سرویس جامعه جوان آنلاین: «به ترامپ توصیه می‌کنیم اگر می‌خواهد از پیگیرد جمهوری اسلامی در امان بماند، یک اتاقی از بایدن اجاره کند و در کاخ‌سفید بماند.» این سخن معاون امور بین‌الملل قوه قضائیه نشان از جدیت این نهاد برای خونخواهی شهدای ترور دارد، هرچند که در حادثه ترور شهید فخری‌زاده هم مجامع بین‌المللی هنوز سکوت خود را نشکسته‌اند.
رئیس کمیته حقوق بشر کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در واکنش به ترور رئیس سازمان پژوهش و نوآوری وزارت دفاع گفت که باید دید این بار مجامع حقوق بشری سکوت مرگبار خود را خواهند شکست؟
زهره الهیان در مطلبی در صفحه توئیتر خود در واکنش به ترور شهید محسن فخری‌زاده در آبسرد دماوند نوشت که انتظار ملت، پاسخ قاطع و کوبنده سپاه پاسداران به عاملان ترور است. باید دید مجامع حقوق بشری این بار سکوت مرگبار خود را خواهند شکست؟
همنوایی منافقین و صهیونیست‌ها
نماینده ایران در سازمان ملل متحد در نامه‌ای به دبیرکل این سازمان و شورای امنیت گفته است که نشانه‌های جدی درباره مسئولیت اسرائیل در ترور محسن فخری‌زاده وجود دارد و خواهان محکوم کردن این ترور شده است.
آنتونی گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد خواهان خویشتن‌داری و پرهیز از هرگونه اقدامی شده که به افزایش تنش‌ها در منطقه منجر می‌شود.
حدود دو ماه پیش از ترور شهید فخری‌زاده، نام او در نشست شورای ملی مقاومت ایران (شاخه سیاسی گروهک منافقین) مطرح شد، اما پیش از آن هم نخست‌وزیر اسرائیل از او نام برده بود.
تهدید هم نوعی تجاوز است
برای بررسی جرم صورت گرفته در اساسنامه دیوان بین‌المللی کیفری نیازمند بررسی عنصر مادی و معنوی این عمل هستیم. با توجه به تعریف تجاوز در قطعنامه ۳۳۱۴ که در سال ۱۹۷۴ به تصویب مجمع عمومی سازمان ملل متحد رسید و امروزه در رویه قضایی دیوان بین‌المللی دادگستری و قواعد عرفی نیز مورد استناد قرار می‌گیرد، تجاوز عبارت است از: «به کارگیرى زور به صورت مسلحانه توسط یک دولت علیه حاکمیت یا تمامیت ارضى یا استقلال سیاسى دولت دیگر یا به هر نحو دیگر که با اهداف سازمان ملل متحد ناسازگار باشد.»
البته این تعریف کلمه تهدید را ذکر نکرده ولى از آنجایى که این قطعنامه براى شوراى امنیت به عنوان تنها مرجع صالح براى تشخیص تجاوز الزام‌آور نیست و تنها جنبه راهنمایى دارد شورا می‌تواند بند ۴ ماده ۲ منشور سازمان ملل متّحد را مستند قرار دهد و تهدید را نیز جزو تجاوز به حساب آورد.
معمای حق حیات
از آنجا که بند ۴ ماده ۲ منشور سازمان ملل متحد بیان‌کننده یک قاعده آمره است، از این رو شامل همه دولت‌ها؛ چه دولتهاى عضو سازمان ملل متحد و چه دولتهاى غیر عضو سازمان است. با تعریفی که ارائه شده است لذا دولت متجاوز نمیتواند با توسل به عدم عضویت دولت قربانى در سازمان ملل متحد، از شمول این ماده خارج شود. در ماده ۲ منشور ملل متحد، موضوع احترام به تمامیت ارضی و استقلال سیاسی و حاکمیت کشور‌ها مطرح شده است، همچنین در بند چهارم این ماده از منشور، اصل «منع توسل به زور» مورد تأکید قرار گرفته و در بند هفتم این ماده نیز به موضوع عدم مداخله در امور داخلی کشور‌ها توجه شده است.
در ماده سوم اعلامیه جهانی حقوق بشر بر «حق حیات» تأکید شده است. از این رو، سلب حیات یا کشتار فراقانونی نقض موازین حقوق بین‌الملل بشر تلقی می‌شود و طبق این ماده نمی‌توان بدون حکم قانون یا خارج از چارچوب حقوقی حق حیات افراد را سلب کرد.
ظرفیت‌های حقوقی مبارزه با تروریسم
هرگونه عملیات علیه تروریسم و افراد تروریست باید بر اساس تجویز شورای امنیت سازمان ملل باشد. حال پرسش اساسی این است که در کدام قطعنامه شورای امنیت، این دانشمند ایرانی تروریست اعلام شده است؟ بنابراین از این منظر هم این ترور باید با واکنش مجامع حقوقی بین‌الملل همراه باشد.
بر اساس مواد ۲۴ و ۲۵ طرح پیش‌نویس مسئولیت بین‌المللی دولت‌ها که در سال ۲۰۰۱ توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد به تصویب رسیده است، ایران می‌تواند دست به «اقدام متقابل» بزند؛ بنابراین ایران حق اقدام متقابل در مقابل این جنایات را برای خود محفوظ می‌دارد.
از جمله ظرفیت‌های حقوقی که کارشناسان در این زمینه مطرح کرده‌اند، می‌توان به امکان طرح شکایت در شورای حقوق بشر و مجمع عمومی و درخواست محکومیت ارتکاب ترور‌های هدفمند، انعکاس موضوع به کمیته بین المللی صلیب سرخ به دلیل نقض قواعد حقوق بشردوستانه بین‌المللی و تنظیم دادخواست و شکایت در دادگاه‌ها و مراجع قضایی داخلی از طریق قوه قضائیه و دادستان کل کشور به عنوان مدعی‌العموم اشاره کرد.
سرنخ‌ها به امریکا می‌رسد
معاون امور بین‌الملل قوه قضائیه هم در این باره اظهار کرد: در قضیه ترور شهید فخری‌زاده صرفاً رژیم صهیونیستی متهم نیست و ریشه اصلی دشمنی‌ها و جنایت‌ها رژیم امریکاست.
علی باقری افزود: منشأ اصلی اگر رژیم صهیونیستی هم باشد بدون اجازه امریکایی‌ها آب هم نمی‌خورند و اختیاری ندارند. در عرصه تحریم اروپایی‌ها با امریکایی‌ها همکاری می‌کنند و در عرصه ترور، صهیونیست‌ها و برخی عوامل دیگر تروریستی. باقری گفت: این گروه‌های تروریستی همین الان در کشور‌های اروپایی اجازه فعالیت دارند و آزادانه فعالیت می‌کنند. در ترور شهید سلیمانی کدام کشور اروپایی این ترور را محکوم کرد؟ خیلی‌ها سکوت کردند و آن‌ها هم که حرف زدند گفتند در پاسخ به اقداماتی بود که شهید سلیمانی انجام داده بود. اگر همه توجه‌ها را به رژیم صهیونیستی جلب می‌کنیم نباید حواسمان از امریکایی‌ها و اروپایی‌ها منحرف شود.
ترویج و تشویق تروریسم
معاون امور بین‌الملل قوه قضائیه یادآور شد: چندی قبل در وین یک اقدام تروریستی شکل گرفت، غیر از کشور‌های اروپایی دبیر کل سازمان ملل رسماً بیانیه داد و ترور را محکوم کرد؛ چرا الان محکوم نمی‌کنند؟ الان دبیر کل سازمان ملل، مسئولان حقوق بشری در ژنو، رئیس شورای حقوق بشر و کمیساریای عالی حقوق بشر و مسئولان کشور‌های اروپایی در جایگاهی هستند که باید این ترور را محکوم کنند و در جایگاه پاسخگویی هستند. اگر آن‌ها در این زمینه اقدامی نکنند عملاً به معنی ترویج و تشویق تروریسم است، نمی‌شود با تروریسم دوگانه برخورد کرد.
دبیر ستاد حقوق بشر ادامه داد: سرلشکر باقری در بیانیه تأکید کردند انتقام این جنایت را از عاملانش خواهیم گرفت؛ دنیا به ویژه امریکایی‌ها و صهیونیست‌ها می‌دانند نیرو‌های نظامی ما وقتی حرفی می‌زنند حتماً انجام می‌دهند. صهیونیست‌ها و طرف‌های دخیل در این ترور باید منتظر انتقام سخت از طرف دستگاه‌های ذیربط باشند. در دستگاه قضایی به صورت جدی این قضیه را در دستور کار داریم، امروز هم بحث‌هایش انجام شد.
گزارشگر را مجبور به استعفا کردند
باقری تصریح کرد: خیلی از ظرفیت‌های حقوقی بین‌المللی در دست قدرت‌های غربی است و دریچه‌هایی وجود دارد که می‌شود از آن ظرفیت‌ها استفاده کرد. ما باید هوشمندی داشته باشیم تا بتوانیم از آن‌ها استفاده حداکثری کنیم. در قضیه ترور شهید سلیمانی غربی‌ها جلوی خیلی از عرصه‌ها را می‌گیرند. یکی از گزارشگران ویژه موضوعی شورای حقوق بشر که مربوط به قتل‌های خودسرانه است، در تیرماه امسال گزارشی را در مورد شهادت سردار سلیمانی منتشر و تصریح کرد که این اقدام غیرقانونی و خلاف حقوق بین‌الملل است و امریکایی‌ها هیچ توجیهی برای این اقدام (شهادت سردار سلیمانی) نداشتند. امریکایی‌ها اعتراض کردند و این گزارشگر گفت من تابع حقوق بین‌الملل هستم نه امریکا؛ دو روز پیش، چون دیدند نمی‌توانند نظرش را عوض کنند، او را مجبور به استعفا کردند.
یک اتاق از بایدن اجاره کند
معاون امور بین‌الملل قوه قضائیه تصریح کرد: به طور جدی از همه ظرفیت‌های بین‌المللی استفاده می‌کنیم. پایان ریاست جمهوری ترامپ آغاز رسیدگی جدی به جرائم و جنایاتی است که ترامپ علیه ملت ایران به ویژه ترور شهید سلیمانی انجام داد. پایان ریاست جمهوری ترامپ آغاز عملیات جدی حقوقی و قضایی جمهوری اسلامی ایران است. به ترامپ توصیه می‌کنیم اگر می‌خواهد از پیگیرد جمهوری اسلامی در امان بماند یک اتاق از بایدن اجاره کند و در کاخ سفید بماند.
شناسایی و دستگیری محکومان متواری
پس از ماجرای ترور شهید فخری‌زاده، جلسه‌ای هم در دادستانی تهران به منظور شناسایی و دستگیری سریع و به موقع محکومان و متهمان فراری با حضور علی القاصی، دادستان تهران، سردار رحیمی، فرمانده انتظامی تهران، برخی از معاونان دادستان و رؤسای پلیس‌های تخصصی برگزار شد.
دادستان عمومی و انقلاب تهران در این جلسه با اشاره به اینکه یکی از موضوعات ویژه در دستور کار دادستانی تهران، ارتقای نظم و امنیت عمومی و آرامش مردم است، گفت: یکی از راه‌های تحقق آرامش و امنیت شهروندان پیشگیری از تکرار جرم با اجرای سریع و به موقع عدالت است و از این رو شناسایی و دستگیری محکومان متواری به جد در دستور کار دادستانی است.
القاصی با بیان اینکه تعدادی از متهمان به دلیل عدم‌شناسایی مرتکب تکرار جرم می‌شوند، اظهار کرد: یکی از ابزار‌های مهم ارتقای رضایتمندی عمومی از دستگاه قضایی و ایجاد آرامش، شناسایی و دستگیری محکومان متواری است که مسئولیت اصلی آن بر عهده نیروی انتظامی، سایر ضابطین و دستگاه قضایی است و بر این اساس باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که پرونده‌های جدید ما را از پرونده‌های سابق که تحقیقات آن‌ها کامل انجام نشده است و متهمان و محکومان آن شناسایی نشده‌اند، غافل نکند.
آمادگی شبانه‌روزی دادستانی
وی با تأکید بر اینکه تمام پرونده‌های جدید و قدیم باید هر روز به صورت مستمر پیگیری شوند، افزود: بر این اساس باید با برنامه نرم‌افزاری این پرونده‌ها مستمر رصد شوند تا بتوان رضایتمندی عموم مردم را به دست آورد.
دادستان تهران در بخش دیگری از سخنان خود بر آسیب‌شناسی اقدامات برای دستگیری متهمان متواری نیز تأکید کرد و گفت: بر این اساس باید ضمن آسیب‌شناسی اقدامات و اتخاذ راهکار‌های اجرایی و عملیاتی به منظور رفع نواقص و آسیب‌ها برای دستگیری متهمان متواری اقدام کرد.
القاصی از اعلام آمادگی دادستانی تهران برای صدور مجوز‌های قضایی به منظور دستگیری متهمان و محکومان متواری همانند گذشته خبر داد و افزود: دادستانی تهران مانند همیشه این آمادگی را دارد که به صورت شبانه‌روزی با رعایت موازین قانونی برای ورود به مخفیگاه و دستگیری متهمان مجوز صادر کند؛ چراکه این امر تسریع در دستگیری متهمان و در نهایت رضایتمندی مردم را به همراه دارد.
اتمام‌حجت با متهمان متواری
وی در این جلسه همچنین به متهمان متواری هشدار داد که داوطلبانه خود را به مراجع انتظامی، امنیتی و ضابطین معرفی کنند تا در روند رسیدگی و تحقیقات از تخفیفات قانونی برخوردار شوند.
دادستان تهران همچنین با متهمان متواری اتمام‌حجت کرد و گفت: چنانچه به صورت قهری توسط ضابطین دستگیر شوند، مشمول هیچ کدام از ارفاقات قانونی در فرایند رسیدگی نمی‌شوند.
القاصی از شهروندان نیز خواست چنانچه از مکان اختفا یا سکونت متهمان متواری اطلاع دارند بر حسب وظیفه قانونی و شرعی خود مراتب را به واحد‌های انتظامی اطلاع دهند.
نظر کارشناس
قدرت‌های بزرگ در حال عمل به استاندارد‌های دوگانه هستند
قدرت‌های بزرگ به صورت مشخص در زمینه حقوق بین‌الملل در حال عمل به استاندارد‌های دوگانه هستند. یعنی در برابر یک موضوع واحد به دوگونه و متضاد از همدیگر تصمیم می‌گیرند. همه تصمیمات هم حول محور منافع نامشروع آنهاست. یعنی اگر تروری در رابطه با فرد یا گروهی که قدرت‌های بزرگ با آن مخالفند انجام شود، سیاست سکوت و بایکوت خبری موضوع را انتخاب می‌کنند. این‌ها بخشی از انتقادات استاد حقوق دانشگاه تهران در گفتگو با «جوان» در زمینه پیگیری حقوقی ترور شهید فخری‌زاده است.
دکتر احمد مؤمنی‌راد ماجرای ترور شهید فخری‌زاده را از منظر حقوق بین‌الملل مورد تحلیل قرار داد و گفت: «متأسفانه روز جمعه ما یکی از بهترین فرزندان این کشور را از دست دادیم. یک دانشمندی که عمر پربرکت خود را در راه اهداف علمی برای کشور گذاشته بود؛ شهید محسن فخری‌زاده معاون وزیر دفاع و رئیس سازمان پژوهش و نوآوری.
ما حدود ۲۰ کنوانسیون حقوق جهانی و منطقه‌ای راجع به تروریسم داریم. می‌توان گفت اولین کنوانسیون سال ۱۹۳۷ در ژنو به تصویب رسید. کنوانسیون ممانعت و مجازات تروریسم. از آن زمان تا حالا که حدود ۸۰ سال می‌گذرد، متأسفانه ما کماکان در سطح دنیا شاهد اقدامات تروریستی هستیم. هم تروریسم دولتی داریم و هم تروریسم گروه‌ها و افراد را. متأسفانه حقوق بین‌الملل نتوانسته به یک ساز و کار مشخصی در این رابطه دست پیدا کند و شرور‌ها را ملزم کند که دست از این اقدامات بردارند.
بعضی از کشور‌ها به طور مشخص ترور را در دستور کار خود دارند و هیچ ابایی هم ندارند از اینکه عنوان کنند ما ترور می‌کنیم. ما تعریف تروریسم را اینگونه داریم که بر اساس بند اول از ماده یک کنوانسیون ۱۹۳۷ ژنو اقدامات کیفری علیه یک دولت با هدف ایجاد وحشت در اشخاص و گروه‌های خاص یا در سطح جامعه، تروریسم است. طبیعتاً تروریسم با هر اقدامی دو هدف دارد. هدف اول گرفتن جان انسان یا انسان‌های مشخص شده است و هدف دوم که مهم‌تر است، هدف قرار دادن امنیت افراد و امنیت جامعه است. یعنی امنیت سیاسی، روانی و حتی اقتصادی یک جامعه را نشانه می‌گیرد.
راجع به شهید محسن فخری‌زاده، حداقل در دو نوبت این شهید عزیز از طرف مقامات رژیم اشغالگر قدس مورد تهدید قرار گرفته بود و این مقامات با ذکر نام ایشان را تهدید به ترور کرده بودند. طبیعتاً اقدام رژیم صهیونیستی گرچه هنوز تأیید رسمی نشده، اما مسئولیت برعهده نگرفتن آن‌ها ناشی از ترس و وحشت آنهاست. درواقع پیش از این دو نخست‌وزیر این کشور این شهید عزیز را از طرف سازمان اطلاعاتی موساد تهدید به ترور کرده بودند.»
استاد حقوق دانشگاه تهران تصریح کرد: «مجامع بین‌المللی متأسفانه خیلی در عمل کارآیی ندارند. به طور جدی جای سؤال دارد که پیگیری ما از مجامع حقوقی چقدر مثمرثمر باشد. فرض بفرمایید که نهاد‌های بین‌المللی، شورای حقوق بشر یا تشکیلات شورای امنیت و مجمع عمومی و کمیته مبارزه با تروریسم سازمان ملل یا نهاد‌های دیگر؛ مجامعی هستند که ما می‌توانیم به آن‌ها مراجعه کنیم. در این نهاد‌های بین‌المللی می‌توانیم طرح دعوا و طرح مسئله کنیم، اما سابقه این نهاد‌ها نشان داده که با توجه به نفوذی که صهیونیست‌ها در این محافل دارند، گرچه قطعنامه‌های متعددی هم در ابعاد مختلف علیه صهیونیست‌ها صادر شده ولی این رژیم به هیچ کدام از این قطعنامه‌ها اعتنایی نکرده است.
عجیب است ما در دنیا با یک رژیمی طرف هستیم که به هیچ موردی از حقوق بین‌الملل پایبند نیست. شورای امنیت سازمان ملل هم که خود را مکلف به حفظ صلح و امنیت جهان می‌داند، ناتوان از مقابله با رژیم صهیونیستی است. در حقیقت شاید بتوانیم بگوییم که رژیم صهیونیستی در واقع بخشی از قدرت و حاکمیت ایالات متحده را تشکیل می‌دهد.
چطور می‌شود که شورای امنیت این همه قطعنامه صادر می‌کند و این رژیم در مناطق تحت سیطره خود هر روز اقدامات مجرمانه می‌کند و مورد تحریم شورای امنیت قرار نمی‌گیرد. این رژیم بار‌ها رهبران حماس، جهاد اسلامی، حزب‌الله و دانشمندان ایرانی را ترور کرده ولی هیچ اقدامی علیه آن‌ها صورت نگرفته است. قضیه روشن است ما هیچ امیدی به سازمان ملل و شورای امنیت نداریم. ما باید اقدامات خود را در چند سطح و به موازات یکدیگر انجام دهیم؛ هم اقدامات سیاسی، دیپلماتیک هم اقدامات دفاعی- امنیتی و هم اقدامات حقوقی. این دقیقاً یک ترور شبیه به ترور شهدای هسته‌ای بود. مجامع بین‌المللی چه کردند؟ یا چه می‌توانند بکنند در قبال این مسئله؟
حقوق بین‌الملل دستاورد‌های خوبی برای بشریت داشته است، اما برای ما هرچه که نگاه می‌کنیم می‌بینیم که سلطه سیاست، قدرت و ثروت و سیطره آن بر حقوق بشر و حقوق بین‌الملل اثبات شده است.
قدرت‌های بزرگ به صورت مشخص در حال عمل به استاندارد‌های دوگانه هستند. یعنی در برابر یک موضوع واحد به دوگونه و متضاد از همدیگر تصمیم می‌گیرند. همه تصمیمات هم حول محور منافع نامشروع آنهاست. یعنی اگر تروری در رابطه با فرد یا گروهی که قدرت‌های بزرگ با آن مخالفند انجام شود، سیاست سکوت و بایکوت خبری موضوع را انتخاب می‌کنند. از طرف دیگر از فردی که در جبهه آنهاست، مورد هدف قرار گیرد؛ تمام دنیا را برای مقابله با این اتفاق بسیج می‌کنند از دولت‌ها گرفته تا شبکه‌های اجتماعی. این استاندارد دوگانه به طور کامل در مسائل مختلف مشاهده می‌شود. در حقوق بین‌الملل و حقوق بشر به خصوص این دوگانه‌ها بسیار است.»
