بیطرفان: صنعت چاپ می‌تواند هویت‌ساز برند ملی ایران باشد
به گزارش بازارکار، در چارچوب یازدهمین نکوداشت هفته علوم و فناوری چاپ ایران و به مناسبت روز ملی چاپ، نشست علمی و تخصصی «صنعت چاپ و صنایع دستی؛ هم‌آفرینی در برند ملی ایران» با حضور استادان دانشگاه، مدیران حوزه صنایع دستی و فعالان صنعت چاپ برگزار شد. در این نشست، سخنرانان بر اهمیت نقش چاپ و بسته‌بندی در ترویج صنایع دستی، خلق برند ملی و بازآفرینی هویت فرهنگی ایران در عرصه بین‌المللی تأکید کردند.
دکتر محمد بیطرفان، رئیس انجمن علوم و فناوری چاپ ایران، در این نشست گفت: یازدهمین نکوداشت هفته علوم و فناوری چاپ ایران به مناسبت یازدهم شهریور برگزار می‌شود. ما هر ساله شعاری برای این هفته تعیین می‌کنیم و امسال شعار ما «صنعت چاپ، هویت‌ساز برند ملی ایران» است.
وی افزود: Nation Branding شامل تمام فعالیت‌های یک کشور برای ایجاد تصویر عمومی در سطح بین‌الملل است. مؤلفه‌های صادرات و گردشگری به صورت مستقیم در ارتقای برند ملی کشورها اثرگذار هستند. متأسفانه ما برای حضور در بازارهای بین‌المللی از نظر بسته‌بندی ضعف جدی داشته‌ایم.
بیطرفان تأکید کرد: کشور ما با بیش از دو هزار و پانصد سال تاریخ، تمدن و دستاوردهای فرهنگی، سرمایه‌ای عظیم در اختیار دارد که در سال‌های گذشته مورد خدشه قرار گرفته است. صنعت چاپ می‌تواند از طریق بسته‌بندی در ترویج ارزش‌های فرهنگی ایران مؤثر باشد و فخر و شکوه از دست‌رفته را به کشور بازگرداند.
رئیس انجمن علوم و فناوری چاپ ایران با اشاره به اهمیت نمادها و نقوش فرهنگی بیان کرد: ما در صنعت چاپ به دنبال آن هستیم که استفاده از نمادها، سمبل‌ها و نشانه‌های فرهنگی ایرانی را جدی بگیریم. امیدواریم فعالان صنایع دستی نیز این مسیر را در تولید محصولات خود دنبال کنند. حرکت به سوی استانداردسازی و متحدالشکل شدن محصولات صنایع دستی ضرورتی جدی است.
سوری: فقدان برندینگ بین‌المللی ایران را از بازار جهانی دور کرده است
سوری در ادامه نشست گفت: صنایع دستی ایران با بیش از دویست رشته و پیشینه‌ای چند هزار ساله جایگاهی ویژه در فرهنگ ملی ما دارد، اما متأسفانه ما از فرصت‌های جهانی خود غافل مانده‌ایم. یکی از مسائل جدی در این زمینه، فقدان برندینگ بین‌المللی است که باعث شده دنیا کمتر با ایران، فرهنگ و تمدن آن آشنا شود.
وی افزود: راه‌حل اساسی در این مسیر ایجاد زیرساخت‌های لازم در عرضه و تقاضاست. ما باید تصویر صنایع دستی ایران را در ذهن جهانیان ترسیم کنیم و برندهای خود را همانند کشورهای دیگر خلق کنیم.
علیرضا سوری با تأکید بر اهمیت استراتژی سازمان‌ها گفت: برندینگ باید به گونه‌ای انجام شود که مصرف‌کننده در خود حس ارزشمند و متمایزی بیابد. ما از بازار جهانی فاصله گرفته‌ایم و باید هویت برند و نام آن را بر اساس ارزش‌ها و الگوهای بومی ایران طراحی کنیم.
وی ادامه داد: خلق داستان برند، تجربه مشتری، خدمات پس از فروش و حتی طراحی دکور فروشگاه از عوامل کلیدی برندینگ هستند. فروشگاه صنایع دستی باید تجربه‌ای متفاوت برای مخاطب ایجاد کند و خاطره‌ای ماندگار در ذهن او بسازد.
این پژوهشگر حوزه صنایع دستی با اشاره به اهمیت علمی‌سازی فرآیند برندینگ گفت: هویت برند باید در رأس تمام فعالیت‌ها قرار گیرد. اگر این مدل به درستی اجرا شود، محصولات فرهنگی ما هم در داخل و هم در عرصه جهانی شناخته‌شده‌تر خواهند شد. صنایع دستی ایران باید روایتی تازه بیافرینند تا از فراموشی رها شوند و ارزش افزوده اقتصادی به همراه بیاورند.
بهرامی: ماده و متریال حلقه مغفول بسته‌بندی است
دکتر بیتا بهرامی، عضو هیئت علمی دانشگاه اراک، در سخنان خود اظهار کرد: امسال در ادامه سه‌گانه‌ای که سال گذشته مطرح شد، قرار است درباره ماده و متریال صحبت کنیم. این موضوع برگرفته از کتاب «تفکر و اندیشه از طریق پیشه‌وری» نوشته گلن آدامسن است.
وی افزود: امروز در جهانی آکنده از بحران‌های هویتی زندگی می‌کنیم. نقطه تلاقی تاریخی میان هویت و بحران، عصر صنعتی شدن و تولیدات انبوه صنعتی است. در این میان، یکی از نقاط مغفول در بسته‌بندی موضوع ماده است.
بهرامی با بیان اینکه تولیدکنندگان تلاش می‌کنند با زیست‌بوم خود همزیستی و هم‌افزایی داشته باشند، گفت: بسته‌بندی شباهت‌های فراوانی با معماری مدرن دارد. معماری پست‌مدرن کوشیده خود را با ماده بوم‌زیست تطبیق دهد و بسته‌بندی نیز باید از این الگو الهام گیرد.
وی تصریح کرد: همه فعالان تولیدی در جهان می‌دانند که برندینگ چه جایگاه مهمی دارد، اما بسیاری توان مقابله با شرایط اقتصادی را ندارند. وظیفه میراث فرهنگی آن است که تولیدکنندگان را به سمت استفاده از متریال بوم‌زیست سوق دهد و کارگاه‌های تولیدی و مواد مورد نیاز آنان را حمایت کند.
حلاج: نمایشگاه دائمی صنایع دستی ایران در امارات برگزار خواهد شد
سید مجید حلا ج زاده، دبیر شورای عالی ایرانیان مقیم خارج از کشور، با تأکید بر اهمیت معرفی برندهای ایرانی گفت: هدف اصلی ما در همه کشورها معرفی برندهای ایرانی و حمایت از تولیدات داخلی است. در همین راستا شبکه تلویزیونی ما نیز به زودی فعالیت خود را آغاز خواهد کرد.
وی افزود: صنایع دستی ایران امروز شرایط مطلوبی ندارد. اگر در زمینه ثبت بین‌المللی میراث فرهنگی خود کوتاهی کنیم، در آینده با مشکلات جدی روبه‌رو خواهیم شد. شورای عالی ایرانیان آمادگی دارد به‌طور کامل با انجمن علوم و فناوری چاپ ایران در حوزه برندسازی محصولات صنایع دستی همکاری کند.
دبیر شورای عالی ایرانیان مقیم خارج از کشور خاطرنشان کرد: یک نمایشگاه دائمی با عنوان صنایع دستی ایران به زودی در امارات برگزار خواهد شد که فرصتی ویژه برای عرضه ظرفیت‌های کشور به دنیا خواهد بود. همچنین در کشورهایی نظیر روسیه و ارمنستان خانه‌های ایرانیان ایجاد شده که از هم‌میهنان و تولیدات فرهنگی کشور حمایت می‌کنند.
شمس: صنایع دستی قدرت نرم ایران را تقویت می‌کند
دکتر عطیه شمس، مدرس دانشگاه، عکاس و گرافیست، گفت: یکی از کارکردهای مهم برند ملی، تقویت هویت ملی است که قدرت نرم کشور را افزایش می‌دهد. این موضوع برای ایران که در شرایط کنونی با فشارهای گوناگون مواجه است، اهمیت بیشتری دارد.
وی افزود: نمونه‌های موفق جهانی نشان می‌دهند که چگونه فرهنگ بومی به برند تبدیل می‌شود. سنت اوریگامی در ژاپن یا جریان k-pop در کره جنوبی نمونه‌هایی روشن هستند. صنایع دستی ایران نیز می‌تواند نقش قدرت نرم را ایفا کند، مشروط بر آنکه گرافیست‌ها نقش خود را به درستی انجام دهند.
شمس ادامه داد: یکی از مشکلات موجود در ایران، نبود انسجام میان سه ضلع چاپ، بسته‌بندی و گرافیک است. اگر این سه حوزه در کنار یکدیگر قرار گیرند، موفقیت بزرگی به دست خواهد آمد. ژاپن توانسته با بهره‌گیری از همین انسجام، محصول ماچا را به کالایی پرطرفدار جهانی تبدیل کند.
اوجانی: بسته‌بندی صنایع دستی نیازمند اصلاحات بنیادین است
دکتر فرزاد اوجانی، مدیرکل تجاری‌سازی و بازاریابی معاونت صنایع‌دستی و هنرهای سنتی وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی ، در این نشست گفت: مهم‌ترین موضوع، نتایج عملی نشست‌هاست. صنایع دستی ایران وضعیت مناسبی ندارد و برای بهبود این شرایط باید سرمایه‌گذاران به حوزه صنایع دستی جذب شوند.
وی افزود: در سال گذشته ۲۲۰ میلیون دلار صادرات صنایع دستی داشتیم، در حالی که گردش مالی این حوزه حدود ۱۰۰ هزار میلیارد تومان بوده است. بسیاری از کارگاه‌ها به صورت جزیره‌ای فعالیت می‌کنند و مشکلاتی همچون تأخیر در تحویل محصولات به مشتری و نبود بسته‌بندی مناسب، چالش‌های اساسی به شمار می‌روند.
اوجانی تصریح کرد: ظرفیت صنایع دستی در کنار بسته‌بندی بسیار بالاست. حوزه‌هایی مانند پارچه و حصیربافی فرصت‌های جدی برای رشد و نمونه‌سازی دارند. امضای تفاهم‌نامه برای توسعه بسته‌بندی صنایع دستی و اصلاح قوانین و مقررات در این حوزه از اقدامات پیش‌بینی‌شده است.
بختیاری: از تولیدکنندگان صنایع دستی باید دعوت شود
استاد جواد بختیاری ، مدیرعامل مجموعه هنرمندان، با تأکید بر لزوم خروج مباحث از سطح تئوری گفت: مباحث نظری باید به نتایج عملی منجر شود. وقتی از بسته‌بندی صنایع دستی سخن می‌گوییم، باید از تولیدکنندگان نیز دعوت کنیم چراکه آنان در متن ماجرا قرار دارند.
وی افزود: تاکنون پیشرفت لازم در این حوزه حاصل نشده است و مسئولیت آن هم متوجه تولیدکنندگان و هم دستگاه‌های متولی است. همچنین بخش دانشگاهی نیز باید رسالت خود را ایفا کند. تشکیل کارگروه‌های تخصصی برای بررسی مشکلات و تدوین راهکارها یک ضرورت است.
کریمی: بسته‌بندی نقش رسانه‌ای و دکوراتیو دارد
مهران کریمی، از فعالان این حوزه، اظهار کرد: صنعت چاپ امروز در زمینه‌هایی چون فوتوسل‌ها، پنل‌های خورشیدی، انرژی و پزشکی نقش مهمی ایفا کرده است اما ایران از این ترند جهانی عقب مانده است. صنایع دستی نیز از این قاعده مستثنی نیستند.
وی ادامه داد: یکی از موضوعات مهم، چاپ آثار فاخر فرهنگی ایران است. این آثار می‌توانند به صورت کاتالوگ یا حتی سه‌بعدی چاپ شوند و در اماکن عمومی به شهروندان و گردشگران عرضه گردند.
کریمی افزود: تکنیک‌های چاپی سرعت و دقت را افزایش می‌دهند و هزینه تولید را کاهش می‌دهند. بسته‌بندی نیز از دو زاویه قابل بررسی است؛ نخست کارکرد لجستیکی که شامل حمل‌ونقل و نگهداری است و دوم کارکرد رسانه‌ای که پیام محصول را منتقل می‌کند. بسته‌بندی باید ضمن ایفای نقش محافظتی، کارکرد دکوراتیو و زیبایی‌شناختی نیز داشته باشد.
بیات: برای حل مسئله باید به هنر رجوع کنیم
دکتر مهرداد بیات در سخنان خود گفت: همه می‌دانند مشکلات بسته‌بندی و برندینگ ایران چیست و بارها تکرار شده است. راه‌حل آن است که به دانشگاه‌ها و دانشکده‌های هنر رجوع کنیم و ببینیم راه‌حل‌های هنرمندان و دانشجویان هنر چیست.
وی افزود: ایران ۲۹۹ رشته صنایع دستی و ۲۹ رنگ اصیل دارد اما آیا پژوهشگری هست که ریشه و پرونده این میراث را به درس تی بررسی کرده باشد؟ همه چیز در هنر نهفته است و برای حل مشکلات باید هنر را درک کنیم. نگاه مکانیکی نمی‌تواند مسائل نرم همچون بسته‌بندی و برندینگ را حل کند.
دهقانی: صنایع دستی می‌توانند خود بسته‌بندی باشند
دکتر احسان دهقانی، معاون دفتر حمایت از تولید وزارت میراث فرهنگی، گفت: موضوع اول توجه به هویت ایرانی در بسته‌بندی صنایع دستی است، اما موضوع دوم بهره‌گیری از صنایع دستی به‌عنوان بسته‌بندی است. برخی رشته‌ها مانند حصیربافی و سفال ظرفیت آن را دارند که به‌عنوان بسته‌بندی صنعتی و بخشی از هویت ایرانی در بازار معرفی شوند.
وی ادامه داد: باید فرهنگ‌سازی کنیم تا نقوش و موتیف‌های تاریخی و فرهنگی ما در بازارهای داخلی و جهانی شناخته شوند. با تصویب سند ملی توسعه صنایع دستی در سال ۱۴۰۳، انتظار می‌رود اهداف مشترک در حوزه چاپ، بسته‌بندی و صنایع دستی محقق شود.
امضای تفاهم‌نامه و تقدیر از فعال نمونه
در پایان این نشست، تفاهم‌نامه همکاری علمی، آموزشی و پژوهشی بین دفتر بازاریابی و تجاری‌سازی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و انجمن علوم و فناوری چاپ ایران به امضا رسید. همچنین از مهران کریمی به‌عنوان یکی از فعالان نمونه این حوزه تقدیر شد.
