سرویس اقتصادی جوان آنلاین: در چند سال اخیر، کمکهای نظامی دولت ترکیه به آذربایجان رشد چشمگیری داشتهاست. چند عامل در تغییر رویکرد آنکارا تأثیرگذار بودهاست. نخستین عامل جریان انرژی میباشد. پس از افزایش مصرف گاز ترکیه، دولت آذربایجان بهتدریج به مهمترین تأمینکننده گاز طبیعی مورد نیاز این کشور تبدیل شدهاست.
در نیمه نخست سال ۲۰۲۰ میلادی، واردات گاز ترکیه از آذربایجان نسبت به مدت مشابه سال قبل ۴/ ۲۰ درصد افزایش پیدا کردهاست، اما میزان گاز وارداتی از روسیه در این مدت ۶۲ درصد کاهش یافتهاست. در ماه میامسال، آذربایجان به مهمترین تأمینکننده گاز ترکیه تبدیل شد. افتتاح خط لوله تاناپ در اواخر سال ۲۰۱۹ میلادی، نقش مهمی در تغییر سهم آذربایجان در سبد واردات گاز ترکها داشتهاست. این پروژه ۵/ ۶ میلیارد دلاری بخشی از کریدور گازی جنوبی ۴۰ میلیارد دلاری برای اتصال میدان شاه دنیز-۲ کشور آذربایجان به بازار بزرگ انرژی اروپا است. ظرفیت ترانزیت گاز خط لوله تاناپ سالانه ۱۶ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی از دریای کاسپین است. ۱۰ میلیارد متر مکعب از خوراک این خط لوله به اروپا منتقل شده و ۶ میلیارد متر مکعب بقیه در بازار ترکیه مصرف میشود.
دولت ترکیه از سالها پیش نگران بود که با قطع ارتباط با قفقاز جنوبی، شاهد افزایش وابستگی به گاز روسیه خواهد بود. دولتهای ترکیه و روسیه بر سر مسائل سوریه دارای اختلاف نظر هستند. به همین دلیل، آنکارا خواهان کاهش وابستگی به گاز وارداتی مردان یخی است.
این شرایط فرصت مناسبی برای آذربایجان فراهم کرده تا به تأمینکننده اصلی گاز منطقه تبدیل شود. در جنگ هفتههای اخیر ارمنستان و آذربایجان، شاهد نقشآفرینی چشمگیر دولت ترکیه به نفع باکو بودیم. دولت ترکیه خواهان تداوم جریان گاز صادراتی آذربایجان است و بحران کنونی نشان داد اردوغان برای دفاع از زنجیره عرضه گاز طبیعی ممکن است از نیروهای نظامی استفاده کند. آنها از دیرباز خواهان تبدیل شدن به هاب انرژی جنوب اروپا هستند و اکتشاف گاز در دریای سیاه و مدیترانه و میلیاردها دلار سرمایهگذاری در توسعه خطوط لوله انرژی نیز با این هدف انجام میشود.
چالش بزرگ انرژی ترکها
زد و خوردهای ماه جولای امسال میان دولتهای آذربایجان و ارمنستان در منطقه تووز روی داد. این منطقه فاصله زیادی از ناگورنو- قره باغ به عنوان مرکز جنگ کنونی (و جنگ سال ۲۰۱۶ میلادی) داشت.
اما نبرد در تووز چه ارتباطی با ژئوپلیتیک عرضه گاز دارد؟ منطقه تووز، یک کریدور خشکی کلیدی برای انتقال انرژی و خط لوله باکو- تفلیس- جیحان، خط لوله گاز طبیعی قفقاز جنوبی و مسیر ریلی باکو-تفلیس-کارس میباشد. این منطقه، بخش مهمی از کریدور اوراسیا برای ارتباط میان شرق و غرب است. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، دولتهای غربی تلاش کردند تا نقش کلیدیتری در اوراسیا ایفا کنند. این کریدور نقش کلیدی در پایان وابستگی ترکیه به گاز روسیه دارد. هر اقدام نظامی در اطراف این منطقه راهبردی میتواند پای ارتش ترکیه را به آن باز کند. پس از زد و خوردهای نظامی ماه جولای در تووز، وزیر دفاع ترکیه اعلام کرد برای کمک به متحد شرقی خود از هیچ اقدامی فروگذار نخواهد کرد.
در تابستان امسال، شاهد برگزاری رزمایشهای نظامی مشترک ارتشهای آذربایجان و ترکیه در باکو، نخجوان، گنجه، کردامیر و یلواخ بودیم. پیام این رزمایشها روشن بود؛ حضور نظامی ترکیه در منطقه در صورت تهدید خط لولههای انرژی، قطعی خواهد بود.
گاز آذربایجان نقشی کلیدی در حضور نظامی ترکیه در بحران ناگورنو- قره باغ داشتهاست. در نبردهای ماههای سپتامبر و اکتبر، شاهد نقشآفرینی گسترده پهپادهای ترکیه بودیم. اردوغان از لزوم نقشآفرینی کشورش در مسیر نظم جهانی سخن میگوید. در مجموع این اقدامات را باید بخشی از پازل سیاست خارجی آنکارا در خاورمیانه و مدیترانه دانست.
آنکارا معتقد است با وجود اختلاف نظر روسیه در مورد بحران ناگورنو- قره باغ، این دو کشور قادرند تا راهکاری برای این موضوع بیابند. دولت ترکیه نیز تلاش میکند تا در فرایند صلح، نقشی مهم ایفا کند. رهبران آنکارا و مسکو با وجود داشتن رقابتهای شدید، همکاریهایی نیز با هم دارند. در منطقه شمال سوریه، آنها با وجود اختلافنظرها توانستند به راهحلی پایدار دست یابند.
در جنگ لیبی نیز این دو کشور به همکاریهای مشترک دست زدند. به همین دلیل امکان دستیابی به یک توافق مشترک در بحران ناگورنو- قره باغ وجود دارد. رهبران کرملین نیز از پیشنهاد گفتگو برای حل و فصل بحران کنونی میان دولتهای آذربایجان و ارمنستان سخن گفتهاند. همکاریهای مشترک روسیه و ترکیه در بحران ناگورنو - قرهباغ میتواند نمایشی برای پایان دادن به نفوذ دولتهای غربی در این منطقه باشد. این دو کشور در مدیریت دریای سیاه نیز از مدل مشابهی پس از جنگ سرد استفاده کردند.
البته آنها در صلح سوریه نیز با کنار زدن دولتهای غربی به منافع خود دست یافتند. مردان یخی از نزدیکتر شدن باکو و آنکارا و کاهش نفوذ خود در دولت آذربایجان بیمناک هستند. فراموش نکنید که جنگ کنونی ممکن است بار دیگر نفوذ غرب را در این منطقه توسعه دهد. نکته مهم این است که آذربایجان از نظر ژئوپلیتیک برای رهبران کرملین اهمیت کمتری نسبت به ارمنستان دارد. رسانههای روسیه از تغییر توازن قدرت در منطقه قفقاز پس از جنگهای اخیر سخن میگویند.
منبع: ALGEMEINER