جوان آنلاین: مجموعهٔ چهارجلدی «راهنمای عمومی اسرائیل‌شناسی ۲۰۲۰» اثر پژوهشی جامعی است که به کوشش گروهی از محققان فلسطینی و عرب در «مؤسسهٔ الدراسات الفلسطینیه» تهیه و توسط دکتر محمدجواد اخوان به فارسی ترجمه شده است. این مجموعه تازه‌ترین ویرایش اثری است که از سال ۱۹۹۶ به‌طور منظم منتشر و به‌روزرسانی می‌شود تا خلأ اطلاعاتی در محافل علمی و دانشگاهی عربی و فارسی‌زبان را در حوزهٔ اسرائیل‌شناسی برطرف سازد و تصویری مستند، تحلیلی و چندبعدی از رژیم‌صهیونیستی و جنبش صهیونیسم ارائه کند. چهار جلد این مجموعه با رویکردی چندوجهی، ابعاد ایدئولوژیک و تاریخی، ساختار حکومتی و حقوقی، سیاست و جامعه و نیز نهاد‌های نظامی و امنیتی اسرائیل را به‌صورت پیوسته و مکمل بررسی می‌کنند و برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به مسائل خاورمیانه و مناقشهٔ فلسطین–اسرائیل منبعی ارزشمند به‌شمار می‌آیند.
جلد اول با عنوان «ایدئولوژی و تاریخ» به قلم منیر فخرالدین و رائف زریق، به ریشه‌های فکری، تاریخی و ایدئولوژیک صهیونیسم می‌پردازد و روند تاریخی شکل‌گیری دولت اسرائیل را واکاوی می‌کند. مهم‌ترین مباحث این جلد شامل زمینه‌های شکل‌گیری صهیونیسم در قرن نوزدهم اروپا، رابطهٔ پیچیدهٔ صهیونیسم با یهودیت و چگونگی تبدیل مفاهیم مذهبی به پروژه‌ای ملی‌گرایانه و سکولار، تحلیل صهیونیسم به‌عنوان «استعمار مهاجران» و تفاوت آن با استعمار کلاسیک، نقش قدرت‌های استعماری به‌ویژه بریتانیا در تحقق پروژهٔ صهیونیستی، و سیاست‌های اسکان و مالکیت زمین است. نویسندگان با بهره‌گیری از منابع دست‌اول و رویکردی انتقادی، اما مستند، ساختار دولت و جامعهٔ یهودی در فلسطینِ پیش از تأسیس اسرائیل، چالش‌های هویتی، اجتماعی و سیاسی این دولت نوپا و پیامد‌های آن برای فلسطینیان و منطقه را تحلیل می‌کنند. این جلد برای پژوهشگران و دانشجویان تاریخ، علوم سیاسی و مطالعات خاورمیانه که به دنبال درک عمیق‌تر از ریشه‌های مناقشهٔ فلسطین و اسرائیل هستند، منبعی ضروری محسوب می‌شود.
جلد دوم با عنوان «رژیم حکومتی و حقوقی» تحت سرویراستاری منیر فخرالدین و با همکاری مهند مصطفی، اسامه حلبی و موسی ابورمضان تدوین و به فارسی ترجمه شده است. این جلد بر ساختار سیاسی و حقوقی اسرائیل تمرکز دارد و سه قوهٔ اصلی یعنی قوهٔ مقننه (کنست)، قوهٔ مجریه (دولت) و قوهٔ قضاییه را از حیث سازوکارها، تعامل‌ها و تداخل‌های نهادی بررسی می‌کند. جایگاه کنست در قانون‌گذاری و نظارت، نقش نخست‌وزیر و فرایند تشکیل دولت، ساختار حکمرانی محلی و تقسیمات کشوری، و نیز نقش و اختیارات نمادین ریاست‌جمهوری تشریح می‌شود. از سوی دیگر، وضعیت قوانین اساسی و جایگاه «قوانین بنیادین»، اصل «اسرائیل؛ دولت ملی قوم یهود» و پیامد‌های آن بر حقوق اقلیت‌ها، و نسبت دین و قومیت با ساختار حقوقی و سیاسی این رژیم با رویکردی تحلیلی واکاوی شده است. این جلد برای تحلیل‌گران مسائل سیاسی، حقوقدانان و علاقه‌مندان به شناخت سازوکار قدرت و قوانین در اسرائیل تدوین شده و با داده‌ها و جداول مستند، امکان مقایسهٔ تطبیقی با دیگر نظام‌های سیاسی را نیز فراهم می‌کند.
جلد سوم با عنوان «سیاست و جامعه» به سرویراستاری منیر فخرالدین و با همکاری آنتوان شلحت، نبیل صالح و محمدجواد اخوان، تصویری جامع از پویش‌های حزبی، الگو‌های رقابت سیاسی و تحولات اجتماعی اسرائیل ارائه می‌دهد. این جلد، دولت‌های بنیامین نتانیاهو و نقش احزاب راست‌گرا و مذهبی در تثبیت هژمونی سیاسی، ظهور و افول احزاب میانه‌رو و چپ و وابستگی بسیاری از آنها به رهبران کاریزماتیک را بررسی می‌کند. در بخش جامعه و جمعیت، ترکیب جمعیتی، منابع رشد و مهاجرت یهودیان، توزیع جغرافیایی جمعیت، شاخص‌های خانواده مانند نرخ ازدواج و طلاق، و تنش‌های مذهبی، فرقه‌ای و ایدئولوژیک تحلیل می‌شود. همچنین، چالش‌های ادغام اقلیت‌ها—به‌ویژه اعراب و دروزی‌ها—در ساختار اجتماعی و موانع فرهنگی و نهادی پیش‌ِرو، به‌همراه پیامد‌های بحران‌هایی همچون همه‌گیری کرونا بر سیاست و جامعهٔ اسرائیل، با رویکردی مستند توضیح داده شده است. این جلد برای جامعه‌شناسان، فعالان رسانه‌ای و محققان حوزهٔ تحولات داخلی اسرائیل سودمند است و درک منسجمی از تعامل سیاست و جامعه در این کشور به دست می‌دهد.
جلد چهارم با عنوان «نهاد‌های نظامی و امنیتی» تحت سرویراستاری منیر فخرالدین و تألیف فادی نحاس، به بررسی ساختار، دکترین و راهبرد‌های نهاد‌های نظامی و امنیتی اسرائیل اختصاص دارد. در این جلد، مبانی دکترین امنیتی اسرائیل—از جمله اصول بازدارندگی، هشدار سریع و پیروزی قاطع—و ترجمهٔ عملی آنها در سازمان رزم، اتکا به ارتش مردمی و نیرو‌های ذخیره، و به‌کارگیری فناوری‌های پیشرفته تشریح می‌شود. استراتژی نظامی و برنامه‌های توسعهٔ نیرو‌های مسلح، نقش نیرو‌های زمینی، هوایی و دریایی و اصلاحات ساختاری پس از جنگ لبنان ۲۰۰۶، اهمیت جنگ سایبری و ساختار‌های سایبری در دکترین دفاعی، و پیوند صنایع دفاعی با اقتصاد و سیاست خارجی اسرائیل، به‌صورت تحلیلی ارائه شده است. افزون بر این، محیط استراتژیک اسرائیل و نسبت آن با بازیگران و تهدید‌های منطقه‌ای—از جمله ایران، فلسطین، سوریه و حزب‌الله—به‌همراه بن‌بست‌ها و تغییرات گفتمانی در امنیت ملی این رژیم بررسی می‌شود. این جلد منبعی ارزشمند برای کارشناسان امور نظامی و امنیتی، تحلیل‌گران روابط بین‌الملل و تمامی علاقه‌مندان به ژئوپلیتیک خاورمیانه به‌شمار می‌رود.
در مجموع، «راهنمای عمومی اسرائیل‌شناسی ۲۰۲۰» با رویکردی مستند، انتقادی و چندلایه، لایه‌های پنهان و آشکار پدیدهٔ صهیونیسم و دولت اسرائیل را در ابعاد تاریخی، ایدئولوژیک، سیاسی، حقوقی، اجتماعی و امنیتی روشن می‌سازد. خواننده بامطالعهٔ این چهار جلد، نه‌تنها با ریشه‌های فکری و روند‌های تاریخی شکل‌گیری و تثبیت اسرائیل آشنا می‌شود، بلکه سازوکار‌های حکمرانی و حقوقی، پویش‌های حزبی و اجتماعی و منطق امنیتی و نظامی این رژیم را نیز در پیوندی تحلیلی درمی‌یابد. از این رو، این مجموعه همچون یک دایرةالمعارف تحلیلی و روزآمد، مرجع بی‌بدیل برای پژوهشگران، دانشگاهیان و علاقه‌مندان به شناخت همه‌جانبهٔ مناقشهٔ فلسطین–اسرائیل و تحولات منطقه‌ای مرتبط محسوب می‌شود.
این کتاب برای پژوهشگران علوم سیاسی، دانشجویان مطالعات خاورمیانه، فعالان رسانه‌ای، تحلیل‌گران مسائل منطقه‌ای و علاقه‌مندان به شناخت ساختار سیاسی و اجتماعی اسرائیل مناسب است. همچنین، برای کسانی که دغدغه بررسی تحولات احزاب، جامعه و جمعیت اسرائیل را دارند، اطلاعات مفیدی ارائه می‌دهد.
