جوان آنلاین: ناصر تقوایی فیلمسازی است که به گفته حاضران در نشست «جامعهشناسی آثار مستند ناصر تقوایی» در نوزدهمین جشنواره «سینماحقیقت»، از گزارشگری صرف عبور کرده و با نگاهی انسانشناسانه، مناسک، باورها و زندگی روزمره مردم را به روایت سینمایی رسانده است.
به گزارش «جوان»، نشست «جامعهشناسی آثار مستند ناصر تقوایی» با حضور مهناز رونقی و مهرداد عربستانی، از مدرسان دانشگاه، در پردیس سینمایی ملت برگزار شد.
این نشست با میزبانی امیرکاظمیاصل برگزار شد. وی در ابتدای جلسه، بهعنوان مقدمه به معرفی ناصر تقوایی پرداخت: ناصر تقوایی در حوزه عکاسی استعداد قابل توجهی داشت و در سینما از ابراهیم گلستان آموخت. او با حضور در سازمان رادیو و تلویزیون ملی ایران، ساخت آثار مستند خود را آغاز کرد و این آثار را در تاریخ سینمای مستند ایران به ثبت رساند. تقوایی فعالیت سینمایی خود را با نخستین فیلم سینماییاش «آرامش در حضور دیگران» آغاز و در مجموع شش فیلم سینمایی، پیش و پس از انقلاب اسلامی، کارگردانی کرد. اکنون و در آستانه شصتمین روز از فقدان این سینماگر بزرگ، به بررسی آثار مستند ناصر تقوایی میپردازیم.
در ادامه، وی با اشاره به امکان بررسی آثار تقوایی از منظر انسانشناسی گفت: آثار ایشان را میتوان با نگاهی انسانشناسانه تحلیل کرد. تقوایی نگاه اجتماعی دقیق و ریزبینانهای نسبت به جامعه داشت و از نوعی بصیرت انسانشناسی برخوردار بود.
عربستانی در تشریح دستهبندی آثار تقوایی اظهار کرد: فیلمهای مستند ناصر تقوایی را میتوان در سه دسته کلی طبقهبندی کرد: دسته نخست، آثاری هستند که به مردمنگاری میپردازند و تلاش میکنند پدیدهها را از منظر معنا و تفسیری که برای مردم دارند بررسی کنند؛ اینکه یک رفتار یا مناسک در نگاه مردم چه معنا و مفهومی پیدا میکند. دسته دوم، آثاری هستند که توجه ویژهای به بستر اجتماعی دارند و با نگاهی جامعهشناسانه به تحلیل مناسک و رفتارها میپردازند و برای آنها تبیین ارائه میدهند؛ نگاهی که برای انسانشناسان اهمیت ویژهای دارد.
او ادامه داد: دسته سوم نیز آثاری هستند که به زندگی روزمره با نگاهی کاملاً اجتماعی میپردازند. این آثار همگی از نوعی بینش و بصیرت ویژه برخوردارند.
وی افزود: علاوه بر دقت در به تصویر کشیدن آداب و رسوم، یکی دیگر از ویژگیهای آثار تقوایی، ایجاز و اختصار آنهاست. فیلمهای او بهنوعی چند صفحه پژوهش مردمنگارانه را در زمانی کوتاه به مخاطب ارائه میدهند.
عربستانی در پاسخ به اینکه چه ویژگی شاخص و غالبی در آثار ناصر تقوایی وجود دارد، گفت: تقوایی به دنبال کشف معناست و برای همین در فیلمهایش از نریشنهای طولانی و دقیق استفاده میکند. برخی مفاهیم انتزاعی را نمیتوان صرفاً با تصویر نشان داد، اما نریشنهای او این مفاهیم را بهطور کامل منتقل میکنند. نریشن در آثار تقوایی معنا پیدا میکند و مخاطب با شنیدن آن، داستان و مفهوم را درک میکند. یکی از ویژگیهای مهم کار او این است که فیلم را در نقطه اوج به پایان میرساند.
وی ادامه داد: در بسیاری از آثار او، اوج مناسک با رقص، عروسی یا آیینهای جمعی همراه است و پس از آن، فیلم به زندگی عادی بازمیگردد. نشان دادن آغاز و پایان و بازگشت به زندگی روزمره، از عناصر مهمی است که در آثار تقوایی بهوضوح دیده میشود. شخصیتهای فیلمهای او اغلب انسانهای عادی و معمولی هستند که در لحظهای به اوج میرسند، اما پس از شور و هیجان مراسم، دوباره به زندگی آرام و گاه راکد خود بازمیگردند؛ زندگیای که اغلب متعلق به اقشار فرودست جامعه است.
