذشته، افزایش ۷درصدی عرضه گوشت انواع طیور را نشان میدهد. این رشد سالانه، در شرایطی رخ داده است که تولیدکنندگان با نوسانات قیمت نهادههای دامی، هزینههای انرژی، دستمزد و مسائل حملونقل مواجه بودهاند. افزایش عرضه در چنین فضایی، نشانهای از توان سازگاری نسبی تولیدکنندگان و اثرگذاری سیاستهای تنظیم بازار تلقی میشود. هرچند این رشد بهمعنای وفور مطلق نیست، اما از منظر اقتصادی میتواند بهعنوان عاملی بازدارنده در برابر جهشهای قیمتی عمل کند.
از منظر تغییرات کوتاهمدت، آمارها حاکی از آن است که میزان عرضه گوشت طیور در آبان نسبت به مهر حدود یکدرصد افزایش داشته است. این رشد محدود ماهانه، بیش از آنکه نشانه جهش تولید باشد، بیانگر ثبات نسبی و حفظ سطح تولید در زنجیره تأمین است. در بازارهایی مانند گوشت مرغ که حساسیت بالایی نسبت به شوکهای عرضه و تقاضا دارند، چنین ثباتی اهمیت ویژهای پیدا میکند. کاهش نوسانات، امکان برنامهریزی بهتر را برای تولیدکننده، توزیعکننده و حتی مصرفکننده فراهم میسازد.
تمرکز بالای تولید بر گوشتمرغ، پیامدهای اقتصادی متعددی نیز به همراه دارد. از یکسو، این تمرکز باعث شده است، مرغ به کالایی با دسترسی گسترده و قیمت نسبتاً کنترلشده تبدیل شود. از سوی دیگر، وابستگی شدید بازار پروتئین کشور به یک محصول، ریسکهای ساختاری را افزایش میدهد. هرگونه اختلال در زنجیره تولید مرغ، از بیماریهای دام و طیور گرفته تا اختلال در واردات نهادهها، میتواند اثرات گستردهای بر بازار مصرف برجای بگذارد. سهم اندک بوقلمون و سایر طیور نشان میدهد، سیاستهای تنوعبخشی به تولید و مصرف هنوز به مرحله اثرگذاری نرسیدهاند.
افزایش عرضه رسمی از مسیر کشتارگاههای مجاز، علاوه بر آثار اقتصادی، از منظر سلامت و نظارت نیز حائز اهمیت است. رشد سهم کشتار رسمی میتواند به کاهش فعالیتهای غیرمجاز، بهبود استانداردهای بهداشتی و افزایش اعتماد مصرفکننده منجر شود. درعین حال، آمارهای رسمی فقط بخشی از واقعیت بازار را نشان میدهند و بخشی از تولید و مصرف ممکن است خارج از این چرخه ثبت شود. با این حال، روندهای اعلامشده مبنای اصلی تصمیمگیریهای کلان در حوزه تنظیم بازار و امنیت غذایی محسوب میشوند.
تحلیل دادههای آبان ۱۴۰۴ نشان میدهد، سیاستهای کنترلی دولت در حوزه تأمین نهادهها، قیمتگذاری و ذخایر راهبردی تا حدی توانستهاند از بروز نوسانات شدید جلوگیری کنند. افزایش سالانه عرضه، بدون ایجاد مازاد چشمگیر یا کمبود محسوس، بیانگر نوعی تعادل شکننده است که حفظ آن نیازمند رصد مستمر بازار و واکنش سریع به تغییرات محیطی است. بازار مرغ میتواند در مدت کوتاهی دچار نوسان شود و بازگشت به ثبات، هزینههای اقتصادی و اجتماعی قابلتوجهی به همراه داشته باشد.
در سطح مصرف، تداوم عرضه در حجم بالا میتواند به حفظ قدرت خرید خانوارها کمک کند. گوشتمرغ بهدلیل قیمت پایینتر نسبت به گوشت قرمز، نقش جبرانی در سبد غذایی اقشار مختلف ایفا میکند. افزایش عرضه، حتی در حد چنددرصد، میتواند از فشار قیمتی بکاهد و دسترسی پایدارتر را تضمین کند. در شرایطی که تورم مواد غذایی یکی از دغدغههای اصلی خانوارها محسوب میشود، ثبات در بازار مرغ اهمیت مضاعفی پیدا میکند.
از منظر تولیدکننده، افزایش عرضه لزوماً بهمعنای بهبود سودآوری نیست. هزینههای تولید در ماههای اخیر روندی افزایشی داشته و حاشیه سود بسیاری از واحدهای پرورش طیور تحت فشار قرار گرفته است. رشد تولید زمانی میتواند پایدار باشد که با سازوکارهای حمایتی مؤثر، تأمین بهموقع نهادهها و سیاستهای قیمتگذاری منطقی همراه شود. در غیر این صورت، افزایش عرضه کوتاهمدت ممکن است به کاهش انگیزه تولید در دورههای بعدی منجر شود.
نقش کشتارگاههای رسمی در ساماندهی بازار طیور، فراتر از ثبت آمار است. این مراکز حلقه اتصال میان تولید و توزیع محسوب میشوند و عملکرد آنها میتواند شاخصی از سلامت کلی زنجیره باشد. افزایش حجم کشتار رسمی، نشانهای از حرکت بازار به سمت شفافیت بیشتر تلقی میشود، در بلندمدت میتواند به بهبود سیاستگذاری و کاهش رانت کمک کند.
در مجموع، آمار آبان ۱۴۰۴ وضعیتی از بازاری ارائه میدهد که در آن مرغ همچنان محور اصلی تأمین پروتئین حیوانی است و سایر طیور نقش حاشیهای دارند. رشد سالانه عرضه، ثبات ماهانه و تمرکز بالا بر یک محصول، سه ویژگی اصلی این دوره به شمار میآیند. تداوم این روند، نیازمند مدیریت دقیق، تنوعبخشی تدریجی و توجه همزمان به منافع تولیدکننده و مصرفکننده است که اگر بهدرستی طی شود، میتواند امنیت غذایی کشور را در یکی از مهمترین بخشها تقویت کند.
