سرويس دانشگاه جوان آنلاين: پروفسور سیدنجم‌الدین مرتضوی، عضو هیئت علمی دانشگاه زنجان و دکتر فاطمه بیدرنامنی عضو هیئت علمی دانشگاه زابل موفق به ساخت و اختراع اولین سرنگ تلقیح گیاهی برای خانواده ارکیده در یک پروژه تحقیقاتی دوساله شدند.
ارزشی برابر با ۴ بشکه نفت
دکتر مرتضوی، استاد دانشگاه زنجان گل ارکیده فلانوپسیس را از خانوده «ارکیداسه» دانست و گفت: این گل علاوه بر آنکه بسیار ارزشمند است، یکی از گونه‌های حساس برای تکثیر به شمار می‌رود. وی همچنین ارزش تجاری این گل را برابر با چهار بشکه نفت خام دانست و اظهار کرد: با توجه به اعمال تحریم‌های ظالمانه تکیه بر توسعه صنعت گل و گیاه به اقتصاد وابسته به نفت ما نیز کمک شایانی خواهد کرد.
مرتضوی ادامه داد: «ارکیده‌ها» به عنوان جذاب‌ترین گل‌ها و گروه بی‌نظیر گیاهان طبیعت از زمان‌های بسیار قدیم، به دلیل طیف وسیع شکل‌های متنوع، رنگ و طول عمر بالا، مورد توجه گیاه‌شناسان، محیط‌بانان و اکولوژیست‌ها و همچنین تجارت بین‌المللی قرار گرفته است. عضو هیئت علمی دانشگاه زنجان با تأکید بر اینکه ۱۰ درصد از تجارت بین‌المللی گل‌ها به‌خصوص برخی گونه‌های هیبرید‌های نادر مربوط به گل ارکیده می‌شود، یادآور شد: این خانواده بسیار وسیع، تک‌لپه است که با ریخت‌شناسی خاص گل، مکانیسم گرده‌افشانی و بذور خیلی ریز از بیشتر گیاهان علفی تشخیص داده می‌شود.
تکثیر با دانش ایرانی
وی با اشاره به چالش‌های تکثیر این گیاه، گفت: برای رفع این چالش با همکاری تیم سه‌نفره و با همکاری دکتر بیدرنامنی و دکتر مهدی شعبانی‌پور طی دو سال تحقیق روی این گل و ساختار مورفولوژیکی خاص گل ارکیده موفق به ساخت دستگاهی برای تکثیر آن شدیم. دکتر فاطمه بیدرنامنی، عضو هیئت علمی دانشگاه زابل نیز در گفتگو با ایسنا به روش‌های تکثیر گل ارکیده اشاره کرد و توضیح داد: «دو رگ‌گیری» و «تلقیح»، فرآیند تخصصی و علمی است که توسط دانشمندان و کارشناسان روی گونه‌های گیاهی و جانوری به منظور گرفتن ارقام جدید، باروری و بذرگیری انجام می‌شود.
وی مهم‌ترین مزایای تلقیح مصنوعی در گل ارکیده را به‌دست آوردن کپسول بذر حاوی یک تا ۴ میلیون بذر برای کشت بافت و امکان ایجاد رقم جدید برشمرد.
بیدرنامنی ادامه داد: فرآیند تلقیح (باروری) در گل ارکیده به سختی و با دقت زیاد باید انجام شود؛ چراکه با توجه به آلودگی ناشی از وسایلی که تلقیح گل ارکیده را انجام می‌دهند، گاهی فرآیند تشکیل کپسول بذر با مشکل روبه‌رو می‌شود.
این عضو دانشگاه زابل بهترین روش تکثیر و پرورش گل ارکیده را استفاده از بذر در محیط کشت بافت دانست و اظهار کرد: از سوی دیگر بهترین راهکار برای تولید ارقام جدید، تلقیح مصنوعی و دورگ‌گیری است و در دنیا از روش‌های بسیار ساده مانند سوزن، چوب یا وسایل پیش پا افتاده برای تلقیح مصنوعی «ارکیده» بهره می‌برند. وی اضافه کرد: استفاده از این روش‌ها گاهی موجب می‌شود که از سوی کاربر آلودگی‌هایی در کپسول محتوای بذر در ارکیده ایجاد و باعث شود که کپسول تشکیل نشود. از این رو برای کاهش آلودگی که باعث محدودیت در تولید گل ارکیده می‌شود، باید از سیستمی بهره برد که آلودگی انتقال دانه گرده به مادگی کاهش یابد.
تکثیر۴ میلیون بذری محققان
وی با اشاره به طراحی و ساخت سرنگ تلقیح مصنوعی گل ارکیده فلانوپسیس، افزود: این دستگاه متشکل از دو پیستون، شاسی، چراغ و سوزن‌های تلقیح متشکل از خلال دندان ساخته شده است که ضمن صرفه اقتصادی، کارایی دستگاه را برای تلقیح تا صددرصد بالا برده است. این محقق ادامه داد: هر کپسول ارکیده پس از تلقیح از یک تا ۴ میلیون بذر تولید می‌کند که تنها روش موفقیت‌آمیز برای تولید گل از بذور این گیاه، کشت بافت است که دانشمندان داخلی و خارجی از روش‌های متفاوتی استفاده کرده‌اند. وی اضافه کرد: سرنگ تلقیح مصنوعی گل ارکیده فلانوپسیس، امکان نصب و تعویض خلال دندان یک بار مصرف (با توجه به طویل و باریک بودن ابعاد) به عنوان سوزن تلقیح در گل ارکیده را دارد و این امر باعث کاهش احتمال انتقال آلودگی‌های قارچی و ویروسی در کپسول بذر، افزایش بهره‌وری، افزایش دقت و سرعت تلقیح با توجه به همزمانی نور در هنگام تلقیح و مقرون بودن از لحاظ مالی خواهد شد.
به گفته بیدرنامنی، این تیم در حال تحقیق بر روی روش خاص و بسیار نوآورانه برای تولید گل ارکیده از بذور هستند و مراحل آزمایشی این پروژه موفقیت‌آمیز بوده است.
وی مهم‌ترین کشور‌های صادرکننده گل ارکیده را هلند (۶۷ /۳۹ درصد)، تایلند (۴۱/ ۲۸ درصد)، تایوان (۱۰ درصد)، سنگاپور (۱۰ درصد) و نیوزلند (۶ درصد) دانست.
