انسان در دوران معاصر دچار آسیب‌ها و چالش‌های فردی و اجتماعی فراوانی شده و در تکاپوی حل آنها، در دام نابهنجاری‌های دیگری گرفتارشده‌است. درسال‌های اخیر مصرف مشروبات الکلی به‌عنوان یک نابهنجاری و رفتار غیر‌بهداشتی متأسفانه شیوع روز افزونی به‌خصوص در بین جوانان داشته و نگرانی‌های زیادی را به‌وجود آورده‌است. اعتیاد به الکل یک مشکل عمده اجتماعی است که علاوه بر عوارض جسمی و روانی برای فرد، سلامت جامعه را از نظر اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی مورد تهدید قرار می‌دهد. در شهر تهران شواهدی زیادی مبنی بر شیوع مصرف الکل در میان جوانان وجود دارد. در مطالعه‌ای مروری که در مورد وضعیت مصرف مواد در جوانان در شهر تهران انجام گرفت، نشان داده شد که پس از الکل، تریاک و حشیش بیشترین ماده مورد مصرف جوانان است. همچنین نشان داده شد که مصرف الکل در میان جوانان بیشتر از همسالان خود و در مردان بیشتر از زنان است. بر اساس یافته‌های پیشین، شایع‌ترین ماده مصرفی در ایران، تریاک و مشتقات آن است؛ در حالی‌که در جوانان، مصرف قلیان، سیگار و الکل رایج‌تر است.
در خصوص مصرف مشروبات الکلی باید یادآور شد که در یک نگاه کنجکاوانه به پدیده‌های نامیمون فرهنگی وآسیب‌های اجتماعی اینگونه در سطوح جامعه، ضرورت بازنگری به این مهم، ریشه‌یابی و چاره اندیشی را مضاعف می‌سازد. یکی از دلایل اصلی گرایش به مصرف مشروبات الکلی، عدم اطلاع این افراد از اثرات مخرب مصرف این مواد بر جسم و روان فرد مصرف‌کننده است. در طول دهه‌های اخیر قرار گرفتن کودکان در معرض مصرف مشروبات الکلی در طول بارداری مادرانشان و پیامد‌های رشد احتمالأ منفی آن موجب نگرانی خاصی گشته است که باآسیب شناسی برخی از اعمال و رفتار جوانان از قبیل مصرف مشروبات الکلی و اطلاع رسانی و بیان مضرات مصرف این نوع مواد می‌توان تأثیرات مخرب این نوع آسیب‌های اجتماعی را به حداقل رساند. برخورد‌های خشونت آمیز با نوجوانان و جوانان آنان را سرکش و عصیانگر بار می‌آورد. سرکوب شدید موجب بی تفاوتی و یا اعتیاد به مصرف مشروبات الکلی و مواد مخدر، افسردگی و اضطراب آنان خواهد شد لذا لزوم به کارگیری تمام امکانات در راستای هدایت و حمایت این افراد و ارائه برخی راهکار‌ها ودادن اطلاعات مفید به جوانان و خانواده‌ها در شناخت عوارض و تأثیرات مشروبات الکلی و به تبع آن ارتکاب ناهنجاری‌ها ضروری به نظر می‌رسد. پایه شروع مصرف الکل (غلظت الکل مصرفی) در جوانان ایرانی بالاست به طوری که این میزان غلظت الکل مصرفی در اروپا ۳ درصد و در کشور ما ۴۰ درصد است. در هر حال معضل اعتیاد به الکل غیر قابل انکار است و متأسفانه مصرف الکل پیش زمینه بسیاری از آسیب‌های اجتماعی محسوب می‌شود سرطان‌های دهان، گلو، حنجره، مری، کبد و پستان، همگی با نوشیدن مشروبات الکلی ارتباط دارند. ممکن است الکل، خطر سرطان روده بزرگ و راست روده راهم افزایش دهد؛ لذا مبارزه با مصرف الکل باید به عنوان یک اولویت مهم سازمان‌های بهداشتی درمانی و نیز یک برنامه بین بخشی در جامعه مورد توجه قرار می‌گیرد.
مشروبات الکلی یکی از جدی‌ترین معضلات و پیچیده‌ترین پدیده انسانی است که پایه‌ها و بنیان‌های جامعه انسانی را به خطر انداخته‌است. در این میان آسیب پذیرترین گروه، جوانان هستند که به دلیل بحران هویت، بحران‌های روانی ناشی از مشکلات اجتماعی، ماجراجویی، لذت‌جویی و تنوع‌طلبی بیش از سایر گروه‌های اجتماعی در معرض مصرف مشروبات قرار می‌گیرند. اغلب مصرف الکل در سنین جوانی دیده می‌شود که این مسأله با حالت بی‌توجهی، بیش فعالی و اختلال سلوک در کودکی یا ابتلا به اختلالات شخصیتی به خصوص اختلال شخصیت ضد‌اجتماعی، استعداد، ابتلا به سوء مصرف الکل و وابستگی به آن افزایش می‌یابد. به مصرف مشروبات الکلی نمی‌توان صرفاً با رویکرد مذهبی و دینی نگاه کرد؛ چرا که شیوع مصرف مشروبات الکلی نه تنها نشانه گسترش تساهل در امور دینی در جامعه است، بلکه این امر در برابر امنیت اجتماعی نیز یک مخاطره بزرگ محسوب می‌شود. پیامد‌های امنیتی مصرف مشروبات الکلی صرفاً به مباحث مذهبی جامعه ما مربوط نیست و این امر در بسیاری از کشور‌ها نیز مورد توجه است. شیوع مصرف مشروبات الکلی در جامعه می‌تواند منجر به افزایش زمینه‌های ناامنی مانند قتل، وندالیسم، مزاحمت، خشونت و افزایش تصادفات ناشی از مصرف الکل شود. به همین خاطر است که شیوع مصرف مشروبات الکلی می‌تواند یک عامل مهم و مخاطره‌ای جدی پیش روی امنیت اجتماعی جامعه در سطح کلان محسوب شود.
نتایج به دست آمده از مصاحبه اولیه مشخص کرد که هر کدام از عوامل تا چه میزان در این معضل اجتماعی مؤثر است: عوامل اجتماعی ۳۲درصد، عوامل فرهنگی ۱۵درصد، عوامل اقتصادی ۱۵درصد، عوامل روان شناختی ۳۱درصد، عوامل انتظامی و امنیتی ۷درصد است که نشان می‌دهد عوامل اجتماعی (اختلافات و نابسامان‌های خانوادگی) بیشترین تأثیر در بروز شرب خمر دارا است با توجه به یافته‌های این پژوهش اکثر مشروبخواران مرد و در سن جوانی و انگیزه اصلی آنان اجتماعی (اختلافات و نابسامانی‌های خانوادگی و دوستان ناباب) بوده‌است و در ضمن مشروبخواری و انگیزه‌های آن با عوامل روانشناختی و فرهنگی، اقتصادی نیز ارتباط دارد؛ لذا توصیه می‌شود که مسئولین جامعه به وظایف خود در قبال افراد مستعد عمل کرده و با رفع کمبود‌های مادی و معنوی زمینه و عوامل را محو و نابود سازند.
* کارشناس‌ارشد اداره برآورد معاونت اجتماعی
فرماندهی انتظامی تهران بزرگ
