جوان آنلاین: کانال تلگرامی مرکز آینده پژوهی جهان اسلام مطلبی با عنوان تل‌آویو و معادلات جدید را منتشر کرد:
خاورمیانه به‌عنوان یکی از حساس‌ترین و کشمکش‌زاترین مناطق ژئوپلیتیکی جهان، همواره شاهد تحولات و تغییرات در معادلات قدرت بوده است. در سال‌های اخیر، همکاری‌های نظامی مصر با قدرت‌های شرقی، به‌ویژه چین و روسیه، به‌عنوان یکی از عوامل کلیدی در بازتعریف این معادلات مطرح شده است. این همکاری‌ها، که در زمینه‌های تسلیحاتی، مانورهای مشترک نظامی و تبادل فناوری‌های دفاعی صورت می‌گیرد، نه‌تنها بر توازن قدرت در منطقه تأثیر می‌گذارد، بلکه پیامدهای قابل‌توجهی برای تل‌آویو، رقیب سنتی مصر به همراه دارد.
همکاری نظامی مصر با چین و روسیه
مصر، به‌عنوان یکی از قدرت‌های کلاسیک خاورمیانه، سابقه طولانی در همکاری‌های نظامی با قدرت‌های جهانی دارد. در دهه‌های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰، مصر تحت رهبری جمال عبدالناصر به اتحاد جماهیر شوروی متمایل شد و تجهیزات نظامی گسترده‌ای از این کشور دریافت کرد. پس از امضای پیمان کمپ دیوید در سال ۱۹۷۸، مصر به ایالات متحده نزدیک‌تر شد و به یکی از دریافت‌کنندگان اصلی کمک‌های نظامی آمریکا تبدیل شد. با این حال، در یک دهه گذشته، به دلیل تحولات سیاسی داخلی، تغییرات در سیاست خارجی مصر و افزایش رقابت‌های جهانی، قاهره رویکرد متنوع‌تری را در پیش گرفته و به سمت همکاری با قدرت‌های شرقی، به‌ویژه چین و روسیه، حرکت کرده است.
چین، به‌عنوان یک بازیگر نوظهور در خاورمیانه، همکاری‌های نظامی خود با مصر را گسترش داده است. مصر یکی از خریداران پهپادهای پیشرفته چینی مانند Wing Loong II بوده و در زمینه تولید مشترک تسلیحات و تبادل فناوری با چین همکاری می‌کند. این همکاری‌ها به مصر امکان می‌دهد تا به فناوری‌های پیشرفته دسترسی پیدا کند که ممکن است از سوی غرب محدود شده باشند. همچنین، سرمایه‌گذاری‌های چین در زیرساخت‌های مصر، مانند پروژه‌های بندری در نزدیکی کانال سوئز، جنبه استراتژیک این روابط را تقویت کرده است.
اکنون مذاکرات پیشرفته‌ای بین مقامات مصری و چینی برای توسعه همکاری نظامی در جریان است که شامل قراردادهای تسلیحاتی، رزمایش‌های مشترک و تبادل تجربه در حوزه فناوری دفاعی می‌شود. هدف مصر متنوع‌سازی منابع تسلیحاتی و تقویت قدرت نظامی است.
وبسایت عبری ناتسف نت در گزارشی با طرح این پرسش که آیا مصر در حال استقرار سامانه‌های پدافند هوایی پیشرفته چینی مانند HQ-9BE و توپ‌های لیزری LW30 و LW60 یا حتی مدل پیشرفته‌تر Laser Arrow 21 است، به بررسی گسترش ظرفیت دفاع هوایی این کشور پرداخته است. این سامانه‌ها عمدتاً برای مقابله با تهدیدات هوایی با ارتفاع و سرعت پایین از جمله پهپادها طراحی شده‌اند. اگرچه ورود رسمی سامانه HQ-9BE به ارتش مصر تأیید نشده، اما گزارش‌ها حاکی از آن است که این سامانه به‌زودی عملیاتی خواهد شد. این سامانه که معادل پیشرفته سامانه‌های روسی اس-۳۰۰ و اس-۴۰۰ محسوب می‌شود، دارای قابلیت رهگیری هواپیما، موشک‌های کروز و موشک‌های بالستیک بوده و بر پایه یک شبکه یکپارچه شامل رادارها، پرتابگرها و سیستم‌های فرماندهی عمل می‌کند.
روسیه نیز در سال‌های اخیر به یکی از شرکای اصلی نظامی مصر تبدیل شده است. توافق‌نامه‌های متعددی بین قاهره و مسکو امضا شده که شامل خرید تسلیحات پیشرفته مانند جنگنده‌های سوخو-۳۵، سیستم‌های دفاع موشکی اس-۳۰۰ و بالگردهای تهاجمی کاموف-۵۲ است. علاوه بر این، مانورهای نظامی مشترک، مانند رزمایش «پیکان دوستی» در دریای مدیترانه، نشان‌دهنده عمق این همکاری است. این رزمایش‌ها نه‌تنها توانایی نظامی مصر را تقویت می‌کنند، بلکه پیامی سیاسی به سایر بازیگران منطقه‌ای، از جمله تل‌آویو، ارسال می‌کنند.
تأثیر همکاری نظامی مصر با شرق بر تل‌آویو
مصر در سال‌های اخیر گام‌های قابل توجهی برای تقویت توان دفاعی و هجومی خود به‌ویژه در حوزه پدافند هوایی و موشکی برداشته است. این کشور که سابقه‌ای طولانی در توسعه موشک‌های کوتاه‌برد و میان‌برد دارد، اکنون به دنبال نوسازی زرادخانه موشکی خود با استفاده از فناوری‌های پیشرفته‌تر است. این مسئله برای اسرائیل که بر برتری هوایی و موشک‌های کروز دوربرد خود تکیه دارد، یک چالش راهبردی جدی محسوب می‌شود.
در گذشته، مصر و اسرائیل در جنگ‌های ۱۹۴۸، ۱۹۶۷ و ۱۹۷۳ مستقیماً با یکدیگر درگیر شده‌اند. هرچند اسرائیل با اتکا به حمایت‌های خارجی در این جنگ‌ها به پیروزی رسید، اما مصر در سال‌های اخیر با نوسازی ارتش و سرمایه‌گذاری گسترده نظامی، در پی افزایش قدرت بازدارندگی خود و تثبیت جایگاهش به‌عنوان یک قدرت منطقه‌ای است.
در ماه‌های گذشته، ارتش مصر تحرکات کم‌سابقه‌ای در صحرای سینا به‌ویژه در محور فیلادلفیا و مناطق نزدیک مرز فلسطین اشغالی انجام داده است. ورود گسترده تانک‌ها و تجهیزات سنگین نظامی، برای نخستین بار از زمان امضای توافق کمپ دیوید، نشان‌دهنده تغییر رویکرد قاهره و ارسال پیامی صریح به تل‌آویو است. از جمله اقدامات مهم مصر، استقرار سامانه پدافند هوایی پیشرفتهS-300VM (آنتی ۲۵۰۰) در نزدیکی مرزهای سرزمین‌های اشغالی است. این سامانه که از قدرتمندترین پدافندهای موجود در منطقه به‌شمار می‌رود، توانایی هدف قرار دادن جنگنده‌های متخاصم در فاصله‌ای تا ۳۰۰ کیلومتر را دارد. مقامات مصری ضمن رد درخواست آمریکا و اسرائیل برای عقب‌نشینی از این مواضع، تأکید کرده‌اند این تدابیر در راستای تأمین امنیت ملی اتخاذ شده‌اند.
تقویت توان موشکی و پدافندی مصر به عاملی نگران‌کننده در محاسبات امنیتی اسرائیل تبدیل شده است. گرچه مصر با امضای معاهده کمپ دیوید از فهرست تهدیدهای مستقیم اسرائیل خارج شده، اما تقویت زیرساخت‌های موشکی این کشور می‌تواند معادلات را دگرگون کند، به‌ویژه اگر قاهره به سمت استقلال نظامی بیشتر یا همکاری راهبردی با قدرت‌هایی مانند چین و روسیه حرکت کند.
تغییر موضع نظامی قاهره می‌تواند به‌طور اساسی معادلات راهبردی خاورمیانه را دگرگون کند. تحرکات نظامی مصر در کنار تشدید تنش‌های منطقه‌ای موجب شده موضوع توان موشکی این کشور به یکی از دغدغه‌های اصلی محافل امنیتی اسرائیل بدل شود. احتمال نزدیکی نظامی مصر به چین، روسیه، جمهوری اسلامی ایران و ترکیه نیز بر شدت این نگرانی‌ها افزوده است، زیرا این همکاری‌ها می‌تواند توازن قوا را به زیان اسرائیل تغییر دهد.
یکی از مؤلفه‌های کلیدی نگرانی تل‌آویو، برد موشک‌های مصر و موقعیت جغرافیایی آن است. فاصله حدود ۴۰۰ کیلومتری میان مصر و تل‌آویو باعث می‌شود که موشک‌های بالستیک با برد متوسط بتوانند اهداف حیاتی در داخل اسرائیل را هدف قرار دهند. این تهدید، در صورت پیشرفت چشمگیر فناوری موشکی قاهره، می‌تواند سطح جدیدی از بازدارندگی را ایجاد کند. اگرچه توان موشکی مصر هنوز به عنوان تهدیدی فعال علیه اسرائیل مطرح نمی‌شود، اما به دلیل ظرفیت بالای این کشور برای توسعه موشک‌های دوربرد، این موضوع به یکی از نگرانی‌های مهم راهبردی تل‌آویو تبدیل شده است. اسرائیل تلاش می‌کند با اتکا به برتری هوایی، سامانه‌های دفاعی پیشرفته، و حمایت‌های بین‌المللی، این تهدید بالقوه را مهار کند. با این حال، هرگونه پیشرفت معنادار در برنامه موشکی مصر می‌تواند تعادل امنیتی منطقه را بر هم زند.
چندی پیش، دنی دانون، سفیر اسرائیل در سازمان ملل، از گسترش توان نظامی مصر انتقاد کرده و نیاز این کشور به حجم بالای تانک‌ها و زیردریایی‌ها را زیر سؤال برده بود. گزارش‌های رسانه‌های عبری نیز نشان می‌دهد که تل‌آویو به‌طور جدی نگران دریافت کمک‌های فناورانه مصر از سوی چین و حتی ایران است. اگرچه پیمان کمپ دیوید روابط مصر و اسرائیل را به یک صلح سرد تبدیل کرده است، اما همکاری‌های نظامی مصر با قدرت‌های شرقی می‌تواند این توازن را به چالش بکشد.
به طور کلی، همکاری‌ها نظامی مصر با شرق تأثیرات متعددی بر تل‌آویو برجای می‌گذارد. نخست، تقویت توان نظامی مصر از طریق تسلیحات پیشرفته روسی و چینی می‌تواند به‌صورت بالقوه تهدیدی برای برتری نظامی تل‌آویو در منطقه باشد. جنگنده‌های سوخو-۳۵ و پهپادهای چینی توانایی مصر را در عملیات‌های تهاجمی و نظارتی افزایش می‌دهند. این موضوع برای تل‌آویو، که به برتری هوایی و اطلاعاتی خود وابسته است، نگران‌کننده است. هرچند مصر در حال حاضر قصد تقابل مستقیم با اسرائیل را ندارد، اما تقویت توان نظامی‌اش می‌تواند به‌عنوان یک عامل بازدارنده در روابط دوجانبه عمل کند.
علاوه بر این، همکاری مصر با چین و روسیه بخشی از یک روند گسترده‌تر در خاورمیانه است که در آن قدرت‌های شرقی به دنبال افزایش نفوذ خود در برابر غرب هستند. این موضوع می‌تواند توازن سنتی قدرت در منطقه، که به نفع تل‌آویو و متحدان غربی‌اش بوده، را تغییر دهد. تل‌آویو که به حمایت بی‌قیدوشرط ایالات متحده وابسته است، ممکن است با چالش‌های جدیدی در مواجهه با یک مصر مستقل‌تر و متمایل به شرق مواجه شود.
سومین پیامد به رقابت بر سر نفوذ در قاره آفریقا و دریای مدیترانه بازمی‌گردد. مصر به‌عنوان دروازه آفریقا و کشوری با دسترسی به دریای مدیترانه، نقشی کلیدی در رقابت‌های ژئوپلیتیکی ایفا می‌کند. همکاری‌های نظامی و اقتصادی مصر با چین و روسیه می‌تواند نفوذ تل‌آویو در این مناطق را محدود کند. به‌ویژه، پروژه‌های زیرساختی چین در مصر، مانند توسعه بنادر، می‌تواند به تقویت حضور دریایی چین منجر شود، که این امر برای تل‌آویو، با توجه به اهمیت امنیت دریایی‌اش، نگران‌کننده است.
واکنش‌های احتمالی تل‌آویو به همکاری‌های نظامی مصر با شرق
گسترش همکاری‌های نظامی مصر با چین و روسیه نگرانی‌های جدی در اسرائیل، ایالات متحده و برخی بازیگران منطقه‌ای ایجاد کرده است. یکی از دلایل اصلی توسعه همکاری‌ها با شرق، تلاش مصر برای تنوع‌بخشی به منابع تسلیحاتی خود و کاهش وابستگی به تسلیحات غربی به ویژه ایالات متحده آمریکا است. تحولات جهان و کاهش برخی تفاهمات ضمنی سیاست‌های واشنگتن، قاهره را وادار می‌کند تا به دنبال جایگزین‌هایی در راستای منافع حاکمیتی خود باشد به خصوص با توجه به اینکه واشنگتن همواره در تحویل جنگنده‌های اف ۱۵ به مصر محافظه کار است. در سال‌های گذشته نیز محدودیت‌ها و فشارهای سیاسی از سوی برخی کشورهای غربی، به ویژه در زمینه حقوق بشر و سیاست‌های منطقه‌ای، باعث شده تا مصر به دنبال گزینه‌های جایگزین در بازارهای تسلیحاتی باشد. این در حالی است که چین و روسیه با ارائه تسلیحات پیشرفته، قراردادهای بلندمدت و همکاری‌های فنی و آموزشی گسترده، گزینه‌های جذابی برای ارتش مصر فراهم کرده‌اند.
به هر روی، تل‌آویو برای مقابله با این تحولات ممکن است استراتژی‌های متعددی را در پیش بگیرد. نخستین اقدام احتمالی، تقویت روابط با ایالات متحده و همگام سازی رویکرد اتخاذ سیاست «چماق و هویج» بر قاهره و افزایش رایزنی‌های دیپلماتیک با واشینگتن برای حفظ کمک‌ها و حمایت‌های نظامی از مصر تحت چارچوب کمپ دیوید است. همچنین اسرائیل تلاش خواهد کرد حمایت نظامی بیشتری از ایالات متحده دریافت کند تا برتری خود را در برابر توان نظامی روبه‌رشد مصر حفظ کند. در سطح دیپلماسی منطقه‌ای، تل‌آویو ممکن است به دنبال تقویت روابط با سایر کشورهای عربی و آفریقایی رقیب مصر متمایل شود تا یک جبهه متحد در برابر نفوذ شرق تشکیل دهد. افزایش نظارت اطلاعاتی از دیگر مکانیسم‌های احتمالی تل‌آویو خواهد بود. بدین گونه که با توجه به همکاری‌های نظامی مصر با چین و روسیه، تل‌آویو نظارت اطلاعاتی خود بر تحرکات و فعالیت‌های نظامی مصر را افزایش خواهد داد.
به طور کلی، آینده روابط مصر و تل‌آویو در سایه همکاری‌های نظامی مصر با شرق به عوامل متعددی بستگی دارد. اگر مصر به تقویت روابط خود با چین و روسیه ادامه دهد، ممکن است موجب افزایش تنش‌های غیرمستقیم تل‌آویو و قاهره گردد. با این حال، مصر به دلیل وابستگی اقتصادی و نظامی به ایالات متحده و همچنین پیمان کمپ دیوید، سعی خواهد کرد از هرگونه تقابل مستقیم با اسرائیل اجتناب کند.
در سال‌های اخیر، همکاری‌های نظامی مصر با چین و روسیه به طور چشمگیری گسترش یافته است. تغییر جهت مصر به سوی متنوع‌سازی شرکای نظامی، نتیجه نگرانی‌های ناشی از وابستگی بیش از حد به غرب و نیز تلاش برای مقابله با نفوذ رو به رشد تل‌آویو، تضمین استقلال استراتژیک و بازدارندگی نظامی در برابر اسرائیل و تقویت جایگاه خود به‌عنوان یک قدرت منطقه‌ای مستقل است.
به هر روی، همکاری نظامی مصر با چین و روسیه که نشان‌دهنده یک تغییر پارادایم در معادلات ژئوپلیتیکی خاورمیانه است نه‌تنها جایگاه مصر را به‌عنوان یک قدرت منطقه‌ای تقویت می‌کنند، بلکه چالش‌های جدیدی برای تل‌آویو ایجاد می‌کنند. در حالی که مصر به دنبال تنوع‌بخشی به شرکای نظامی خود و کاهش وابستگی به غرب است، تل‌آویو این اقدام را تهدیدی علیه منافع خود قلمداد می‌کند. نگرانی اصلی اسرائیل این است که اگر مصر به‌طور جدی وارد حوزه تولید موشک‌های بالستیک پیشرفته یا استقرار سامانه‌های دفاع هوایی پیچیده شود، این کشور ممکن است به نقطه‌ای برسد که بتواند عملاً موازنه قوا را تغییر دهد. تل‌آویو ممکن است برای مهار این چالش‌ها از روش‌هایی مانند حملات سایبری، فشارهای دیپلماتیک و تهدیدهای پنهان امنیتی استفاده کند که می‌تواند روابط شکننده قاهره – تل‌آویو را تحت فشار قرار داده و حتی در صورت وقوع یک تحول ژرف ژئوپلیتیکی به تضعیف توافق کمپ دیوید بینجامد.
