این روز‌ها با توجه به استفاده زیاد افراد از فضای مجازی متأسفانه شاهد افزایش جرائم در این فضا هستیم. یکی از این جرائم مهم در حوزه فضای مجازی و حقیقی که این روز‌ها به شدت دیده می‌شود تهدید افراد به افشای اسرار خصوصی آنها در این فضاهاست.
مطابق با قوانین موجود در کشور ما افشای اسرار خصوصی مردم چه در فضای مجازی و چه در فضای حقیقی جامعه باشد جرم تلقی شده و مجازات سنگینی هم برای مرتکبان آن در پی خواهد داشت. در لغت اسرار به معنای نهانی‌ها یا رازهاست و افشای اسرار یعنی چیزی است که شخص صاحب آن بر پنهان ماندن آن اصرار دارد ولی دیگری او را تهدید می‌کند که این راز را افشا خواهد کرد.
آنچه این روز‌ها در جامعه زیاد می‌شنویم این است که فردی با در دست داشتن اطلاعات خصوصی شما که می‌تواند این اطلاعات شامل عکس‌ها، متن پیام‌ها، صدای ضبط‌شده، فیلم‌ها و... شما باشد دست به تهدید شما بزند. به‌طور مثال در چنین شرایطی معمولاً فرد سودجو به شما می‌گوید اگر مثلاً فلان کار را انجام ندهید یا فلان مبلغ پول ندهید این اسرار خصوصی و شخصی شما را در فضای مجازی یا حقیقی منتشر می‌کند و آبروی شما را می‌برد.
باید آگاه باشید همین که فردی شما را تهدید به افشای اسرار خصوصی کند مجرم شناخته می‌شود و حتی لازم نیست این اطلاعات را جایی منتشر کند، پس بدانید به محض اینکه فردی شما را تهدید کند شما می‌توانید از آن فرد به استناد ماده ۶۶۹ قانون مجازات اسلامی در بخش تعزیرات شکایت کیفری کنید.
در این ماده قانونگذار ما بیان می‌کند: هرگاه کسی دیگری را به هر نحو تهدید به قتل یا ضرر‌های نفسی یا شرفی یا مالی یا افشای سری نسبت به خود یا بستگان او نماید اعم از اینکه به این واسطه تقاضای وجه یا مال یا تقاضای انجام امر یا ترک فعلی را نموده یا ننموده باشد به مجازات شلاق تا۷۴ ضربه یا زندان از دو ماه تا دو سال محکوم خواهد شد.
سؤالی که به شدت این روز‌ها در فضای مجازی داغ شده این است که اگر فردی در فضا‌هایی مثل اینستاگرام، تلگرام، واتساپ، کلاب هاوس، توییتر و... از عکس یا پیام یا فیلم یا صوت و... دیگران بدون اجازه آنها اسکرین شات بگیرد یا در جایی ذخیره کند آیا این عمل آن فرد جرم است یا جرم نیست؟
در پاسخ به این سؤال ابتدا باید بگویم اسکرین شات گرفتن به خودی خود خلاف قانون نبوده و جرم هم محسوب نمی‌شود، اما نکته مهم در این خصوص این است که اگر آن فرد از این اسکرین شات در جهت اهداف شوم و خلاف قانون سوءاستفاده کند قطعاً مجرم شناخته شده و مجازات هم می‌شود.
باید این نکته مهم را بدانید افرادی که از طریق اسکرین شات در فضای مجازی تهدید شده یا مورد سوءاستفاده قرار گرفته‌اند میتوانند با مراجعه به دادسرای جرائم رایانه‌ای یا پلیس فتا از فردی که از آنها سوءاستفاده کرده است شکایت کنند و این مسله کاملاً قابل پیگیری است. قانونگذار ما در ماده ۱۶ قانون جرائم رایانه‌ای در خصوص هتک حیثیت مردم در فضای مجازی به صراحت می‌گوید: هرکس به وسیله سیستم‌های رایانه‌ای یا مخابراتی، فیلم یا صوت یا تصویر دیگری را تغییر دهد یا تحریف و آن را منتشر یا با علم به تغییر یا تحریف منتشر کند، به نحوی که عرفاً موجب هتک حیثیت او شود، به حبس از ۹۱ روز تا دو سال یا جزای نقدی از ۵ تا ۴۰ میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد؛ و در تبصره همین ماده قانونگذار ما می‌گوید: چنانچه تغییر یا تحریف به صورت مستهجن باشد، مرتکب به حداکثر هر دو مجازات مقرر محکوم خواهد شد.
در ماده ۱۷ قانون جرائم رایانه‌ای هم قانونگذار ما به صراحت تمام در خصوص افشای اسرار خصوصی دیگران در فضای مجازی بیان می‌کند: هرکس به وسیله سیستم‌های رایانه‌ای یا مخابراتی صوت یا تصویر یا فیلم خصوصی یا خانوادگی یا اسرار دیگری را بدون رضایت او منتشر کند یا در دسترس دیگران قرار دهد، به نحوی که منجر به ضرر یا عرفاً موجب هتک حیثیت او شود، به حبس از ۹۱ روز تا دو سال یا جزای نقدی از ۵ تا ۴۰ میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
به‌طوری کلی باید بگویم افراد جامعه باید در قبال رازی که نزد آنها به امانت است صحیح رازداری کرده و این اسرار را بر دیگران فاش نکنند، چراکه این مسئله هم از نظر اخلاقی ناپسند است و هم از نظر قانون این افشای اسرار جرم محسوب می‌شود.
نکته مهمی که باید بگویم این است که افشای اسرار خصوصی مردم فقط محدود به افراد عادی جامعه نیست، بلکه قانونگذار ما در ماده ۶۴۸ قانون مجازات اسلامی در بخش تعزیرات در خصوص افرادی که به مناسبت شغل یا حرفه خود که محرم اسرار دیگران شده‌اند به صراحت بیان می‌کند: اطبا و جراحان و ماما‌ها و داروفروشان و تمامی کسانی که به مناسبت شغل یا حرفه خود محرم اسرار می‌شوند هر گاه در غیر از موارد قانونی اسرار مردم را افشا کنند به سه ماه و یک روز تا یک سال حبس یا به یک میلیون و ۵۰۰ هزار تا ۶ میلیون ریال جزای نقدی محکوم می‌شوند.
*محقق و پژوهشگر علم حقوق
