«جوان» درباره تأمین مالی ۴ میلیارد دلاری خرید تجهیزات شهری از چین گزارش تهیه کرده‌است

گره مالی سوغاتی‌های چینی برای پایتخت باز شد

جوان آنلاین: علیرضا زاکانی، شهردار تهران می‌گوید در سفر به چین موفق به انعقاد قرارداد‌هایی به ارزش ۴ میلیارد دلار شده‌است؛ توافقاتی برای خرید انواع زیرساخت‌های شهری ویژه تهران؛ از صد‌ها واگن مترو گرفته تا دستگاه‌های زباله‌سوز؛ یعنی حدود ۲۰۰ هزار میلیارد تومان! اعداد و ارقامی که در مقایسه با بودجه سالانه پایتخت و شرایط تحریم کمی عجیب به‌نظر می‌رسد. جزئیات این ۴ میلیارد دلار پروژه، اما دقیقاً چیست؟ شهرداری تهران روی کدام راهکار برای تأمین اعتبار و البته دور زدن محدودیت‌های ظالمانه بر سیستم پولی و بانکی کشور حساب کرده است؟ «جوان» در این رابطه گزارشی تهیه کرده‌است.

موضوع از سال ۹۵ مطرح بود؛ وقتی با تصویب مجلس، وزارت کشور برای تأمین ۲ هزار دستگاه واگن ویژه کلانشهر‌ها در قانون برنامه ششم مکلف شد. هزارو ۵۰ دستگاه، سهم تهران بود. همان زمان رایزنی‌ها برای انعقاد قرارداد و تأمین مالی با چین صورت گرفت. واگن‌سازان چینی که حالا در تیراژ بالا زیرساخت‌های حمل‌ونقل بسیاری از شهر‌های اروپایی و امریکا را فراهم می‌کردند، برای مشارکت در این پروژه داوطلب شدند.
۷۹۱ دستگاه واگن به ارزش تقریبی یک میلیارد دلار
قرارداد عملاً به دلیل عدم تأمین مالی به جایی نرسید؛ شرکت سازنده چینی برای شروع کار ۱۵ درصد پیش‌پرداخت مطالبه می‌کرد. رقمی که عملاً بیش از ۱۰۰ میلیون دلار برای ایران آب می‌خورد. البته که جور کردن چنین اعداد و ارقامی آن هم در شرایط تحریم اصلاً ساده نیست؛ عملاً کار در دولت دوازدهم معطل ماند. LC بازشده به دلیل عدم استفاده در حال انقضا بود.
با روی کار آمدن مدیریت جدید شهری، اما احیای این قرارداد در دستور کار قرار گرفت. رایزنی‌های فراوانی انجام پذیرفت؛ سازمان برنامه‌وبودجه قول مساعدت داد. در سفر سال گذشته معاون نخست‌وزیر چین به تهران، موضوع مطرح شد. آن‌طور که منابع آگاه می‌گویند، تنها دستاورد اقتصادی آن سفر، احیای دوباره خط اعتباری خرید ۶۳۰ دستگاه واگن برای متروی تهران بود.
برای تأمین اعتبار نیز عملاً موضوع تهاتر با نفت در دستور کار قرار گرفت. در نهایت با انتقال محموله‌های نفتی، قرارداد عملیاتی شد. ضمن آنکه در سفر اخیر شهردار پایتخت به چین موضوع افزایش ۲۵ درصدی قرارداد مطرح شد و مورد توافق طرفین قرار گرفت. به این ترتیب تهران نه ۶۳۰ دستگاه، بلکه صاحب ۷۹۱ واگن جدید می‌شود. البته شنیده‌های خبرنگار ما حاکی از آن است که تأمین اعتبار لازم برای ۲۵ درصد قرارداد، هنوز کاملاً صورت نپذیرفته‌است. تأمین اعتبار قرارداد ۷۹۱ واگن به این ترتیب با حمایت دولت از محل خط اعتباری چند ده میلیارد دلاری میان دولتین و از محل تهاتر با نفت عملیاتی شد.
احداث خط ۱۱ متروی تهران به ارزش تقریبی یک میلیارد دلار
با احداث خط ۱۱، مناطق جنوبی پایتخت هم صاحب مترو خواهند شد. خطی که از منطقه ۲۲ آغاز می‌شود و با عبور از مناطق ۱۶، ۱۷، ۱۸، ۱۹ و ۲۱ به منطقه ۲۰ می‌رسد. ۳۲ کیلومتر خط با ۲۱ ایستگاه و هفت ایستگاه تبادلی با دیگر خطوط. البته که هزینه‌های احداث هر کیلومتر مسیر تونلی سرسام‌آور است؛ همین حالا حدود ۳ هزار میلیارد تومان برای هر کیلومتر برآورد می‌شود. بماند که در سال‌های آینده با توجه به اقتصاد متورم ایران بسیار بیشتر خواهد شد.
حتی فکر کردن به این اعداد و ارقام نیز نشدنی به نظر می‌رسد. شهردار تهران، اما می‌گوید در سفر به چین با یک شرکت چینی و همراهی یک شرکت خصوصی ایرانی به مدل تازه‌ای برای تأمین مالی این پروژه دست یافته‌است. مدلی که نیاز به هزینه‌کرد «نقد» از جانب شهرداری تهران نیست. آن‌طور که زاکانی می‌گوید شرکت سازنده چینی با یک شرکت خصوصی مهندسی ایرانی در کشور ارمنستان همکار است. تفاهم صورت‌پذیرفته برای احداث خط ۱۱ متروی تهران نیز سه‌جانبه است؛ یعنی شهرداری تهران، شرکت چینی و شرکت ایرانی. البته که حساب‌وکتاب‌ها با شرکت ایرانی انجام خواهد شد و شهرداری تهران به‌ازای هر میزان عملکرد، به‌صورت غیرنقد (عمدتاً املاک) با آن‌ها تسویه خواهد کرد؛ یعنی در تهران به شریک ایرانی مِلک تحویل می‌دهد و کاری به هزینه‌کرد آن یا انتقال پول به چین نخواهد داشت.
زمان‌بندی قرارداد هم در نوع خود ابتکاری است؛ آن‌طور که محسن هرمزی، معاون حمل‌ونقل شهردار تهران گفته، این قرارداد هیچ پیش‌پرداختی نخواهد داشت. طرف چینی موظف است بدون دریافت کمترین هزینه برای تجهیز کارگاه و انتقال ماشین‌آلات لازم به ایران اقدام کند. همین، معادل ۵ درصد پیشرفت پروژه است. برآورد‌ها حاکی است این ۵ درصد، معادل ۶ هزار میلیارد تومان برای شهرداری تهران فاکتور خواهد شد.
هرمزی، اما می‌گوید این ۶ همت را به صورت غیرنقد و با شریک ایرانی طرف چینی تسویه خواهیم کرد. آن هم بعد از کار؛ یعنی مجموعه چینی همواره ۶ هزار میلیارد تومان تا انتهای پروژه از ما طلبکار است. برای همین امید‌ها به اجرای خط ۱۱ بسیار بالاست. تصور می‌شود این قرارداد تا پیش از انتهای امسال عملیاتی شده و موضوع تجهیز کارگاه و انتقال ماشین‌آلات اجرایی شود.

قرارداد برقی‌سازی ناوگان عمومی به ارزش تقریبی یک میلیارد دلار
برای درمان آلودگی مفرط هوا چاره‌ای جز برقی‌سازی ناوگان عمومی پایتخت نیست. شهردار تهران برای همین در سفر به چین، برای این موضوع نیز مذاکره کرد. آن‌طور که علیرضا زاکانی می‌گوید در تفاهم با طرف‌های چینی، برای خرید هزار دستگاه اتوبوس ۱۲ متری، هزار دستگاه اتوبوس ۱۸ متری، ۱۰ هزار ون برقی، ۱۰ هزار تاکسی برقی و ۱۰۰ هزار موتورسیکلت برقی به تفاهم رسیده‌است.
برای اینکه ابعاد این قرارداد دست‌تان بیاید، باید بدانید در تهران همین حالا تنها حدود ۲ هزار دستگاه اتوبوس فرسوده دیزلی مشغول کار هستند. تصور کنید با اجرای همین قرارداد، ظرفیت جابه‌جایی مسافران آن هم با سوخت پاک، دو برابر خواهد شد! البته که خرید این ناوگان هم برای شهرداری حدود یک میلیارد دلار هزینه خواهد داشت. آن‌طور که فروزنده معاون مالی شهردار می‌گوید، این قرارداد هم به صورت «خرید اقساطی» است.
طرف چینی پذیرفته که ابتدا ناوگان را تحویل دهد، سپس شهرداری تهران با اقساط یک تا سه ساله، آن را بازگرداند. توجه کنید که بخش عمده این هزینه نیز (به ویژه در حوزه موتور‌های برقی، تاکسی و ون) طبعاً توسط بخش خصوصی پرداخت خواهد شد. البته به صورت اقساط و صد البته عملیاتی‌شدن این تکه از قرارداد (غیر از اتوبوس‌ها که در اختیار شهرداری است) کاملاً وابسته به رفتار مردم و استقبال آن‌ها از این طرح است. در نهایت برای برقی‌سازی ناوگان عمومی هم شهرداری به صورت نقدی هزینه‌ای را نخواهد پرداخت.

خرید زباله‌سوز‌های مدرن از چین به ارزش تقریباً ۷۰۰ میلیون دلار
سال‌هاست زباله‌ها در جنوب تهران درحال دفن‌شدن است. روزی هزاران تن پسماند برای پردازش و دفن، به «آرادکوه» منتقل می‌شود؛ موضوعی که تبعات هولناکی را برای محیط‌زیست آن خطه فراهم آورده‌است. برای همین در سفر زاکانی به چین برای خرید و انتقال تکنولوژی زباله‌سوز‌های مدرن به ایران رایزنی و تفاهم شد. دستگاه‌هایی که در تیراژ بسیار بالا می‌توانند خشک و‌تر زباله را سوزانده و از آن «برق» تولید کنند!
یعنی نه‌تن‌ها نیازی به دفن آن‌ها در محیط آرادکوه و آسیب‌های وحشتناک آن روی محیط‌زیست نیست، بلکه می‌تواند حتی به تأمین انرژی موردنیاز پایتخت نیز کمک کند، اما خریداری این دستگاه‌ها آن‌طور که منابع آگاه گفته‌اند حدود ۷۰۰ میلیون دلار خرج روی دست خزانه شهرداری تهران خواهد گذاشت. علیرضا زاکانی، اما می‌گوید طرف چینی برای «سرمایه‌گذاری» در ایران ابراز علاقه‌مندی کرده‌است!
یعنی در این پروژه هم نیاز به هزینه‌کرد نقدی شهرداری تهران نیست؛ سرمایه‌گذار چینی علاوه بر انتقال تکنولوژی، سرمایه هم می‌آورد! بازگردان این سرمایه نیز از محل فروش برق تولیدی به دولت تأمین خواهد شد. وزارت نیرو هر کیلووات ساعت برق تولیدی از منابع تجدیدپذیر را از بخش خصوصی تا ده‌ها برابر گران‌تر از تعرفه‌های مصرف بخش خانگی خریداری می‌کند. موضوعی که طبعاً باهدف گسترش سرمایه‌گذاری در حوزه تولید برق پاک انجام شده‌است.
چه برقی پاک‌تر از نیروگاه‌های زباله‌سوز؟ که هم معضلات زیست‌محیطی آرادکوه را مرتفع خواهد کرد، هم با راندمان بالا می‌تواند کسر قابل‌توجهی از الکتریسیته پایتخت را تأمین کند.
مدل‌های جدید ارائه‌شده از سوی شهرداری تهران برای تأمین مالی سوغاتی‌های چینی، امید‌ها را برای عملیاتی شدن آن‌ها افزایش داده‌است. این انتظار می‌رود با اجرایی شدن این قرارداد‌ها و جفت و جور شدن منابع مالی مورد نیازشان، موجبات رفاه و آسایش بیشتر میلیون‌ها شهروندان تهرانی فراهم شود.