جوان آنلاین: برگزاری جشنواره تئاتر فجر در چند سال اخیر به قصهای پر غصه تبدیل شدهاست. هر سال که میگذرد وضعیت برگزاری جشنواره بدتر از قبل میشود و علاقهمندان به تئاتر و شرکتکنندگان را به فکر وا میدارد که واقعاً چرا جشنوارهای به این مهمی باید با این وضعیت عجیب و غریب برگزار شود! چرا تجربههای قبلی به کار نمیآید و جشنواره هر سال با مشکلات عدیده مالی و بدهی و دهها حاشیه دیگر روبهرو میشود.
انگار نداشتن پول و بودجه و امکانات برای برگزاری جشنواره تئاتر فجر به یک ترجیعبند همیشگی تبدیل شده است. دقیقاً هر سال که زمان برگزاری جشنواره نزدیک میشود، صحبتهای تکراری نداشتن پول و امکانات شروع میشود و دیگر نمیتوان نقطه پایانی برایش در نظر گرفت.
اختلاف بر سر مسائل مالی
سال گذشته حاشیههای جشنواره از صحبت درباره مسائل مالی شروع شد. کاظم نظری به عنوان مدیر کل هنرهای نمایشی وقت در آن نشست خبری به انتقاد از عملکرد کوروش زارعی به عنوان دبیر جشنواره چهل و یکم تئاتر فجر پرداخت. نظری در این نشست درباره عملکرد مالی زارعی چنین گفت: «آنچه بدهی از سال گذشته باقیمانده هزینه هتلها و موارد دیگری بود که کمر ما را خم کرد و باید بگویم ناجوانمردانه است که پول تئاتر را در جای دیگری خرج کنیم.»
حرفهای نظری خیلی زود با واکنش زارعی مواجه شد. زارعی در پاسخ به حرفهای نظری، او را به آینده ارجاع داد و در یادداشتی کوتاه اینگونه نوشت: «ریخت و پاشهای جشنواره تئاتر فجر ۴۱؟ کدام ریخت و پاش؟ مگر ریالی دست من بود؟ به احترام جشنهای پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی فعلاً سکوت میکنم. جواب مفصل بماند برای بعد.»
دود این اختلافات و مشکلات در نهایت به چشم جشنواره رفت. از پنج کشوری که قرار بود سال گذشته برای جشنواره به ایران بیایند، خبری از عراق و ایتالیا نشد تا فقط سه کشور ارمنستان، یونان و تاجیکستان در بخش بینالملل حضور داشته باشند.
اختلافنظر در مدیریت
امسال هم حاشیهها دست از سر جشنواره برنداشتند. در حالی که با تغییر دولت، تیم وزارت ارشاد تغییر کردهبود، اما خیرالله تقیانیپور به عنوان دبیر چهل و سومین جشنواره تئاتر فجر باقی ماند و به رغم اختلاف نظر با معاون هنری دولت فعلی کارها را پیش برد.
تقیانیپور در نشست خبری جشنواره تئاتر فجر به برخی صحبتها درباره تغییر دبیر جشنواره واکنش نشان داد و گفت: «من برای انتخاب دبیری یکی از شروطم این بود که با کاظم نظری، مدیر کل وقت هنرهای نمایشی کار نمیکنم. درباره حواشی تغییر دبیر جشنواره نیز حرفهایی به گوشم رسید ولی به آنها توجه نکردم. اینکه در جلسه صنف کارگردانان درباره تغییر دبیر جشنواره تئاتر فجر نظراتی مطرح شدهاست، در جریان نیستم و خانم نادره رضایی که در جلسه حضور داشت میتواند در این باره صحبت کند.»
این حرفها واکنش کاظم نظری را به دنبال داشت و او با زیر سؤال بردن حرفهای تقیانیپور، با ارسال یادداشتی به رسانهها روایت دیگری را مطرح کرد: «در زمانی که مدیر کل هنرهای نمایشی بودم، هیچگاه نام ایشان به عنوان دبیر جزو گزینههای احتمالی هم، هرگز مطرح نشدهبود.»
در همین نشست اتابک نادری، سرپرست اداره کل هنرهای نمایشی از بدهیهای قبلی پرده برداشت و مشخص شد وضعیت مالی جشنواره امسال هم چندان مساعد نیست. نادری بدهی سنوات گذشته جشنواره و اداره کل هنرهای نمایشی را حدود ۱۷میلیارد تومان اعلام کرد که برای جشنوارهای تئاتر فجر نقطه ضعفی بزرگ به حساب میآید.
مشکل پشت مشکل
یعنی امسال با جشنوارهای روبهرو خواهیم بود که هم مشکلات مالی دارد و هم اختلاف در پیشبرد کارها. شنیدهها حاکی از این بوده که نادره رضایی به عنوان معاون هنری وزیر ارشاد، به دنبال جایگزینی برای خیرالله تقیانیپور میگشته ولی کسی قبول نکرده در این شرایط مسئولیت دبیری جشنواره را بپذیرد. قطعاً اهالی تئاتر از ناهماهنگیها در معاونت هنری و اوضاع آشفته مالی جشنواره آگاهی داشتهاند که قبول مسئولیت نکردهاند.
صحبتهای قطبالدین صادقی به عنوان یکی از کارگردانان باسابقه تئاتر، گواهی بر اوضاع بد هنرهای نمایشی است. صادقی با انتقاد از شیوه برگزاری جشنواره تئاتر فجر چنین میگوید: «یکی از اصلیترین مشکلات، مدیریت غلط است. مدیریت نه ضعیف بلکه به کل اشتباه است. ما نیازمند یک الگوی مدیریتی صحیح هستیم که بتواند در جشنوارهها و تئاتر ایران تحول ایجاد کند.»
صادقی تیرخلاص را به جشنواره ناهماهنگ امسال زد و چند روز پیش اعلام کرد به نشانه اعتراض در جشنواره شرکت نمیکند و هنوز وضعیت اجراهای نمایش او در جشنواره مشخص نیست.
جشنواره تئاتر فجر از امروز به طور رسمی کار خود را شروع میکند، ولی سؤال اصلی اینجاست این شکل از برگزاری آیا زیبنده این جشنواره است؟ رویدادی که ۴۳ دوره برگزار شده، چرا هنوز برای تأمین بودجه، اسکان میهمانان و شیوه برگزاریاش مشکل دارد و مشخص است چیزی در این میان اشتباه است.
گفتن از بدهکاریهای قبلی و همکاری نکردن دستگاهها و سازمانها و نیامدن اسپانسر و اختلاف و درگیری بر سر مسائل مالی برای اهالی تئاتر و رسانه خستهکننده شدهاست. معاون هنری نیز راهحل را در سپردن برگزاری جشنواره به بخش خصوصی میداند که انجام همین موضوع مشکلات دیگری را با خود به همراه خواهد آورد. تجربه نشان داده برونسپاری بدون کارشناسی و آمدن آدمهای ناوارد به مسائل فرهنگی و هنری، حاشیهها و مشکلات عدیده دیگری را به وجود میآورد. این تصمیم معاون هنری نوعی از سر خود باز کردن کار است. در حالیکه با برنامهریزی و خرد جمعی و استفاده از افراد خبره و کاربلد، جشنواره تئاتر همچون گذشته پرشور برگزار خواهد شد.
مدیران وزارت ارشاد پس از مراسم اختتامیه باید بنشینند و جلسهای بگذارند و برنامهشان برای سال آینده را مشخص کنند. اینکه دقیقه ۹۰ کاسه چه کنم در دست بگیرند و ندانند باید با مشکلات مالی چه کار کنند، دردی از جشنواره دوا نخواهد کرد. چطور ممکن است جشنوارهای با اعتبار جشنواره تئاتر فجر هنوز قادر به جذب اسپانسر و تأمین بخشی از هزینههایشان از این طریق نباشد. قطعاً جایی از کار ایراد دارد که چرخ جشنواره در این سالها به خوبی نچرخیده است. اگر واقعاً جذب اسپانسر کاری تا این حد سخت و دشوار است، پیشنهاد میکنیم وزارت ارشاد از هزینه بعضی کارها و جشنوارههای جانبی که در طول سال برگزار میکند، بزند تا اخر سال پولی برای جشنواره تئاتر فجر بماند. برگزاری جشنواره تئاتر فجر با این همه حاشیه و داستان برای هیچ کسی خوب نیست. جشنوارههای تئاتر فجر برند و ویترین هنر هنرمندان ایرانی در طول سال هستند و نباید اجازه داد خدشهای به این ویترین وارد شود.