چرا پمپئو از تحریم بنیاد دفاع از دموکراسی آشفته شد؟

ضرورت تشکیل اوفک ایرانی در ساختار دولت

سرویس سیاسی جوان آنلاین: اعمال تحریم‌های ایران علیه بنیاد دفاع از دموکراسی یا «اف. دی. دی» به رغم اینکه با تمسخر عده‌ای در داخل کشور نسبت به ثمربخش بودن چنین اقداماتی روبه‌رو شد، اما به نظر می‌رسد طرف مقابل آن را جدی گرفته است، به عنوان مثال مایک پمپئو وزیر امور خارجه امریکا در پیامی توئیتری این اتفاق را به شدت محکوم کرد و نوشت: «ادامه تلاش‌های رژیم ایران برای ارعاب بنیاد دفاع از دموکراسی که یک اندیشکده امریکایی - تأکید می‌کنم یک اندیشکده - است باید توسط تمامی مردم آزادیخواه جهان محکوم شود. ایالات متحده این نوع تهدید‌ها را ساده نمی‌انگارد و رژیم و دستگاه‌های آن را پاسخگو خواهد دانست.» این واکنش امریکایی‌ها نشان می‌دهد ایران به اندازه کافی روی اقدامات متقابل این چنینی سرمایه‌گذاری نکرده و باید به طرف مقابل نشان دهد در صورت اراده جدی می‌تواند حداقل فشار‌های روانی جدی به برخی طرف‌های متخاصم با ایران در ایالات متحده وارد کند؛ کاری که می‌تواند با تشکیل ساختاری مشابه دفتر کنترل سرمایه‌های خارجی وزارت خزانه‌داری امریکا در ایران آغاز و تبدیل به یک کار سازمان‌یافته و متشکل در نظام اجرایی کشور شود.

تحریم در طول ۱۰ سال اخیر به عنوان یک مسئله جدی وارد فضای زیست اقتصادی و سیاسی ایرانیان شده، اما در طول ده‌ها سال گذشته به عنوان یکی از ابزار‌های جدی برای تحمیل اراده سیاسی قدرت‌های بزرگ اقتصادی و سیاسی جهان شناخته می‌شود. زمانی که امکان حمله نظامی برای یک کشور وجود نداشته باشد یا هزینه زیادی دربرداشته باشد یا زمانی که راه دیپلماسی و تدابیر دیپلماتیک بی‌نتیجه و ناکارآمد باشد، کشور‌ها از ابزاری با نام تحریم اقتصادی استفاده می‌کنند که میانه طیف اقدام نظامی و دیپلماسی قرار گرفته است.
در واقع تحریم‌ها جایی میان جنگ و دیپلماسی قرار می‌گیرند و زمانی وضع می‌شوند که قرار است کشوری مجازات و تنبیه شود، اما نه به شیوه نظامی بلکه با به کارگیری تحریم‌هایی که در حوزه اقتصادی وارد می‌شود و تأثیرات نامطلوبی بر اقتصاد آن کشور وارد می‌کند.

این تحریم‌ها غالباً در قالب تحریم‌های اقتصادی اجرا می‌شوند تا روابط تجاری و مالی بین دو کشور را محدود یا قطع کنند. شکل دیگری از تحریم‌ها نیز قابل بررسی است که در زمینه سیاسی اعمال می‌شود و به شکل تحریم افراد و اشخاص است. در این شکل از تحریم‌ها از ورود افراد به کشور تحریم‌کننده جلوگیری یا دارایی‌های این افراد مسدود می‌شود. در طول ۴۰ سال گذشته ایران همواره قربانی یک‌طرفه تحریم‌های امریکایی‌ها بوده است، اما هیچ گاه این سؤال جدی مطرح نشده که ایران چگونه می‌تواند از این ابزار علیه امریکایی‌ها استفاده کند.

چرا «اف. دی. دی» تحریم شد
طبق سخنان سخنگوی وزارت امور خارجه تحریم بنیاد دفاع از دموکراسی طبق قانون مقابله با اقدامات خصمانه امریکا که سال ۹۶ در مجلس به تصویب رسید، اجرا شده است. این بنیاد که عمدتاً به وسیله لابی سعودی عبری تأمین مالی می‌شود یکی از مهم‌ترین کانون‌های فعالیت علیه ایران است.
این بنیاد تلاش می‌کند با لابی‌گری‌های گسترده علیه ایران و فراهم کردن زمینه‌های حقوقی و قانونی فشار‌ها را علیه کشورمان گسترده‌تر کند، البته دامنه فعالیت‌های این بنیاد تنها علیه ایران خلاصه نمی‌شود بلکه حزب‌الله لبنان و گروه‌های شیعی در عراق نیز مورد هدف این بنیاد قرار گرفته‌اند. کشور ترکیه هم یکی از مغضوبان این بنیاد است و در طول سال‌های گذشته مطالب فراوانی در خصوص تحریم لیر ترکیه و بیرون کشیدن سرمایه‌های عربی از این بانک‌های ترکیه‌ای توسط این بنیاد منتشر شده است.
محمدجواد ظریف وزیر امورخارجه نیز بار‌ها و بار‌ها در توئیت‌های مختلف خود عملکرد این بنیاد را در به راه انداختن جنگ اقتصادی علیه ایران نقد کرده است. حالا سؤال این است که با توجه به واکنش مقامات امریکایی چگونه می‌توان از این ابزار به صورت جدی‌تر علیه امریکایی‌ها استفاده کرد.

تفاوت ایران و امریکا در اعمال تحریم‌ها چیست
ایران و امریکا به صورت مستقیم با یکدیگر رابطه اقتصادی ندارند و ایران از توان اقتصادی لازم برای تحت تاثیر قرار دادن امریکا برخوردار نیست و تولید ناخالص ملی امریکا در سال ۲۰۱۹ نزدیک ۲۰ هزار میلیارد دلار بوده و ایران طبق مقیاس قدرت خرید چیزی نزدیک ۸۰۰ میلیارد دلار را دارد که به خوبی فاصله و شکاف موجود بین دو طرف را نشان می‌دهد. همچنین نزدیک ۸۵ درصد از تسویه‌حساب‌های بین‌المللی نیز با استفاده از دلار صورت می‌پذیرد. امریکا با استفاده از همین توان است که می‌تواند سایر کشور‌ها را برای هر عدم‌معامله با ایران تحت فشار قرار بدهد. بانک‌های بزرگ بین‌المللی نیز به دلیل اینکه نمی‌خواهند از دسترسی به چنین ابزاری محروم شوند، از معامله با ایران و طرف‌های معامله با ایران منصرف می‌شوند.
اما سؤال این است که آیا با وجود چنین شکافی امکان انجام هر گونه تحریم اقتصادی یا غیراقتصادی علیه این گونه موسسات منتفی است.

یکی از مهم‌ترین ابزار‌های موسسات متخاصم با ایران در دنیا استفاده از همکاران ایرانی است، به عنوان مثال بنیاد دفاع از دموکراسی چندین همکار ایرانی‌تبار دارد که از جمله آن می‌توان به سعید قاسمی‌نژاد اشاره کرد.
اغلب پیوند‌های این افراد در خارج با چنین موسساتی متکی بر اطلاعاتی است که از ارتباطات با سایر طرف‌های ایرانی به دست می‌آورند. در صورتی که ارتباط با این افراد برای شهروندان ایرانی هزینه‌زا باشد، راه‌های کسب اطلاعات به شدت برای آنان محدود خواهد شد و در این صورت عملاً اعتبار آنان برای موسساتی همچون اف. دی. دی از بین خواهد رفت.
به این ترتیب می‌توان با اعمال قوانین مناسب این افراد را در جوامع ایرانی خارج از کشور ایزوله کرد.

ضرورت ایجاد یک «اوفک» ایرانی
فراهم کردن لیست سیاه یکپارچه از شخصیت‌ها و نهاد‌های امریکایی که موسسات و شهروندان جمهوری اسلامی از هر گونه معامله با آنان محروم شوند، اولین اقدام در ثمربخش کردن تحریم‌های ایران علیه افراد متعارض با خود است.
تاکنون چندین لیست از چنین افرادی منتشر شده، اما مشخص نیست مرجع اجرای قوانین تحریمی علیه آنان چه کسی است و گاه اسامی آن‌ها به صورت کامل به فراموشی سپرده شده است.

در ایالات متحده امریکا دفتر کنترل دارایی‌های وزارت خارجه ارگانی است که مسئول اعمال چنین قوانینی است. این اداره که به اصطلاح اوفک نامیده می‌شود، در دسامبر ۱۹۵۰ تشکیل شد و از آن زمان تاکنون وظیفه هر گونه اقدام اقتصادی را علیه دشمنان امریکا بر عهده دارد. مهم‌ترین سلاح اوفک علاوه بر مصادره اموال و دارایی‌های طرف‌های متخاصم با امریکا ممنوع کردن هر نوع مراوده طرف‌های تحریمی با اقتصاد امریکاست. هم اکنون علاوه بر تحریم‌های اولیه، دفتر کنترل دارایی‌های خارجی ایالات متحده می‌تواند هر شرکت غیرامریکایی را که با طرف‌های تحریمی اقدام به معامله می‌کند مورد هدف قرار دهد که این اقدام از طریق وارد کردن شخص یا موسسه مورد نظر به لیست سیاه این دفتر یا SDN صورت می‌پذیرد. در ایران نیز باید یک دفتر اینچنینی با داشتن اختیارات کامل برای مقابله با افرادی که علیه ایران و منافع آن قدم برمی‌دارند، تشکیل شود. این اداره می‌تواند همانند نمونه امریکایی آن زیرمجموعه وزارت اقتصاد و دارایی تشکیل شود و بر ضد هر شخصی که در لیست سیاه نظام جمهوری اسلامی ایران اقدامات لازم را انجام دهد، البته این اقدامات نیز اکنون صورت می‌پذیرد، اما هنوز در یک چارچوب قانونی یکپارچه انجام نمی‌شود.

شکایت‌های بین‌المللی جدی‌تر پیگیری شود
نکته دیگری که می‌تواند مورد توجه دستگاه‌های قانونی کشور قرار بگیرد، پیگیری شکایت‌های بین‌المللی علیه امریکا در دستگاه‌های قانونگذاری سایر کشورهاست. یکی از مهم‌ترین اقدامات امریکایی‌ها علیه ایران پیگیری شکایت در دادگاه‌های سایر کشورهاست، به عنوان مثال تاکنون دو شکایت علیه ایران در دادگاه‌های ایتالیا و لوکزامبورگ از سوی شهروندان امریکایی مطرح شده که البته تاکنون به نتیجه نرسیده است، با این حال ثمره این اقدامات در کانادا مثبت بوده و تاکنون چندین حکم علیه منافع نظام جمهوری اسلامی ایران صادر شده است. متاسفانه در این باره دستگاه‌های مسئول تا حدود زیادی کم‌کاری کرده و از این امکان علیه امریکا استفاده نکرده‌اند.

تحریم «اف. دی. دی» نقطه شروع
نگاهی به موارد بالا نشان می‌دهد دستگاه‌های اجرایی نظام جمهوری اسلامی به دلیل نوعی کم‌بینی از اجرای هر گونه اقدام آفندی جدی علیه تحریم‌های امریکا عقب نشسته‌اند، جالب این است که انجام این اقدامات مطالبه جدی مقام معظم رهبری بوده و ایشان در بیانات خود در مشهد نیز به آن اشاره کرده‌اند. شاید با واکنش مقامات امریکایی علیه بنیاد دفاع از دموکراسی زمان آن رسیده که ابزار تحریم به صورت جدی و سنجیده‌تر علیه دستگاه‌ها و موسسات متخاصم با ایران به کار گرفته شود؛ اقدامی که ادامه آن نیاز به ساختار‌سازی جدی‌تر نیز دارد.