انجام عملیات کربلای ۵ در دی ماه ۱۳۶۵ با، اما و اگر‌های زیادی همراه بود. بعد از عدم موفقیت عملیات کربلای ۴، فرماندهان باید خیلی سریع به یک جمع‌بندی کلی در رابطه با انجام عملیات بزرگ دیگری می‌رسیدند و شرایط خاص جبهه‌ها، تصمیم‌گیری درباره این عملیات را سخت می‌کرد. تصمیم‌گیری درباره انجام عملیات کربلای ۵ در یکی از دشوارترین و بحرانی‌ترین مقاطع جنگ انجام شد. محمد درودیان در کتاب «نبرد شرق بصره» به جزئیات عملیات کربلای ۵ پرداخته و اطلاعات جالبی را پیشروی خوانندگانش می‌گذارد. این کتاب توسط مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس منتشر شده است.
«نبرد شرق بصره» برای بررسی کربلای ۵، وضعیت جبهه‌ها قبل از انجام این عملیات را بررسی می‌کند. انجام عملیات موفقیت‌آمیز والفجر ۸ عراقی‌ها را به اتخاذ استراتژی موسوم به «دفاع متحرک» رساند تا از این طریق موقعیت برتر ایران را تحت تأثیر قرار دهد. در چنین شرایطی از ابتدای سال ۱۳۶۵، تلاش‌های وسیعی به منظور طراحی عملیاتی سرنوشت‌ساز انجام شد و همه منتظر انجام این عملیات بودند.
اما قبل از انجام عملیات اتفاق مهمی رخ داد که بر سرنوشت این عملیات بزرگ نیز تأثیر گذاشت. در آبان ۶۵ با افشای ماجرای مک‌فارلین اوضاع سیاسی، نظامی جنگ دگرگون شد. افشای مک فارلین و افزایش حملات هوایی عراق بر روند تلاش‌های ایران برای کسب موقعیت برتر تأثیر منفی گذاشت. امریکا و شوروی نیز به منظور حمایت از عراق، ایران را تحت فشار گذاشتند و در چنین شرایطی عملیات کربلای ۴ در سوم دی آغاز شد.
با شروع عملیات مشخص شد تاکتیک ویژه عملیات لو رفته است و دستور توقف عملیات صادر شد. در نتیجه عملیات کربلای ۴، موقعیت برتر ایران در فتح فاو تحت تأثیر قرار گرفت. تجدید و تثبیت موقعیت برتر به تلاشی سریع و وسیع نیاز داشت. پس فرماندهان خیلی زود برای انجام یک عملیات بزرگ دیگر جلساتی را برگزار کردند.
منطقه عمومی شهر بصره اهمیت زیادی برای هر دو کشور داشت. دشمن مواضع و استحکامات زیادی را در منطقه شلمچه قرار داده بود تا رسیدن به شرق بصره سخت و ناممکن شود. پس از تصمیم‌گیری درباره انجام عملیات کربلای ۵، فرماندهان تلاش گسترده‌ای برای آمادگی بیشتر انجام دادند. این بار بیشترین تلاش بر غافلگیری دشمن گذاشته شده بود.
در ساعت یک و ۳۵ دقیقه بامداد نوزدهم دی به همه یگان‌ها ابلاغ می‌شود. این در حالی است که شلیک منور و تیربار نگرانی‌هایی را مبنی بر آمادگی دشمن به وجود آورده بود. در نهایت عملیات کربلای ۵ در شرق بصره برای در هم کوبیدن مستحکم‌ترین مواضع دشمن شروع می‌شود. خبر‌هایی که پس از شروع عملیات دریافت می‌شود، نشان می‌دهد دشمن در هیچ یک از محور‌ها هوشیار نبوده است.
پس از عملیات کربلای ۴، دشمن در حال انتقال نیروهایش به جنوب اروند بوده تا حمله‌اش برای بازپس‌گیری فاو را آغاز کند. همین غافلگیری دشمن در اولین شب عملیات، موفقیت را برای رزمندگان به دنبال دارد. در روز دوم و با روشن شدن هوا پاتک‌های سنگین دشمن در غرب کانال ماهی شروع می‌شود. در چنین شرایطی ضرورت به کارگیری هوانیروز و نیروی هوایی احساس می‌شود و فرمانده کل سپاه درخواست پشتیبانی هوایی می‌کند.
عملیات در روز‌های بعدی نیز به شدت ادامه پیدا می‌کند. پیشروی رزمندگان و تشکیل خط در برابر دشمن نتایج ارزشمندی را به دست می‌آورد. دشمن در ادامه عملیات تلفات زیادی را می‌دهد و درگیری‌های شدید قوای دشمن را فرسوده کرده بود. پیشروی رزمندگان تا شرق بصره ارتش عراق را در موقعیت سختی قرار داده بود. همچنین در هم شکستن قوی‌ترین استحکامات دشمن نشان‌دهنده توانمندی رزمندگان بود.
موفقیت رزمندگان در کربلای ۵ بازتاب گسترده‌ای در جهان دارد. رادیو بی‌بی‌سی به نقل از مفسران چنین گزارش می‌دهد: «سقوط بصره از نظر روانی و اقتصادی، چنان ضربه بزرگی خواهد بود که صدام حسین به دشواری خواهد توانست آن را تحمل کند.» سایر رسانه‌ها و تفسیرگران نیز پیشروی ایران در شرق بصره را موفقیت‌آمیزترین عملیات جنگی برشمردند و عبور ایران از دریاچه ماهی را نشانه توانایی ایران در عبور از آبراه‌ها دانستند. نیرو‌های ایرانی شد
