کتاب را به خانه برگردانیم

جوان آنلاین: چند وقت پیش در یکی از پارک‌های محله، مادری را دیدم که کنار پسر هفت ساله‌اش روی نیمکت نشسته بود. پسر مشغول ورق‌زدن یک کتاب با تصاویر جذاب بود و مادر با گوشی‌اش مشغول پیام‌دادن. پسر بچه یک دفعه با ذوق گفت: «مامان ببین، اینجا نوشته وقتی شیر غرش می‌کنه همه حیوان‌ها می‌ترسند!» مادر در‌حالی‌که سرش را از گوشی بلند نکرد و همچنان مشغول بود، فقط گفت: «آفرین عزیزم» و دوباره مشغول شد. چند لحظه بعد پسر بچه با صدای آرامی گفت: «مامان، کاش تو هم مثل خاله نرگس برایم کتاب می‌خواندی.» زن جوان با شنیدن این حرف جا خورد. گوشی را کنار گذاشت و کتاب پسرش را دست گرفت و درحالی‌که فرزندش را در بغل گرفت شروع به خواندن داستان کرد...» شاید خیلی از ما از این صحنه‌ها زیاد دیده باشیم. صحنه‌ای که در آن والدین دوست دارند فرزندان‌شان اهل مطالعه شوند، اما خودشان مدت هاست کتابی دست نگرفته‌اند و نمی‌دانند حقیقت این است؛ علاقه کودکان به کتاب از نگاه و رفتار والدین آغاز می‌شود. 
 
 کتابخوانی را از «باید» به «لذت» تبدیل کنیم
بعضی از والدین معمولاً زمانی به کتاب نزدیک می‌شوند که احساس تکلیف می‌کنند یا اجباری وسط باشد. مثلاً برای تربیت بهتر فرزند یا کمک به درس او. اما اگر کتابخوانی را برای خودشان لذت بخش کنند؛ مثل دیدن فیلم سینمایی یا جست‌وجوی در شبکه‌های اجتماعی، این نوع کتابخوانی ماندگارتر خواهد شد. برای شروع و عادت به کتابخوانی هم می‌توان با کتاب‌هایی شروع کرد که سبک‌شان داستانی کوتاه باشد یا حتی کتاب‌های صوتی. این نوع کتاب‌ها می‌تواند جرقه‌ای برای بازگشت به دنیای کتاب و عادت به فرهنگ کتابخوانی باشد. 
 شروع تغییر رفتار با تغییر در یک نگاه
بسیاری از والدین تصور می‌کنند، کتاب یعنی زمان زیاد و تمرکز بالا. چیزی که در زندگی‌های پرمشغله امروز، گاهی رؤیایی دست نیافتنی به نظر می‌رسد، اما واقعیت این است که کتابخوانی الزاماً به معنای ساعت‌ها نشستن در سکوت نیست. کافی است خواندن چند صفحه در روز به عادتی ساده و روزمره تبدیل شود همانند همان عادت‌هایی که جایگزین مطالعه کتاب شده‌اند و در آخر نتیجه‌ای هم ندارند. وقتی فرزند می‌بیند پدر یا مادرش هر شب چند دقیقه در آرامش مشغول خواندن کتاب است؛ ناخودآگاه یاد می‌گیرد مطالعه بخشی طبیعی از زندگی روزانه است، نه کاری خاص برای زمان‌های خاص. چنین الگویی، تأثیری ماندگارتر از هر توصیه یا تشویقی دارد. 

 تکنولوژی، رقیب یا همراه؟‌
نمی‌توان از دنیای دیجیتال فرار کرد چراکه خواسته یا ناخواسته بسیاری از کار‌های روزمره ما به آن گره خورده است، اما می‌توان آن را به خدمت گرفت که هنری بسیار بزرگ است. ابزار‌های امروز اگر درست استفاده شوند، می‌توانند پلی میان نسل‌ها و دنیای کتاب باشند. کتاب‌های صوتی، اپلیکیشن‌های کتابخوان و حتی ویدیو‌های معرفی کتاب در شبکه‌های اجتماعی، همگی فرصت‌هایی تازه برای نزدیک شدن به دنیای مطالعه هستند. مثلاً می‌توان با فرزند در یک پلتفرم کتابخوان عضو شد و هر شب چند دقیقه به کتابی مشترک گوش داد یا درباره اش حرف زد. یا حتی هر هفته در جمع خانوادگی، یکی از اعضا خلاصه‌کتابی را که خوانده است را برای دیگران تعریف کند. همین گفت‌و‌گو‌های ساده می‌تواند به تدریج فضای خانه را به محیطی فرهنگی و الهام بخش تبدیل کند و صمیمت را بین اعضای خانواده بیشتر کند. 
 جایگزین آرامش بخش برای گوشی و تبلت
بسیاری از والدین، پس از یک روز شلوغ کاری، گوشی را راهی برای استراحت می‌دانند، اما کتاب هم می‌تواند همان نقش را ایفا کند، با این تفاوت که در نگاه بسیاری از کارشناسان، کتاب ذهن را آرام‌تر و خلاق‌تر می‌سازد. برای شروع کافی است به جای مرور شبکه‌های اجتماعی پیش از خواب، چند صفحه کتاب بخوانیم. کم کم، ذهن به این آرامش تازه عادت می‌کند و مطالعه، جایگزینی طبیعی برای استفاده بی هدف از تلفن همراه می‌شود. کتاب نه تنها خستگی را از ذهن می‌گیرد، بلکه حس رضایت از یادگیری و تجربه‌تازه را هم به همراه دارد. چنین احساسی، می‌تواند به تدریج بر فضای عاطفی خانواده تأثیر مثبت بگذارد. 

 همکاری خانه و مدرسه در مسیر کتابخوانی
اگر معلمان و والدین دست به دست هم دهند، می‌توانند راهی برای ترویج کتابخوانی باز کنند. مثلاً ایجاد گروه‌های آنلاین برای معرفی کتاب، به اشتراک گذاشتن صوت یا ویدیو از خوانش دانش‌آموزان، یا برگزاری مسابقات کوچک خانوادگی کتابخوانی می‌تواند فضایی شاد و تشویق کننده به وجود آورد. در چنین فضایی، والدین نه تنها ناظر، بلکه همراه و شریک فرزند خود در تجربه مطالعه می‌شوند. همین همراهی، پیوند عاطفی میان والد و فرزند را نیز تقویت می‌کند. 
 کتاب، رفتار فرهنگی خانوادگی
در نهایت، کتابخوانی یک رفتار فرهنگی خانوادگی است، نه صرفاً برنامه‌ای آموزشی که تنها از سوی مدرسه یا نهاد‌ها دنبال شود. وقتی کودک ببیند پدر یا مادرش با لبخند و آرامش کتاب می‌خواند، دیگر نیازی به تشویق بیرونی ندارد. گاهی کافی است گوشی را کنار بگذاریم، چراغی ملایم روشن کنیم و با صدای بلند برای فرزند‌مان چند خط بخوانیم. همین چند خط ساده، می‌تواند در ذهن او جرقه کنجکاوی، تخیل و امید را روشن کند. از همان لحظه، دنیایی تازه برای او آغاز می‌شود دنیایی که در آن، کتاب نه تکلیف، بلکه لذت است.