تغییر الگو‌های فرزندآوری از تغییر نگرش انسان به زندگی و مقولات مختلف شکل می‌گیرد. یعنی وقتی این تغییر و دگرگونی‌ها اتفاق می‌افتد که نگرش‌ها تغییر می‌کند.
در طول تاریخ فرزندان و خانواده از جمله اصلی‌ترین مصادیق سرمایه‌های انسانی بوده‌اند. به ویژه در دوران عصر کشاورزی، فرزندان سرمایه‌هایی بوده‌اند که به شکل جدی در رشد و پیشرفت خانواده‌ها ایفای نقش و کمک می‌کردند و تأثیرگذار بودند.
در واقع فرزندان در آن دوران سرمایه‌های کاملاً محسوسی بودند که نقش‌آفرینی‌شان در کار و اقتصاد خانواده قابل لمس بود.
در دوره صنعتی شدن در جهان هم همین‌طور بود. فرزندان به شکل سرمایه‌های خانواده و به شکل نیروی کار فعال با داشتن انرژی پویا و خلاق، در رشد خانواده تأثیر بسیار زیادی داشتند و این حس سرمایه بودن فرزندان به شدت محسوس بود.
با گذر زمان و با تغییر سبک زندگی بشر، به ویژه با افزایش شهرنشینی و افزایش روند مدرنیزاسیون زندگی در جهان، تغییرات نگرشی جدی در زندگی بشر اتفاق افتاد و آرام‌آرام فرزند از یک سرمایه یا به تعبیری از جایگاه یک مقوله سرمایه‌ای به یک مصرف‌کننده تبدیل شد و این‌طور به نظر رسید که دیگر عنوان سرمایه‌ای برای فرزند مصداق ندارد و فرزندان دیگر به موجوداتی کاملاً سربار خانواده و در واقع به مصرف‌کننده محض تبدیل شدند. هر قدر هم در روند مدرنیته شدن زندگی جوامع بشری و شهر‌ها پیش رفتیم، این حس و طرز فکر تقویت شد. در حالی که قویاً و قطعاً این یک تصور باطل است و ما اعتقاد داریم که این نقطه‌نظر و این دیدگاه که فرزند و فرزندان که دیگر سرمایه نیستند بلکه مصرف‌کننده هستند، کاملاً خطا است. در توجیه اینکه هنوز هم فرزندان خانواده سرمایه به شمار می‌آیند باید گفت اگر چه فرزندان امروز آن نقش‌آفرینی را که در دوره کشاورزی و در دوره صنعتی شدن جهان داشتند، ندارند، اما اتفاقاً در دنیای امروز فرزندان از نظر روحی، روانی و عاطفی و مداخله در کیفیت زندگی بشر به شدت تأثیرگذار هستند.
در عصر انقلاب صنعتی در جهان و ارتقای مدرنیزاسیون، انسانی که به شدت دچار خلأ‌های عاطفی و روحی و روانی می‌شود و نیاز‌های فطری‌اش را تأمین نشده می‌بیند با داشتن فرزند به شدت به لحاظ عاطفی تقویت می‌شود و به لحاظ روحی و روانی و معنوی ثبات پیدا می‌کند.
در واقع احساس می‌کند که تلاش او در این عصر صنعتی شدن بیهوده نیست و محصولی در آن وجود دارد به نام فرزند؛ لذا ما قائل به این هستیم که فرزندان همچنان سرمایه‌اند.
بر این اساس اگر در عصر کشاورزی سرمایه‌ای بودند که به عنوان نیروی کار کشاورزی می‌کردند، اگر در عصر صنعتی و مدرنیزاسیون نیروی کاری بودند که می‌توانستند پیشرفت را رقم بزنند، امروز فرزندان به عنوان رکن رکین خانواده می‌توانند کیفیت زندگی بشر را ارتقا داده و به زندگی آن‌ها هدف بدهند. فرزندان می‌توانند به انسان امید به آینده و انگیزه برای تلاش بیشتر را هدیه کنند. در واقع فرزندان می‌توانند برای والدین‌شان نشاط و سرزندگی و پویایی و شادی را به ارمغان بیاورند.
در یک کلام فرزندان می‌توانند کیفیت زندگی خانواده و والدین را به طور محسوسی ارتقا بدهند. پس فرزندان همچنان سرمایه‌اند و ما باید بدانیم که بر خلاف دگرگونی نگاه بشر نسبت به سرمایه‌ها و داشته‌هایش بزرگترین سرمایه‌های زندگی بشر هنوز هم فرزندان‌شان هستند.
*مسئول کارگروه جمعیت مرکز ارزیابی
اجرای سیاست‌های کلی نظام
