چند سالی است که پای ریزگردها به برخی از استان‌های کشور باز شده و نفس مردم را تنگ کرده‌است. این ذرات ریز با قدرت زیاد، سلامت مردم را به خطر انداخته و بسیاری از کشت و کار‌ها را نیز به تعطیلی کشانده‌است، اخیراً این ریزگردها به خوزستان و کرمان هجوم آورده و نفس ساکنان برخی از مناطق این دو استان را به شماره انداخته‌است.
طی چند روز گذشته شدت ریزگردها در شهر دزفول به حدی رسید که منجر به تعطیلی این شهر شد. علی فرهمندپور، فرماندار ویژه دزفول در این رابطه به ایرنا گفت: «با توجه به بررسی آخرین وضعیت جوی شهرستان دزفول و بروز پدیده گرد و خاک، هوای دزفول برای تمام گروه‌ها در شرایط ناسالم قرار دارد، به همین دلیل ادارات شهرستان دزفول برای دومین روز پیاپی تعطیل شدند.»
روز دوشنبه نیز امین باقری، فرماندار ریگان با اشاره به آغاز طوفان شن و گرد و غبار شدید در شرق استان کرمان گفت: «ریزگردها، شاخص آلودگی هوا در ریگان را به بیش از ۵۰۰ برابر حد مجاز رسانده‌است. متأسفانه هر لحظه بر شدت گرد و غبار موجود در هوای ریگان افزوده می‌شود و ریزگردها تاکنون ۱۹ شهروند ریگانی را دچار مشکلات تنفسی و راهی مراکز درمانی کرده‌است.»
حالا در آخرین ماه از فصل زمستان که کسی انتظار پدیده ریزگردها را ندارد، این ذرات به برخی از شهر‌ها و روستا‌ها هجوم آورده‌اند و به طور حتم با آغاز فصل گرما این معضل شدیدتر خواهد شد. واضح است با تعطیل کردن شهر‌ها نمی‌توان با این پدیده مقابله کرد و باید مسئولان برنامه‌ریزی بلندمدت و مناسبی در این خصوص داشته باشند و آن را در دستور کار قرار دهند.
کشت و کار‌هایی که با ریزگرد تعطیل شد
ریزگردها و نبود برنامه مناسب برای حل آن، سلامت مردم را به خطر انداخته‌است. آقای ربیعی که ۳۷ سال دارد و ساکن آبادان است، در اثر ریزگردها مبتلا به بیماری آسم شده‌است. او در این رابطه به خبرنگار «جوان» می‌گوید: «بیشتر کودکان و افراد با سن بالا با ورود ریزگردها دچار بیماری و مشکلات تنفسی می‌شوند. متأسفانه هوای آلوده آبادان موجب شده تا همه ساکنان در معرض خطر مشکلات ریوی باشند.»
او ادامه می‌دهد: «گاهی حجم ریزگردها به قدری زیاد می‌شود که یک مسیر کوتاه که عبور از آن چند دقیقه بیشتر طول نمی‌کشد، طی‌کردنش حدود یک ساعت زمان می‌برد. متأسفانه کشاورزان زیادی در اثر ورود این ریزگردها کشت و کارشان مختل شده‌است، اما هیچ‌کس به فریاد آنها نمی‌رسد.»
خشک شدن باغات و چند برابر شدن معضل ریزگردها
هنگامی که صحبت از عوامل ایجاد ریزگردها به میان می‌آید باز مسئله خشکسالی‌های چند ساله و از بین رفتن تالاب‌ها مطرح می‌شود و از آنجایی که برنامه‌ای برای حل معضل ریزگرد و عوامل ایجاد و تشدید آن وجود ندارد، صدای زنگ خطر بحرانی عظیم در آینده بسیار نزدیک به گوش می‌رسد. در این رابطه محمدرضا محبوب‌فر، کارشناس و پژوهشگر حوزه بحران‌های محیطی و عضو انجمن مخاطرات محیطی و توسعه پایدار ایران به خبرنگار «جوان» می‌گوید: «معضل ریزگردها و پدیده گرد و غبار بیشتر در استان‌های مرکزی اتفاق می‌افتد. متأسفانه شاهد آن هستیم که استان کرمان تبدیل به غبارخیزترین استان کشور شده‌است و به دلیل کمبود بارش و فقدان منابع آب سطحی و همچنین دخل و تصرف‌ها و فعالیت بسیاری از صنایع در این استان، کرمان را تبدیل به استانی با آلودگی هوای به شدت زیاد کرده که ریزگردها هم جزو همین معضل است.»
او ادامه می‌دهد: «در شرایطی که دغدغه مردم و برخی از مسئولان سازمان حفاظت محیط‌زیست ریزگردها شده‌است، اما در عمل هیچ برنامه‌ریزی مناسبی برای حل آن مشاهده نمی‌شود. متأسفانه در حالی که مسئله بحران آب و بحث خشکسالی و کمبود بارش مطرح است، بسیاری از مزارع کشاورزی و باغات، به ویژه باغ پسته در استان کرمان خشک شده و همین خشک شدن باغات معضل ریزگردها را چندین برابر کرده‌است.»
انتقاد از کم‌کاری‌های سازمان جهاد کشاورزی
محبوب‌فر با اشاره به کم‌کاری‌های صورت گرفته از سوی سازمان جهاد کشاورزی برای مقابله با ریزگردها می‌گوید: «در شرایطی که کشاورزان محصولاتشان را از دست داده‌اند و زمین‌های آنها به بیابان تبدیل شده‌است، سازمان جهاد کشاورزی اقدام مؤثری برای کشت جایگزین انجام نداده و در نتیجه این زمین‌های بیابانی تبدیل به کانون تولید ریزگردها شده‌است.»
این پژوهشگر حوزه بحران‌های محیطی اظهار می‌دارد: «در حال حاضر ماه بهمن را پشت سر گذاشته‌ایم و در آخرین ماه از فصل زمستان قرار داریم، اما متأسفانه باید بگویم که خشک‌ترین و کم‌بارش‌ترین ماه زمستان در بهمن ۱۴۰۰ را طی ۲۰ سال اخیر داشته‌ایم و میزان بارش‌ها در بهمن امسال ۵۶ درصد کمتر از حد نرمال بوده‌است. همه این‌ها نشان می‌دهد که اگر بی‌توجهی مسئولان به مسئله ریزگردها ادامه پیدا کند، استان‌های مرکزی در نقشه جغرافیایی ایران، سال آینده در پاییز و زمستان وضعیت بدتری را تجربه خواهند کرد و همزمان با این مسئله بحث ریزگردها به اوج خود خواهد رسید.»
او با بیان اینکه پدیده ریزگردها دیگر فقط مختص استان‌های مرکزی نیست، می‌گوید: «در شمال کشور از تالاب گمیشان تا خلیج گرگان و همچنین دریاچه ارومیه و دریای خزر پدیده بیابان‌زایی و شتاب بیابان‌زایی را مشاهد می‌کنیم و متأسفانه حجم زیادی از منابع آبی در این مناطق از دست رفته‌است. دریاچه ارومیه که خشک شده‌است و اینکه تبلیغات می‌کنند این دریاچه پرآب شده است، خیر این سیلاب باران است که با گرمای هوا تبخیر خواهد شد. از طرفی ما شاهد کاهش حجم ۶۰ درصدی آب در منابع آبی سطح استان‌های شمالی هستیم و این یعنی استان‌های شمالی هم در حال تبدیل شدن به کانون ریزگردها هستند.»
تهدید جدی تهران
محبوب فر می‌گوید: «از یک طرف هم شاهد خشک شدن دریاچه نمک در قم هستیم. این دریاچه دارد به سمت شوره‌زاری بیشتر می‌رود و وضعیت آن بسیار اسفناک است. همچنین منابع آبی که در سمنان هست نیز در حال خشک شدن است و همه این‌ها تهدیدی برای این استان‌ها و به خصوص پایتخت کشور است. باید مسئولان با دغدغه بیشتری با این معضل برخورد کنند.»
او تأکید می‌کند: «کاش به دغدغه‌های مردم، کشاورزان، دامداران، فعالان محیط‌زیستی و اساتید دانشگاهی اهمیت داده می‌شد. متأسفانه کار به جایی رسیده که فردی به نام آقای سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست و معاون رئیس‌جمهور است، اما صدای ایشان در دولت شنیده نمی‌شود. او به صراحت می‌گوید مخالف انتقال آب است و به عنوان رئیس حفاظت محیط‌زیست اعلام کرده که باید این کار متوقف شود، اما صدایش شنیده نمی‌شود و این مسئله با جدیت از سوی برخی از مسئولان پیگیری و اجرا شده‌است، آن وقت انتظار دارید که صدای من یا رسانه شما شنیده شود؟!»
بی‌توجهی مسئولان به آبخیزداری و مشکلات ناشی از آن
همچنین امین محمودی، کارشناس کشاورزی و منابع آبی درباره هجوم ریزگردها به خوزستان و کرمان و مشکلات ناشی از آن به خبرنگار «جوان» می‌گوید: «در فصلی که کسی انتظار ریزگردها را نداشت، شاهد آن هستیم این ذرات معلق، دزفول را به تعطیلی کشانده‌است. متأسفانه اگر سوءمدیریت مسئولان ادامه پیدا کند، نه‌تن‌ها نمی‌توان با ریزگردها مقابله کرد، بلکه شدت و آسیب‌های ناشی از آن چندین برابر خواهد شد.»
او ادامه می‌دهد: «شاهد بارندگی‌های شدید بودیم و هیچ اقدامی برای کاهش سرعت و ذخیره کردن این آب‌ها انجام نشد. اگر مسئولان به این مسائل دقت بیشتری می‌کردند هم خسارات جانی و مالی شهروندان کاهش می‌یافت و هم سفره‌های زیرزمینی از منابع آبی غنی می‌شد.»
این کارشناس کشاورزی با بیان این مسئله که رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی تمام عزم خود را برای انتقال آب جزم کرده‌است و توجهی به آبخیزداری ندارد، می‌گوید: «مسئولان ما باید از خواب غفلت بیدار شوند و بدانند انتقال آب یعنی هیچ‌وقت قصد نداریم راهکار مؤثری برای حل مشکلات پیدا کنیم و فقط می‌خواهیم با انتقال آب مشکلاتمان را چندین برابر کنیم!»
محمودی تصریح می‌کند: «کشور‌های همسایه ما، آبخیزداری را از سال‌های خیلی دور شروع کرده‌اند، اما ما در پیچ و خم این مسئله مانده‌ایم. هر چند آبخیزداری را به اسم، مهم دانسته‌ایم، اما در عمل اقدام مؤثری در این خصوص انجام نداده‌ایم. درنتیجه شاهد هستیم که هنگام بارش شدید، مردم گرفتار سیل می‌شوند و هنگام بارش کم، اسیر خشکسالی و ریزگردها! تا زمانی که تفکر و اقدام مسئولان تصمیم‌گیرنده اینچنین باشد، طبیعی است با تصمیمات اشتباه آنها، ریزگردها نیز تشدید شوند.»
