حالا آیات حج متعدد است در قرآن، و هر کدام هم یک نکته خاصی دارد لکن دو آیه از این آیات را که اشاره به منافع حج دارد، من اینجا یادداشت کرده‌ام که عرض کنم. یکی این آیه شریفه سوره مائده است که می‌فرماید: جَعَلَ اللهُ الکَعبَةَ البَیتَ الحَرامَ قیامًا لِلناس؛ خدا کعبه را مایه قوام جامعه دانسته؛ این خیلی چیز مهمی است؛ «قیامًا لِلناس». یعنی اگر چنانچه حج وجود نداشته باشد و تحقق پیدا نکند، امت اسلامی و جامعه اسلامی فرو خواهد پاشید؛ لذاست که فق‌ها می‌گویند که حج در مواردی واجب کفائی است؛ یعنی اگر چنانچه شما دیدید یک روزی ــ که خدا نیاورد آن‌چنان روزی را ــ حاجی‌ای وجود ندارد از هیچ جای دنیا، بر شما شخصاً واجب است که حج بروید ولو ۱۰ بار هم قبل از آن حج رفته باشید. هرگز نباید این خانه، این قرارگاه اصلی، این مرکز اساسی، خالی بماند. «قیامًا لِلناس»؛ این خیلی تعبیر مهمی است.
یک آیه دیگر آیه مبارکه سوره حج است: وَ اَذِن فِی الناسِ بِالحَجِ یَأتوکَ رِجالاً وَ عَلی کُلِ ضامِرٍ یَأتینَ مِن کُلِ فَجٍ عَمیقٍ * لِیَشهَدوا مَنافِعَ لَهُم؛ مردم، ملت، امت اسلامی، از اکناف جهان بیایند حج، تا به چشم خودشان منافع خود را ببینند: لِیَشهَدوا؛ مشاهده کنند، ببینند، حضور پیدا کنند در مجموعه منافعی که وجود دارد. از امام صادق (علیه الصلاه و السلام) پرسیدند مراد از این منافع، منافع اخروی است، یعنی ثواب و مانند اینها؟ فرمود نه، هر دو. البته منافع اخروی هم هست، اما منافع دنیوی [هم هست]. امت اسلامی در حج منافعی می‌برد که با هیچ عامل دیگری این منفعت قابل استیفاء نیست؛ جز با حج، جز با این میقات بین‌المللی [ممکن نیست]؛ فقط با این میعاد جهانی ممکن است. خب، از جمله منافع دنیوی، ارتقای سطح مدنیت دنیای اسلام است، به خاطر همین تفاهم و هماهنگی‌هایی که وجود دارد. یک چیز‌هایی هست که خیلی ظاهر است، اما از چشم انسان پوشیده می‌ماند؛ یکی از آن‌ها همین قضیه است. شما ملاحظه کنید، اگر حالا یک فراخوانی داده بشود که مثلاً فلان گروه از مردم یا فلان شهر از شهر‌های کشور یا همه مردم کشور در فلان روز، فلان جا و در فلان نقطه حاضر بشوید، معنایش چیست؟ معنایش این است که این حضور برای یک غرض و یک مقصودی است؛ معنایش این نیست که به آنجا بیایید و بروید؛ نه، [یعنی]بیایید تا یک کاری انجام بگیرد، بیایید تا یک هدفی تأمین بشود؛ حج این است. دعوت کردند برای یک هدفی؛ آن هدف چیست؟ ارتقای امت اسلامی است؛ آن هدف، نزدیکی دل‌های آحاد امت اسلامی به یکدیگر است؛ آن هدف، اتحاد امت اسلامی است؛ در مقابل چه چیزی؟ در مقابل کفر، در مقابل ظلم، در مقابل استکبار، در مقابل بت‌های بشری و غیر بشری، در مقابل همه آن چیز‌هایی که اسلام آمد برای اینکه آن‌ها را از بین ببرد؛ جمع بشوند تا با اینها مقابله کنند. مثلاً فرض کنید که امروز مسئله اسرائیل، رژیم صهیونیستی، مطرح است؛ همه دنیای اسلام باید جمع بشوند و این اجتماع، پیغامی داشته باشد علیه رژیم صهیونیستی. امروز مسئله دنیا، نفوذ قدرت‌های استکباری است؛ همه باید جمع بشوند برای اینکه اعلام حضور بکنند، اعلام قدرت بکنند، سینه سپر کنند در مقابل قدرت‌های استکباری؛ اصلاً قضیه این است. این منافع دنیوی است.
منافع اخروی؛ منافع اخروی، آمیخته با همین منافع دنیوی است؛ تأثیر حج در دل‌ها است؛ ایجاد اُنس با خدای متعال؛ تقویت رابطه با خدای متعال؛ ایجاد اخلاص در عمل؛ پاک کردن دل از هر آنچه با یاد خدا معارض و مخالف است؛ اینها است؛ اینها باید اتفاق بیفتد. این اعمالی که در حج هست ــ این احرام و این طواف و این نماز و این سعی و این عرفات و این مشعر و این اعمال منی و مانند اینها ــ هر کدام یک بابی است، یک دریچه روشنگر و منورکننده‌ای است به سوی عالم معنا و عالم غیب که دل شما از این دریچه استفاده می‌کند. این‌جوری باید حج رفت، این‌جوری باید حج کرد.
یک مسئله مهم در مورد حج، نگاه جهانی و فراسرزمینی آحاد مسلمان است؛ از این نباید غفلت کرد. اسلام از آحاد مسلمان خواسته است که نگاهشان، نگاه فراسرزمینی باشد. طبعاً انسان با مسائل بلندمدت و کوتاه‌مدت و روزمره زندگی مواجه است؛ در این تردیدی نیست، از این گزیری نیست، اما در این منحصر نباید بود. ضمن اینکه شما به زندگی شخصی‌تان، زندگی خانوادگی‌تان، به فرزندانتان، به آینده‌تان، به شغلتان، به آینده کشورتان، به پیشرفت و اعتلای کشورتان فکر می‌کنید، باید به دنیا هم فکر کنید؛ تعلیم اسلام این است. یک روایتی من اینجا یادداشت کرده‌ام که اتفاقاً به مناسبت همین حج است که آن هم از امام صادق (ع) است؛ البته روایت، طولانی‌تر از این است؛ این روایت در وسائل، ابواب «وجوب الحج» است. توجه کنید نکته این است که این حرف‌ها را امام (ع) به مناسبت وجوب حج می‌زنند.
از جمله‌ی تعابیری که در این روایت هست، [این است که]می‌فرمایند: وَ لَو کانَ کُلُ قَومٍ اِنَما یَتَکِلونَ عَلی بِلادِهِم وَ ما فیها؛ اگر قرار باشد که هر جمعیتی، هر ملتی فقط به خودشان، به مسائل کشور خودشان، به مسائل شهر خودشان بپردازند، به آن‌ها فقط تکیه کنند و اهمیت بدهند، هَلَکوا؛ از بین می‌روند. اگر شما ندانید در دنیا چه می‌گذرد، ضعیف می‌شوید؛ هَلَکوا، تعبیر امام صادق (ع) است. وَ خَرُبَتِ البِلاد؛ همان کشور خودتان، منطقه مورد نظر خودتان هم نابود می‌شود، خراب می‌شود. وَ سَقَطَتِ الجَلَبُ وَ الاَربَاح ــ «جَلَب» یعنی درآمد ــ درآمد‌های ملی‌تان هم کاهش پیدا می‌کند. باید بدانید دنیا چه خبر است. وَ عَمِیَتِ الاَخبَار؛ از دنیا بی‌خبر می‌مانید. باید نگاه کنید به دنیا، ببینید دنیا چه خبر است.
اینکه ما تکرار می‌کنیم مسئله دشمن‌شناسی را، اینکه ما عرض می‌کنیم دشمن را بشناسید، روش‌های دشمن را بشناسید، کارکرد دشمن را بشناسید، مقدار پیشرفت دشمن را بشناسید، ضعف دشمن را بشناسید، قوت دشمن را بشناسید، این فقط خطاب به مسئولین نیست، به آحاد مردم [هم هست]. کشوری که جوانش، غیر جوانش، عالِمش، درس‌خوانش، کاسبش، همه، توجه به مسائل جهانی دارند، این کشور، هرگز سرش کلاه نمی‌رود. ما خیلی جا‌ها در معاملات جهانی سرمان کلاه رفته؛ برای خاطر اینکه به مسئله جهانی توجه نداشتیم. این طرفِ ما با چه نیتی وارد میدان شده، با چه نیتی این حرف را به ما می‌زند، این اصرار را روی فلان مسئله انجام می‌دهد، مشکل او چیست، ما چقدر احتیاج داریم، او چقدر احتیاج دارد؛ اینها را باید [بدانیم]. اگر اینها را بدانیم، سرمان کلاه نمی‌رود. هر جا اینها را دانستیم و بر طبق این دانسته‌ها عمل کردیم، پیش رفتیم. ما الان در سطح جهانی، در سطح بین‌المللی، در سطح منطقه‌ای پیشرفت‌های خوبی داریم؛ همین که آمریکایی‌ها خیلی از آن عصبانی‌اند پیشرفت‌های ما است. این پیشرفت‌ها به خاطر این بوده که آن کسانی که مسئول کار بودند حواسشان جمع بوده؛ می‌فهمیدند دنیا چه خبر است. حج آن نقطه اساسی است که شما می‌توانید این را پیدا کنید.
در حج، از اروپا می‌آیند، از آفریقا می‌آیند، از سرتاسر آسیا می‌آیند، از کشور‌های متمایل به فلان سیاست می‌آیند، از کشور‌های متمایل به فلان سیاست دیگر می‌آیند، همه‌جور آدم می‌آید. شما میدان دارید، مجال دارید، برای اینکه از مسائل جهان از نزدیک آشنا بشوید، نه از طریق فلان روزنامه دروغ‌گو و دروغ‌نویس یا فلان خبرگزاری کذاب خبیثی که در سطح دنیا اخبار پخش می‌کند، شایعاتِ دروغ پخش می‌کند، واقعیات را وارونه می‌کند. از نزدیک می‌توانید بفهمید؛ حج این است دیگر؛ حج را با این چشم باید نگاه کرد.
یک نکته مهم اساسی در حج این است که اسلام عملاً نشان می‌دهد که این تمایز‌هایی که در دنیا وجود دارد، در کشور‌های مختلف، این تمایز‌ها را قبول ندارد؛ تمایز نژادی، تمایز جغرافیایی، تمایز طبقاتی؛ اینها را قبول ندارد؛ این نکته خیلی مهم است. در حج؛ سیاه هست، سفید هست، از فلان نقطه دنیا هست، از فلان تمدن هست، از فلان تاریخ هست، همه در کنارِ هم هستند بدون هیچ تمایزی؛ هیچ تمایزی با همدیگر ندارند؛ با هم راه می‌روند، با هم طواف می‌کنند، با هم سعی می‌کنند، با هم وقوف می‌کنند. اینها خیلی مهم است. اینها از اسرار حج است؛ اینها را بایستی با معرفت انجام داد.
اصرارم بر این است که مسئولان محترم حج در این زمینه‌ها فرهنگ‌سازی کنند. کاری کنید که تا اسم حج می‌آید، تا اسم کعبه معظمه می‌آید، آن جوانِ امروزیِ ما این مفاهیم به ذهنش خطور کند: مفهوم تمدن‌سازی، مفهوم اتحاد جهانی، مفهوم نگاه فرامرزی و بین‌المللی، مفهوم رفع تمایز و مانند اینها به ذهنش بیاید. فرهنگ‌سازی در این زمینه‌ها باید انجام بگیرد؛ این، هم به عهده روحانیونی است که در کاروان‌ها هستند، هم به عهده مسئولین حج است، هم به عهده مسئولین بعثه است؛ همه؛ هر کسی که توانایی دارد، در این زمینه‌ها فرهنگ‌سازی کند در باب حج. کاری کنید که حج را مردم با این نیت به جا بیاورند. آن‌وقت اگر ما توانستیم این فرهنگ را در ذهن مردم رسوخ بدهیم، دیگر نگرانِ این نخواهیم بود که حالا فلان برادر ما یا خواهر ما در حج مشغول بازارگردی است برای اینکه یک جنس بنجلی را بخرد به عنوان سوغاتی بیاورد. این نگرانی است دیگر، این جزو نگرانی‌ها است؛ اگر آن‌جور بشود، این نگرانی‌ها را دیگر نخواهیم داشت.
اینکه امام بزرگوار (رضوان الله علیه) اصرار کردند، بنده هم به تبعِ ایشان تأکید کردم که حتماً در نماز‌های مسجدالحرام ــ نماز‌های اهل‌سنت ــ شرکت کنید، این به خاطر همین است؛ وَالا آنجا در مسجدالحرام یک جمعیت میلیونی جمع می‌شوند نماز می‌خوانند، شما هم در هتلِ خودت با پنجاه نفر آدم نماز بخوانید، این نمی‌شود. در اجتماعات شرکت کنید، حرف بزنید، صحبت کنید، تماس بگیرید. بله، مخالفت هست با اینها، می‌دانیم؛ ممانعت هست، اما آن کسی که ممانعت می‌کند یک انسان است، شما هم یک انسانی؛ شما می‌توانید [حرف بزنید]. این منافع را باید به دست آورد. منافع معنوی، همین دعا و تضرع است. هر چه می‌توانید دعا کنید، هرچه می‌توانید تضرع کنید. هر چه می‌توانید در مسجدالحرام، در مدینه منوره آن عملی را که خدای متعال دوست می‌دارد که عبارت است از آن عمل مخلصانه و نگاه مخلصانه و تضرع الی الله تعالی، این را تکرار کنید، زیاد کنید، افزایش بدهید. [مثل]همین دعای کمیل؛ این [خواندن]دسته‌جمعی دعای کمیل بسیار کار خوبی است؛ مسئولان محترم با طرف‌های مسئول در آن کشور صحبت کنند، تفاهم کنند، توافق کنند که این [کار]انجام بگیرد. این، این بخش مثبت قضیه، [یعنی]بخش تقرب الی الله؛ آن طرف هم بخش برائت از مشرکین و این حرکت عظیمی که وجود دارد و ادامه دارد و باید ادامه پیدا کند.
