جوان آنلاین: براساس گزارش‌های منتشر شده از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۲۰ میلادی صنعت زنبورداری و تولید عسل در جهان ۸/۳۵ درصد رشد داشته است. بیشترین رشد در کشور‌های آسیایی رقم خورده که براساس آمار فائو هند، ایران، چین و ترکیه بیشترین ظرفیت در تولید عسل جهان را دارند. در حال حاضر ایران رتبه سوم در تولیدات عسل جهانی را داراست که اگر براساس تمام ظرفیت‌ها فعالیت زنبورداری توسعه پیدا کند، می‌تواند رتبه دوم را کسب کند. با این تفاسیر و در کمال تأسف این روز‌ها کام تولیدکنندگان عسل به‌علت مشکلاتی مانند استفاده کشاورزان از سموم آفت‌کش، ریزگردها، خشکسالی، ورود عسل‌های تقلبی به بازار، توجه نکردن دولت و حمایت نشدن و نبود زیرساخت‌های تولید و عرضه تلخ‌تر از همیشه است.
در ایران بیشتر استان‌ها مستعد پرورش زنبورعسل و تولید داروی گرانقدری به نام عسل هستند. با اینکه کیفیت و طعم و خاصیت عسل هر منطقه با منطقه دیگر فرق می‌کند، اما به جرئت می‌توان گفت تمام عسل‌های استان‌های ایران مشتریان خاص و پروپا قرص خودشان را دارند.
آذربایجان غربی با تولید ۲۶ هزار تن عسل که حدود ۲۲درصد تولید کشور را در بر می‌گیرد، رتبه اول را به خود اختصاص داده است.
در همین رابطه رئیس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان غربی با بیان اینکه در کنار محصولات کشاورزی، در تولید عسل هم این استان دارای مقام اول کشوری است، می‌گوید: «سرانه مصرف عسل استان ۴/۱ کیلوگرم بوده و بیش از ۶ هزار و ۲۰۰ نفر زنبوردار در آذربایجان غربی مشغول به کار هستند.»
خسرو شهبازی با بیان اینکه دشت‌ها و ییلاقات استان با دارابودن بیش از هزار و ۵۰۰ گونه گیاهی، امسال شرایط مطلوبی را برای زنبورداران فراهم کرده است، ادامه داد: «این تنوع گیاهی و شرایط اقلیمی مناسب به‌ویژه پس از بارندگی‌های اخیر باعث شده است که انتظار افزایش ۱۰درصدی در تولید عسل داشته باشیم. امسال پیش‌بینی شده که ۴۰۰ کیلوگرم ژل رویال در استان تولید شود که از این مقدار، ۶۰ کیلوگرم آن از سوی زنبورداران شهرستان خوی صورت می‌گیرد و این موضوع نشان‌دهنده نقش مهم و برجسته این شهرستان در تولید محصولات زنبورداری در سطح کشور است.»
به گفته این مسئول، در حال حاضر نزدیک به ۸ هزار نفر زنبوردار در استان آذربایجان غربی مشغول به فعالیت هستند که این شغل برای ۱۸ هزار نفر اشتغال ایجاد کرده که این آمار نشان می‌دهد صنعت زنبورداری نه تنها به عنوان یک منبع مهم درآمدی، بلکه به عنوان یک عامل کلیدی در ایجاد اشتغال در این منطقه محسوب می‌شود، اما آن طرف ماجرای برتری‌های آذربایجان غربی در تولید عسل، درد‌هایی است که زنبورداران این منطقه با آن‌ها دست و پنجه نرم می‌کنند.
با توجه به کوهستانی بودن آذربایجان غربی و اینکه شغل اغلب مردم کشاورزی است، ظرفیت‌های خوبی برای پرورش زنبور عسل وجود دارد و زنبورداران با استفاده از چند اقلیمی بودن کشور در زمستان به همراه زنبورستان‌ها به استان‌های گرمسیر مهاجرت می‌کنند و بهار بازمی گردند. سمومی که در سال‌های اخیر مورد استفاده کشاورزان قرار گرفته در کنار آفاتی که وارد آذربایجان غربی می‌شود، تبدیل به چالشی برای زنبورداران شده و آن‌ها را متضرر می‌کند؛ ضمن اینکه در کشور‌های دیگر برای گرده‌افشانی به زنبورداران یارانه اختصاص داده می‌شود، اما در ایران این چنین حمایت‌هایی از زنبورداران نمی‌شود و برای بهترکردن وضعیت پرورش زنبور عسل و تولید عسل مرغوب باید چتر حمایتی دولت گسترده‌تر شود.
نبود بیمه زنبوران عسل از دیگر مشکلاتی است که زنبورداران با آن مواجه هستند و متأسفانه هنوز به بیمه‌شدگان خسارت تلفات به صورت درست و براساس زمان پرداخت نمی‌شود.
انباشت مشکلات روی هم
طی دهه‌های اخیر و به خاطر کم شدن نزولات آسمانی و نبود پوشش گیاهی مناسب در استان‌های مختلف ایران جهت تولید عسل مرغوب و از طرف دیگر افزایش بی‌سابقه دمای هوا و پدیده گرد و غبار چند سال اخیر که باعث کم‌شدن تولید و در نتیجه سبب‌شده زنبورداران از تغذیه دستی، یعنی شکر جهت تولید بیشتر استفاده کنند.
مهدی اخوان مقدم، زنبوردار و کارشناس ارشد پرورش زنبور عسل با اشاره به مشکلات عدیده‌ای که در این عرصه وجود دارد، می‌گوید: «نداشتن آشنایی زنبورداران با فرآورده‌های دیگر زنبور عسل و راه‌های استحصال آن و همچنین کوچ ندادن به موقع کندو‌ها و استفاده بیش از اندازه از شکر و امثال آن جهت تغذیه کندو‌ها را باید از جمله علل موفق نبودن زنبورداران در نظر داشت.»
این پژوهشگر ادامه می‌دهد: «وجود افراد سودجو که برای درآمد بیشتر حاصل دسترنج زنبورداران را با دست ساخته‌های خود مخلوط کرده و با قیمت گزاف و به نام عسل خالص روانه بازار می‌کنند، سبب پایین آمدن وجهه عسل و نام عسل ایرانی شده است. جالب است بدانیم بعضاً این افراد چنان مهارتی در درست‌کردن عسل‌های تقلبی به کار می‌برند که حتی آزمایشگاه‌های پیشرفته نیز از تشخیص آن عاجز می‌مانند.»
وی تأکید می‌کند: «نبود بازرسی و نظارت کافی از سوی سازمان‌های دولتی برای کنترل کیفیت عسل‌های تولید شده در بازار، مخصوصاً عسل‌های تقلبی که بازار ایران را اشباع کرده است و باعث سلب اعتماد مردم و در نتیجه کمرنگ شدن جایگاه این ماده پر انرژی در سبدغذایی خانوار‌ها شده است.»
نبود بسته‌بندی، مشکل صادرات
کهگیلویه و بویراحمد به‌علت داشتن شرایط آب و هوایی و پوشش گیاهی خاص یکی از قطب‌های تولید عسل در کشور محسوب می‌شود، این عسل از کیفیت بسیار بالایی برخوردار است، متأسفانه کام تولیدکنندگان عسل به علت مسائل و مشکلات موجود از جمله خشکسالی، ورود عسل‌های تقلبی به بازار و... تلخ‌تر از همیشه شده است.
تعداد قابل توجهی از اهالی کهگیلویه و بویراحمد در صنعت زنبورداری در حال فعالیت هستند، بنابراین بخشی از پایه‌های اقتصادی این خانواده‌ها بر میزان درآمد در این حوزه بستگی دارد، اگر حمایت لازم از این قشر در شرایط خشکسالی و بلایای طبیعی صورت نگیرد، قطعاً با مشکلات فراوانی مواجه خواهند شد. میزان تولید سالانه عسل در کهگیلویه و بویراحمد بیش از ۲ هزار تن است. حدود نیمی از این مقدار در بازار‌های استان مصرف و نیم دیگر به استان‌ها و خارج از کشور صادر می‌شود و در صورتی که مشکل بسته‌بندی و فرآوری حل شود می‌توان عسل این منطقه را با ارزش بالاتری به خارج از کشور صادر کرد.
زنبورداران کهگیلویه و بویراحمد نیمی از سال را در مناطق قشلاقی استان‌های فارس، بوشهر و خوزستان و نیمی دیگر را در بویراحمد، دنا «کاکان»، «آب نهر»، «کوه گل»، «سی سخت»، «شبلیز»، «دشت روم»، «سقاوه»، «مارگون» و «مداب» مستقر می‌شوند.
