سرویس فرهنگ و هنر جوان آنلاین: امروزه تعداد چشمگیری از آهنگسازانی که برای حوزه کودک موسیقی میسازند، تحصیلاتی در حوزه موسیقی ندارند و علاقهای نیز به آهنگسازی در ژانر کودک و مهارت لازم و تجربه کافی در این حوزه ندارند.
بهرام دهقانیار که ساخت موسیقی مجموعههایی، چون «زیر گنبد کبود»، «خونه مادربزرگه» و «شهر موشها» را در کارنامه دارد، برای افت موسیقی برنامههای کودک دلایلی، چون «افزایش تعداد کانالهای تلویزیونی»، «کمبود بودجه» و «نداشتن شناخت کافی تهیهکنندگان از کار کودک» را برمیشمارد و اینکه سازندگان برنامهها با آهنگسازهایی همکاری میکنند که دستمزد کمتری دریافت کرده و تجربه و حتی انگیزه لازم برای تولید آثار کودک را ندارند.
کودکان به عنوان سرمایههای ملی یک کشور، لازم است در برنامه ریزیها و برنامهسازیها در صدر قرار داده شوند و در این مسیر یکی از سازمانهایی که نقشی عمده و اساسی دارد، قطعاً صدا و سیماست.
زمانی در دهههای ۶۰ و ۷۰ برنامههای کودک تلویزیون با بهرهگیری از مجربترین سرمایههای فرهنگ و هنر، در زمره بهترینها بود به نحوی که حتی بسیاری از بزرگترها را هم پای گیرندهها مینشاند. کودکان آن روزها که پدر و مادرهای این روزها هستند، هنوز ترانهها و موسیقیهای آن دوران را حفظند و زمزمه میکنند.
با پایان دهه ۷۰، کمتر شاهد ساخت برنامههای جذاب و مفید برای کودکان بودیم به گونهای که کودکان دهههای ۸۰ و ۹۰ بیشتر از طریق فیلمها و برنامههایی سرگرم و آموزش داده میشدند که از کشورهای دیگر خریداری شده بود. امروزه خیلی کمتر اتفاق میافتد که موسیقی یک برنامه در حوزه کودک آنقدر جذاب باشد که کودکان تا سالها آن ملودی و ترانه را به خاطر بسپارند.
در این ارتباط بهرام دهقانیار که موسیقی متن آثاری ماندگار همچون «زیر گنبد کبود»، «خونه مادربزرگه»، قسمت دوم فیلم سینمایی «شهر موشها»، «قصههای تابهتا» و اخیراً «قاصدکها» را ساخته است، درباره علت جذاب نبودن آثار موسیقایی حوزه کودکان، کاهش ساخت آثار موسیقایی باکیفیت برای کودکان و راهحل بهبود این وضعیت به ایسنا میگوید: اثر نمایشی که تولید و سپس دیده شود، در عین حال که جذابیتهای تصویری مورد نیاز را دارا باشد و توسط کادر حرفهای ساخته شده باشد، طبیعتاً برای ساخت موسیقی به آهنگسازی نیاز دارد که به کار خود آگاه باشد. البته کاربلد بودن تنها به این معنا نیست که فرد تحصیلات خیلی خوبی در حوزه مورد نظر داشته باشد بلکه به این معناست که آهنگساز بتواند در ساخت اثر، استعداد درونی آهنگسازی و ملودیسازی ژانر کودک را به اجرا درآورد. البته باید در نظر بگیریم که در دهههای ۶۰ و ۷۰ تعداد کانالهای تلویزیون، بسیار کمتر از امروز بود و تولیدکنندگان و تهیهکنندگان از افرادی دعوت میکردند که حقیقتاً کار خود را بلد، صاحبنظر و بااستعداد بودند.
او ادامه میدهد: زمانی که تعداد کانالهای تلویزیون و ساعات پخش افزایش یافت، مسئولان شبکههای تلویزیونی مجبور شدند برنامههای شبکهها را به طریقی پر کنند؛ به همین دلیل ناخودآگاه سطح کیفی آثار تنزل پیدا کرد. از طرفی گاهی به دلیل کمبود بودجه، تهیهکنندگان مجبور هستند با هزینه پایین از افرادی که تجربه کمتری دارند یا در جست و جوی کار هستند، دعوت به همکاری کنند زیرا طبیعتاً افراد حرفهای دستمزد بالاتری میگیرند.
دهقانیار عنوان میکند امروزه به علت تورم اقتصادی، آهنگسازانی که تجربه کمتری دارند و دستمزد پایین دریافت میکنند، باید حداقل ۱۰ پروژه را به انجام برسانند تا بتوانند زندگی خود را در طول یک سال با آن درآمد سپری کنند. همچنین برخی از آهنگسازان که درآمد کمتری طلب میکنند شاید مجبور شوند در یک سال ۱۰۰ پروژه انجام دهند تا خرج زندگی خود را دربیاورند. در نهایت چنین حالتی میتواند در کیفیت کاری آهنگساز تأثیرگذار باشد.
او تأکید میکند: در شرایط اقتصادی کنونی که تهیهکنندگان حاضر به پرداخت مبلغ بالا به آهنگسازان حرفهای نیستند، کمتر پیش میآید که افراد حرفهای حاضر به شرکت در پروژههای تلویزیونی شوند. در نتیجه از آنجا که هر فردی از پس ساخت ملودی برنمیآید و این کار نیاز به صرف زمان دارد، وقتی برخی افراد میخواهند در یک بازه زمانی کوتاه پروژههای آهنگسازی زیادی را به انجام برسانند، کارشان دارای ارزش و جذابیت نخواهد بود.
این آهنگساز در ادامه تأیید میکند که یکی از الزامات ساخت موسیقی در حوزه کودک، مطالعه روانشناسی کودک و علاقه به کار در این حوزه است. دهقانیار در همین راستا اظهار میکند: پیشتر آهنگسازی را در یک پروژه حوزه کودک دیدهام که به گفته خود او رشته تحصیلیاش مهندسی بود و تنها دو سال گیتار نواخته بود ولی، چون امکان کسب درآمد در رشته خود را نداشت، به سراغ آهنگسازی آمده بود. از طرفی این فرد از کار کودک بیزار بود ولی از آنجایی که دستمزد پایینی را قبول میکرد، تهیهکننده به او قول پروژههای بیشتری داده بود و آهنگساز نیز انجام کار را پذیرفته بود.
او تصریح میکند: امروزه تعداد چشمگیری از آهنگسازانی که برای حوزه کودک موسیقی میسازند، تحصیلاتی در حوزه موسیقی ندارند، علاقهای به آهنگسازی در ژانر کودک ندارند، مهارت لازم و تجربه کافی در این حوزه ندارند، تجربه شنیداری موسیقی خوب آنها پایین است و خوراک ذهنی بسیاری از آنها موسیقیهای دست چندمی است که از خارج از ایران میشنوند و اکنون میخواهند همان را در قالب ایرانی و ترانههای کودک ارائه دهند.
راه حل بهبود وضعیت موسیقی کودک؟
در ادامه از این آهنگساز سؤال میکنیم که صدا و سیما یا تولیدکنندگان آثار کودک باید چه رویهای را در پیش بگیرند که برای کودک موسیقیهای خوب ساخته شود؟ و او اظهار میکند: صدا و سیما باید از افرادی که رزومه کار کودک دارند دعوت کند، کلاسهایی برای آموزش افراد با استفاده از تجربیات آهنگسازان ژانر کودک برگزار کند، استعدادیابی کند و تهیهکنندگانی که آثار کودک تولید میکنند باید موسیقی کودک را بشناسند.
او ادامه میدهد: زمانی که بحث از موسیقی کودک میشود، یک بخش از آن موسیقی بیکلام و بخشی از آن باکلام است. در نتیجه باید از ترانهسراهایی استفاده شود که بتوانند کار کودک را به خوبی انجام دهند و در نهایت بودجه کافی در اختیار تولیدکنندگان قرار داده شود.
تجربه ساخت موسیقی «آقای حکایتی»
در بخش دیگری از این مصاحبه از خالق موسیقی مجموعه «زیر گنبد کبود» درباره حضورش در همین مجموعه سؤال میکنیم. وی پاسخ میدهد: در مجموعه «خونه مادربزرگه» با آقای بهرام شاهمحمدلو آشنا شدم که ایشان به عنوان عروسکگردان و صداپیشه نقش مخمل را بازی میکرد. سپس او برای آهنگسازی موسیقی پروژه «زیر گنبد کبود» از من دعوت کرد.
او درباره ساخت موسیقی این برنامه کودک بیان میکند: بر اساس روشهای علمی تولید موسیقی فیلم، شخصاً هر بار که موسیقی یک اثر را میسازم با کارگردان وقت میگذارم که بتوانم تکیهگاههای هنری اثر را از کارگردان جذب کنم. البته معتقدم این مرحله برای اکثر افرادی که به صورت تخصصی در این حوزه فعالیت میکنند، نخستین قدم است. در واقع آنها پیش از اینکه اولین نت کار را بنویسند، داستان را مطالعه میکنند، فیلمنامه را میخوانند و اگر فیلمبرداری شده باشد، سکانسهایی از فیلم را میبینند. همچنین اگر کار، ترانه داشته باشد، جلساتی را با کارگردان حول محور ساخت موسیقی باتوجه به ترانه، برگزار میکنند. پس از آن یک طرح اولیه با توجه به نظر کارگردان ارائه میدهند و زمانی که فرم اولیه کار شکل گرفت، کار را در استودیو مرحله به مرحله تکمیل میکنند.
این آهنگساز در پایان صحبتهایش یادآور میشود: به خاطر دارم که موسیقی سری اول پروژه آقای حکایتی در صدا و سیما ضبط شد. آقای شاهمحمدلو در زمان ضبط مرحلهای تمهای موسیقی پروژه سر ضبط میآمدند و کل مراحل تولید همراه من بودند. تا اینکه رسیدیم به روزی که قصد ضبط ترانه را با گروه کر داشتیم. خوانندگان کروه کر در صدا و سیما فعالیت میکردند که به یاد دارم چهار نفر آقا و چهار نفر خانم دعوت مرا پذیرفتند و برای تیتراژ کار از آقای حمید غلامعلی دعوت کردم.