جوان آنلاین: در روز‌هایی که هنوز صدای بمب و انفجار، از خاطر نرفته و شهر در حال ترمیم زخم‌های جنگ ۱۲ روزه است، نشست خبری «قرارگاه ایران» فرصتی فراهم کرد برای مرور آنچه در روز‌های بحران بر تهران گذشت. در این نشست، علی نصیری، رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران تهران و عبدالمطهر محمدخانی، سخنگوی شهرداری تهران به بیان گزارشی از اقدامات انجام‌شده پرداختند؛ از نصب ۳هزارو۷۰۰ متر شیشه در خانه‌های آسیب‌دیده گرفته تا استقرار چادر‌های بحران در محله‌ها و تأمین محل اسکان موقت برای برخی از خانواده‌ها. این دو مسئول درباره آنچه در پساجنگ نیز در حال انجام است، توضیحاتی دادند.
آنچه در این نشست گفته شد، تنها ارائه آمار نبود، بلکه روایتی بود از شهری که زیر فشار تهدید‌ها تاب آورد و تلاش کرد اعتماد و آرامش را، هرچند آهسته، به خود بازگرداند. بدون شک تهران نه فقط با سازه‌هایش، بلکه با پیوند میان مردم و مسئولان، ایستاده باقی ماند.
در ابتدای این نشست خبری علی نصیری، رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران، با اشاره به محدودیت‌های قانونی مدیریت بحران در شرایط جنگی گفت: «قانون مدیریت بحران کشور ناظر بر وضعیت جنگ نیست و همین موضوع سبب می‌شود پدافند غیرعامل اهمیت دوچندان پیدا کند. با توجه به خلأ‌های موجود در برخی دستورالعمل‌ها، همانطور که سازمان مدیریت بحران در سطح کشور ورود کرد، شهرداری نیز فراتر از وظایف قانونی خود وارد عمل شد.»
او با تأکید بر رشد آمادگی تهران نسبت به ابتدای دوره ششم مدیریت شهری اظهار داشت: «گرچه هنوز با نقطه ایده‌آل فاصله داریم، اما آمادگی نسبت به گذشته رشد چشمگیری داشته و باید با مطالعات دقیق‌تر ادامه پیدا کند.»
نصیری در رابطه با وضعیت پایگاه‌های بحران اعلام کرد: «این پایگاه‌ها هیچ‌گاه کارکرد اسکان اضطراری نداشته‌اند و صرفاً به عنوان مراکز خدمات شهری تعریف شده‌اند.»
او یادآور شد: «در ابتدای دوره، تنها ۴۶ پایگاه تحویل ما شده بود؛ امروز این عدد به ۱۰۹ پایگاه رسیده که تقریباً همه آنها تحویل کامل شده‌اند و تنها یکی دو پایگاه باقی مانده‌است.»
رئیس سازمان مدیریت بحران شهر تهران همچنین به حضور امدادگران هلال‌احمر در ۹ پایگاه اشاره کرد: «این نیرو‌ها در شمال، جنوب، غرب، شرق و مرکز تهران مستقر بودند تا با رویکردی منطقه‌ای، پاسخ اضطراری مؤثرتری ارائه دهند. اگر قرار بود سگ‌های زنده‌یاب از غرب شهر به شرق اعزام شوند، زمان طلایی نجات از دست می‌رفت.»
۴۵ نقطه اصابت و پیچیدگی میدانی
نصیری با اشاره به گستره جغرافیایی بحران گفت: «۴۵ نقطه از مناطق دوازده‌گانه شهر مورد اصابت قرار گرفت که همگی جزو اماکن مردمی محسوب می‌شدند.»
او همچنین افزود: «در ۸۵ پایگاه نیروهای اورژانس مستقر شدند و سازمان انتقال خون نیز درخواست استفاده از پایگاه داشت که مورد موافقت قرار گرفت.»
در ادامه این نشست، رئیس سازمان مدیریت بحران از نقش حیاتی نیروهای امدادی تقدیر کرد: «در صحنه حادثه، پیچیدگی‌ها و شرایط خاصی وجود داشت، اما نیروهای آتش‌نشانی و امدادی با وجود موشکباران، کار امدادرسانی را متوقف نکردند.»
او ادامه داد: «تا زمانی که حتی یک نفر زنده یا شهید زیر آوار باشد، وظیفه آواربرداری بر عهده آتش‌نشانی است. آواربرداری سنگین نیز به‌طور قانونی بر عهده وزارت راه و شهرسازی است که اجرا شده‌است.»
پای کار آمدن گروه‌های مردمی و جهادی
نصیری در ادامه به شکل‌گیری بسیج مردمی نیز اشاره کرد: «پس از درخواست ما از سازمان مدیریت بحران، گروه‌های جهادی مردمی در قالب حامی شکل گرفتند که شهرداری محوریت آن را برعهده داشت.»
او ادامه داد: «از بسیج، گروه‌های جهادی و حتی بهزیستی نیز کمک گرفتیم تا به مردم پاسخ بهتری ارائه دهیم.»
به گفته نصیری، برای ارتباط مستقیم با مردم، ۲۲ شماره تماس ثابت به‌منظور اعلام حوادث و پرسش‌های مردمی در نظر گرفته شد: «اگر شهروندی درباره اسکان اضطراری یا پرداخت خسارت سؤالی داشت، پاسخ دقیق داده شد و راهنمایی شدند.»
او همچنین تأکید کرد که پایگاه‌ها در این مدت آماده‌سازی و اورهال شده‌اند تا در بحران‌های مشابه، عملکرد مطلوب‌تری داشته باشند.
اقداماتی فراتر از وظیفه
نصیری با اشاره به دستور ویژه شهردار تهران اظهار کرد: «در حالی‌که شهرداری وظیفه قانونی برای تعمیرات جزئی ندارد، شهردار تهران همه مناطق را موظف کرد شیشه ساختمان‌هایی را که در اثر جنگ شکسته بودند، جایگزین کنند.» او، این تصمیم را در راستای حمایت از شهروندان و کاهش فشار روانی دانست.
رئیس سازمان مدیریت بحران مجدداً تأکید کرد که شهرداری و سازمان مدیریت بحران مسئولیتی قانونی در زمینه اسکان اضطراری نداشته‌اند، با این حال، چهار هتل شامل هتل شهر و شیان برای اسکان موقت خانواده‌هایی که منازل‌شان آسیب دیده‌بود، تخصیص داده شد.
او افزود: «امروز دیگر مردم برای اسکان به مسجد و مدرسه نمی‌روند؛ انتظار دارند در مکان مناسب، غذا، استراحت و امنیت داشته باشند. بنابراین حتی بخشی از ظرفیت هتل‌ها از سوی نهاد‌های دیگر در اختیار مردم قرار گرفت.»
حمایت دولت و پوشش افراد بی‌پناه
نصیری همچنین از دستور صریح رئیس‌جمهور خبر داد و گفت: «همه آسیب‌دیدگان باید تحت پوشش حمایتی نهاد‌های مختلف قرار گیرند. کسانی که تحت پوشش هیچ‌نهادی نیستند نیز از طریق سایر دستگاه‌ها حمایت خواهند شد.»
او ادامه داد: «تا امروز ۴۰۷ نفر در قالب ۱۳۹ خانواده در مراکز اسکان سکونت داده شدند، گرچه برخی از خانواده‌ها از اسکان خودداری کردند.»
نصیری در پایان درباره ارائه خدمات مستقیم در مناطق پرآسیب گفت: «از ۴۵ صحنه حادثه‌دیده، ۱۹ منطقه هنوز به شرایط پایدار نرسیده‌اند. در این مناطق چادر‌های سازمان بحران برپا شده و میز خدمت مستقر است. همچنین در هشت منطقه، چادر‌های بزرگ فرهنگی و اجتماعی با هدف ارائه خدمات مکمل دایر خواهد شد.»
او برای پیگیری درخواست‌های عمومی اعلام کرد: «اگر کسی درباره اسکان یا ارزیابی خسارت سؤالی دارد، می‌تواند با شماره ثابت ۰۲۱۹۶۰۲۴۲۲۹ یا تلفن همراه ۰۹۹۲۱۶۰۸۷۳۹ تماس بگیرد تا مشکلش پیگیری شود.»
تنوع آسیب‌ها و زمان‌بر بودن برآورد خسارات
در ادامه این نشست، عبدالمطهر محمدخانی با اشاره به عملکرد شهرداری در روز‌های جنگ و حملات هوایی اخیر گفت: «در دوره ۱۲ روزه بحران، شهرداری تهران با هدایت شهردار و همراهی اعضای شورای اسلامی شهر، به‌ویژه رئیس شورا، توانست عملکرد قابل قبولی از خود به‌جای بگذارد. در حوزه‌هایی مانند نگهداشت شهری، خدمات به شهروندان، مدیریت بحران، آتش‌نشانی و امدادرسانی به آسیب‌دیدگان، اقدامات خوبی در مناطق مختلف انجام شد که جای تقدیر دارد.»
محمدخانی با اشاره به چالش‌موجود در برآورد خسارات اظهار کرد: «به‌دلیل تنوع در نهاد‌ها و بخش‌هایی که در این مدت آسیب دیدند، جمع‌بندی نهایی و دقیق میزان خسارت‌ها، زمان‌بر خواهد بود.»
او تأکید کرد که حجم و گستردگی آسیب‌ها و پیچیدگی نهاد‌های دخیل، فرایند جمع‌بندی را دشوار و مستلزم بررسی‌های دقیق می‌کند.
واقعیت کمبود پناهگاه‌ها
محمدخانی در پاسخ به پرسشی درباره پناهگاه‌های شهری، صراحتاً به یکی از چالش‌های زیرساختی اعتراف کرد: «ما این نکته را می‌پذیریم که در زمینه پناهگاه‌های ایمن برای شهروندان کمبود‌هایی وجود دارد؛ واقعیتی که باید در سال‌ها و دهه‌های گذشته درباره آن چاره‌اندیشی می‌شد.»
سخنگوی شهرداری تهران در ادامه درباره کارکرد ایستگاه‌های مترو به‌عنوان پناهگاه توضیح داد: «برخی از ایستگاه‌های مترو واجد شرایط لازم برای اسکان اضطراری هستند، اما همه‌آن‌ها مناسب این هدف نیستند.»
او همچنین افزود: «در لایحه‌ای با محوریت تاب‌آوری شهری که از سوی شهرداری به شورای شهر ارائه شده، موضوع تقویت زیرساخت‌های پناهگاهی گنجانده شده که به‌زودی در شورا بررسی خواهد شد.»
محمدخانی در بخشی دیگر از سخنان خود، به برداشت‌های رسانه‌ای و چالش‌های موجود در طراحی پناهگاه‌ها اشاره کرد: «برخی رسانه‌ها این تصور را ایجاد کردند که باید پناهگاه‌های بزرگی احداث شود که بتواند جمعیت زیادی را در خود اسکان دهد، اما در این زمینه نظرات متفاوت و گاه متضادی وجود دارد که باید به‌طور دقیق کارشناسی و بررسی شود.»
او تأکید کرد که برخی از راهکار‌ها نیاز به زمان دارند تا مسیر قانونی خود را برای تصویب در شورای شهر طی کنند.
مشخصات پناهگاه مناسب
پس از آن، علی نصیری با اشاره به الزامات استفاده از پناهگاه‌های شهری در شرایط جنگی توضیح داد: «یکی از پیش‌نیاز‌های اساسی بهره‌گیری از پناهگاه‌ها، سامانه‌های هشدار است؛ یعنی آژیر باید به‌موقع به صدا درآید تا مردم بتوانند از پناهگاه استفاده کنند.»
او با بیان اینکه این موضوع خارج از اختیار مدیریت شهری است، ادامه داد: «در زمان دفاع مقدس زیرساخت‌هایی برای پناهگاه‌ها ایجاد شده بود، اما امروز نیز در مقررات آمده که باید نگاه جدی‌تری به موضوع پدافند غیرعامل در شهر داشته باشیم.»
رئیس سازمان مدیریت بحران همچنین به تغییر ماهیت تهدید‌ها اشاره کرد: «نوع هجوم و تشخیص زمان اصابت تعیین‌کننده است. اگر بشود زمان حمله را تشخیص داد، استفاده از پناهگاه ممکن است، اما وقتی حملات هم از بیرون و هم از داخل انجام می‌شود و تازه پس از وقوع متوجه آن می‌شویم، مشخص است که الگوی جنگ، کلاسیک و قابل پیش‌بینی نیست تا مردم را از قبل به پناهگاه هدایت کرد.»
نصیری در ادامه، به ویژگی‌های فنی مورد نیاز برای پناهگاه‌های ایمن پرداخت: «پناهگاه باید در زیرزمین یا طبقات منفی مانند پارکینگ‌ها ساخته شود. سقف، کف و دیوار آن با حداقل ۵ متر بتن مسلح پوشیده باشد، در مسیر مستقیم موج انفجار قرار نگیرد و چند خروجی مستقل داشته باشد.»
او با اشاره به پروژه‌های جدید مترو گفت: «در خطوط ۸، ۹، ۱۰ و ۱۱ مترو که در دست احداث‌اند، پیوست پدافند غیرعامل الزامی شده‌است. این خطوط باید به بیمارستان متصل شده و به سرویس‌های بهداشتی و تجهیزاتی متناسب مجهز باشند. همچنین نباید در ساخت آنها از مصالح ترکش‌شونده استفاده شود.»
نصیری همچنین درباره نگرانی‌ها درباره حبس شهروندان در ایستگاه‌های مترو گفت: «حتی اگر ایستگاه مترو تنها یک ورودی و خروجی داشته‌باشد، باز هم شهروندان در آن حبس نمی‌شوند، چراکه تونل‌های مترو به هم متصلند و امکان خروج از مسیر‌های دیگر وجود دارد.»
رسانه‌ها در ساخت ذهنیت ایده‌آل‌گرایانه دقت کنند
در ادامه، محمدخانی با اشاره به ملاحظات بودجه‌ای و تغییر اولویت‌ها در برنامه‌ریزی شهری گفت: «اینکه ساخت پناهگاه‌ها در شرایطی که کشور در جنگ نیست، در اولویت قرار نگیرد، کاملاً طبیعی است.»
او تأکید کرد که موضوع پناهگاه‌سازی صرفاً متوجه شهرداری نیست: «فارغ از اینکه چه دستگاهی مسئول مستقیم این حوزه است، باید در مدیریت شهری با توجه به بودجه محدود، تصمیم‌گیری منطقی انجام داد. در زمان‌هایی که مخاطره خاصی وجود ندارد، طبیعی است که بودجه به‌جای ساخت پناهگاه، به احداث بوستان یا مجموعه‌های خدماتی دیگر اختصاص پیدا کند. امروز که با وضعیت جنگی مواجه هستیم، طبیعتاً نگاه‌ها به سمت پناهگاه می‌رود.»
اساس تاب‌آوری شهری در برابر هر بحران
محمدخانی نسبت به تلقی عمومی مبنی برضرورت ایجاد پناهگاه‌های بزرگ و مشخص نیز هشدار داد: «این ذهنیت که حتماً باید در شرایط ایده‌آل تعدادی پناهگاه عظیم و مشخص ساخته شود، از اساس نادرست است. نباید رسانه‌ها این تصور را تقویت کنند یا از آن انتظاری غیرواقع‌بینانه بسازند.»
او بر نقش آگاه‌سازی واقع‌بینانه در فضای رسانه‌ای تأکید کرد و گفت: تصمیم‌سازی‌ها باید با توجه به محدودیت‌ها، شرایط واقعی کشور و تهدید‌های متغیر انجام شود.
رئیس مرکز ارتباطات شهرداری تهران همچنین اظهار داشت: «آنچه در شرایط عادی اهمیت دارد، ایمن‌بودن ساختمان‌ها و زیرساخت‌های شهری است. شهروندان باید بتوانند در منازل و اقامتگاه‌های خود با اطمینان حضور یابند و این، اساس تاب‌آوری شهری در برابر هر بحران است.»
برخورد با استفاده از اتباع غیرقانونی در پروژه‌های شهری
عبدالمطهر محمدخانی در پاسخ به پرسش یکی از خبرنگاران درباره رویکرد شهرداری در رابطه با بهره‌گیری پیمانکاران از اتباع خارجی، با اشاره به تفاوت میان اتباع قانونی و غیرقانونی گفت: «ما دو دسته از اتباع داریم؛ آنهایی که مجوز اقامت و کار دارند و گروهی که به صورت غیرقانونی فعالیت می‌کنند. در موارد مختلف، کارفرما‌هایی که از نیروی کار غیرقانونی استفاده کردند، مشمول برخورد قانونی و جریمه شدند.»
او با تأکید بر لزوم اصلاح این روند افزود: «با توجه به اتفاقاتی که اخیراً رخ داده، شهرداری با نگاه جدی‌تری به این موضوع ورود کرده و با همکاری نهاد‌های امنیتی، گام‌هایی برای کنترل بهتر این وضعیت برداشته خواهد شد.»
آمادگی برای سناریو‌های احتمالی جنگی
محمدخانی در پاسخ به پرسشی درباره احتمال حمله مجدد رژیم صهیونیستی، فضای عمومی کشور را حالت آماده‌باش توصیف کرد: «تمام مجموعه‌های کشور اکنون به‌طور منطقی در وضعیت آماده‌باش قرار دارند. ما به یک باور جمعی رسیدیم که این رژیم کودک‌کش حتی به لحظه‌ای قابل اعتماد نیست.»
او با اشاره به سابقه رفتار‌های غیرقانونی رژیم صهیونیستی افزود: «این رژیم منحوس حتی به توافق‌های مکتوبی که در سازمان ملل ثبت شده هم پایبند نمی‌ماند. در همین راستا، در جلسه‌ای که داشتیم، اعلام شد که همه دستگاه‌ها باید آمادگی لازم برای جنگی طولانی‌تر، دست‌کم شش‌ماهه، را در نظر داشته باشند.» البته به گفته محمدخانی، این به هیچ‌وجه به‌معنای پیش‌بینی ادامه جنگ تا شش ماه آینده نیست، بلکه تأکیدی است بر ضرورت آمادگی زیرساختی و عملیاتی کامل برای سناریو‌های احتمالی پیش‌رو.
ارزیابی خسارات وسایل نقلیه
در پایان این نشست، علی نصیری به ارزیابی‌های جاری برای جبران خسارت ناشی از جنگ اشاره کرد: «خسارات وارد شده به موتورسیکلت‌ها و خودرو‌ها در حال بررسی است. در این زمینه پلیس و بیمه ایران به جمع ما می‌پیوندند تا روند ارزیابی تسهیل شود.»
او ادامه داد: «تاکنون خسارت ۷۰۷ دستگاه خودرو و هفت دستگاه موتورسیکلت در اماکن مردمی ثبت شده و امیدواریم وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز در تأمین خودرو‌های جایگزین نقش‌آفرینی کند.»
نصیری همچنین از خدمات شهرداری تهران در نوسازی ساختمان‌ها خبر داد: «تاکنون ۳هزار و ۷۰۰ متر مربع شیشه در ساختمان‌های آسیب‌دیده نصب شده‌است.» به گفته او، این عملیات در ۴۵نقطه از مناطق دوازده‌گانه که مورد اصابت قرار گرفته‌اند، همچنان ادامه دارد و بناست بازسازی اولیه در سریع‌ترین زمان ممکن به پایان برسد.
رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران تهران در پایان صحبت‌های خود تصریح کرد: «بررسی وضعیت صنایع آسیب‌دیده بر عهده وزارت صمت گذاشته شده و برای پرداخت خسارت به منازل شخصی، اماکن تجاری و اداری خصوصی، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی مسئولیت را بر عهده گرفته‌است.»
