بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به‌رغم اختلاف‌هایی که در بین جناح‌ها و گروه‌های مختلف وجود داشت، هیچ کسی تردید نداشت که حتی در صورت حفظ کلیت و ساختار ارتش، انقلاب نوپا نیاز به یک نیروی نظامی از جوانان انقلابی دارد. البته هر جناح یا گروهی این داعیه را داشت که خودش این نیروی نظامی را تشکیل بدهد. از گروه‌های چپ گرفته تا گروه‌های اسلامگرا که در مقابل رژیم شاه فعالیت‌های مسلحانه می‌کردند، هرکدام سعی داشتند تشکیل نیروی نظامی انقلاب را خودشان برعهده بگیرند.
چهار گروه
در اوایل انقلاب تعدادی از گروه‌ها که تشکیلات منسجم‌تری داشتند، هرکدام توانستند یک یا چند پادگان را در اختیار بگیرند و فعالیت‌های‌شان را آنجا سازماندهی داده و گسترش بدهند. در اینجا بود که شائبه تشکیل چند سپاه در اولین روز‌های انقلاب پیش آمد. جواد منصوری اولین فرمانده سپاه پاسداران می‌گوید: «به غیر از گارد ملی که از سوی دولت موقت به وجود آمده بود، تشکیلاتی با محوریت شهیدمحمد منتظری شکل گرفت. سومین گروه از سوی سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی به وجود آمد و چهارمین گروه هم شامل تعدادی از دوستان بود که در زندان‌های رژیم پهلوی مدتی را با هم سپری کرده بودیم. در این تشکیلات چهارم بنده حضور داشتم به همراه آقایان عباس آقازمانی (معروف به ابوشریف)، عباس دوزدوزانی و ابراهیم محمدزاده که علاوه بر جدایی این چهار تشکیلات از هم، اختلافاتی نیز سر اینکه سازمان جدید زیر نظر رهبری باشد یا دولت وجود داشت.»
گارد ملی
وقتی چهره معاندی، چون سازگارا که اکنون سال‌هاست در آن سوی مرز‌ها علیه انقلاب اسلامی فرافکنی می‌کند خود را مؤسس سپاه اعلام می‌کند، موضوع مربوط به تشکیل همان گارد ملی می‌شود که در دولت موقت تشکیل شده بود. فرمانده این تشکیلات که می‌توان گفت به اشتباه از آن به عنوان اولین سپاه یاد می‌شود، علی دانش منفرد بود که بعد‌ها در دوره‌های مختلف به مجلس شورای اسلامی راه یافت. منصوری در همین خصوص می‌گوید: دانش منفرد فرماندهی گارد ملی یا همان تشکیلاتی را برعهده داشت که توسط دولت موقت ایجاد شده بود. با توجه به اینکه خیلی از گروه‌های مسلح انقلابی حاضر به مشارکت در این گارد نبودند، عملاً چند دستگی ایجاد شده بود و نیاز بود که همه این گروه‌ها در یک تشکیلات منسجم گردهم آیند. در همین جا بود که با ادغام گروه‌های مورد تأیید امام و شورای انقلاب، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تشکیل شد و احکام فرماندهی آن هم که وجاهت قانونی داشت توسط شهید آیت‌الله بهشتی صادر شد.
حکم بهشتی
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که اکنون با قدرت به کار خود ادامه می‌دهد، همان تشکیلاتی است که با ادغام گروه‌های مختلف در دوم اردیبهشت ماه ۱۳۵۸ ایجاد شد و اولین فرمانده‌اش هم جواد منصوری بود. البته با توجه به حضور دولت موقت در شش ماه نخست عمر سپاه و همین طور روی کار آمدن دولت بنی‌صدر که در اسفندماه ۵۸ به فرماندهی کل‌قوا هم رسید، سپاه در اوایل تشکیل خود دستخوش تغییرات زیادی در سطح فرماندهی آن هم در فواصل کوتاه مدت شد. جواد منصوری به عنوان اولین فرمانده سپاه تنها ۱۰ ماه پس از عهده‌دار شدن این سمت استعفا داد.
خود او در شرح دلایل این امر می‌گوید: «معتقد بودم بنی‌صدر یک فرد خائن است. به همین خاطر وقتی که او در دوم اسفندماه ۱۳۵۹ فرمانده کل قوا شد، من روز بعدش از سمت خودم استعفا دادم و کمی بعد بخش فرهنگی سپاه را تشکیل دادم و مدتی هم در این سمت مشغول انجام وظیفه بودم» از دوم اردیبهشت تاکنون، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تحت همین نام به حرکت خود ادامه داد و به ترتیب از مبارزه با گروهک‌های ضد انقلاب تا ورود به اغتشاشات مرزی در کردستان، شرکت گسترده در دفاع مقدس، مبارزه با تروریست‌های سازمان یافته همانند جیش‌الظلم، گروهک پژاک و... نقش تعیین کننده‌ای ایفا کرده است. در چند سال اخیر نیز در مبارزه با فتنه تکفیری‌ها در عراق و سوریه، عملکرد خوب پاسداران بی‌ادعایی، چون حاج قاسم سلیمانی باعث شده قدرت نفوذ ایران اسلامی مرز‌ها را درنوردد و تا مدیترانه گسترش پیدا کند.
