سرويس اقتصادی جوان آنلاين: درحالیکه برخی مسئولان معتقدند افزایش ضریب برداشت میادین نفتی کشور نیازمند فناوریهایی است که صرفاً کشورهای خارجی در اختیار دارند، کارشناسان میگویند این مهم با تزریق گاز به میادین ممکن است.
به گزارش مهر، یکی از مهمترین مباحثی که از سالها پیش تا به امروز تبدیل به یک اختلاف فنی میان کارشناسان و وزارت نفت شده، موضوع ضریب بازیافت مخازن نفتی است. وزارت نفت معتقد است برای افزایش ضریب بازیافت باید از فناوریهای روز استفاده کرد درحالیکه کارشناسان بر این باورند که با بهرهگیری از ظرفیتهای بزرگی مانند تزریق گاز میتوان بدون صرف هزینههای سنگین و قراردادهای بزرگ، عدد ضریب بازیافت را افزایش داد. با توجه به اظهارنظر برخی مسئولان سابق وزارت نفت درباره ضریب بازیافت میادین نفتی کشور به نظر میرسد ارائه آمار و ارقام درباره ضریب بازیافت مخازن نفتی کشورهای جهان تبدیل به یک دستاویز برای برخی افراد شده است. چنانچه طی سالهای گذشته و با تدوین مدل جدید قراردادی به نام IPC مدام بر این توهم تأکید میشود که ضریب بازیافت مخازن نفتی ایران به دلیل عدم دسترسی به فناوریهای روز اندک است، درحالیکه سایر کشورها از وضعیت خوبی برخوردار هستند.
تأثیر مستقیم جنس مخزن بر ضریب بازیافت
یک کارشناس نفتی با اشاره به اینکه در آمار گفته میشود میانگین ضریب بازیافت کشور ۲۴ درصد است، گفت: «این عدد یک میانگین است و برای سایر کشورها نیز رقمهای دیگر گفته میشود؛ بهعنوان نمونه درباره عربستان این رقم بین ۳۴ تا ۳۶ درصد است، اما متأسفانه این اختلاف بهعنوان یک عقبماندگی برای کشور محسوب میشود.»
وی که خواست نامش در گزارش ذکر نشود، افزود: «اصولاً مقایسه ضریب بازیافت کشورها با یکدیگر هیچ مبنای علمی و مهندسی ندارد، چراکه مخازن دارای تفاوتهای چشمگیری هستند؛ بیشتر مخازن نفتی ایران کربناته و شکافدار، اما مخازن نفتی عربستان، ماسه سنگی شنی هستند و به همین دلیل دارای ضریب بازیافت بالاتری نسبت به ایران هستند. در خود امریکا نیز برخی مخازن زیر ۵ درصد ضریب بازیافت دارند، درحالیکه این کشور کمبودی در بهکارگیری فناوریهای روز ندارد.
عربستان روزانه بیش از ۸ میلیون بشکه آب به مخازن خود تزریق میکند و از نظر دسترسی به خدمات شرکتهای بزرگ مهندسی محدودیتی ندارد، اما با این وجود از روشی برای تثبیت و افزایش تولید استفاده میکند که ارتباط خاصی با فناوریهای روز دنیا ندارد. ضمن آنکه عربستان با وجود دسترسی به همه نوع فناوری با رسوایی بزرگی درباره کاهش معنادار تولید در بزرگترین میدان نفت جهان یعنی میدان قوار مواجه شده است.
تزریق گاز، بهترین روش افزایش برداشت
به گفته متخصصان بهترین ابزار برای افزایش ضریب بازیافت تزریق گاز به مخازن است. با وجود اینکه بیشتر کارشناسان و مراکز پژوهشی از نقش مهم تزریق گاز به مخازن میگویند، اما به نظر میرسد این مهم جزو اولویتهای اصلی وزارت نفت کشورمان نیست و وقتی درباره ضرورت تثبیت و افزایش تولید سؤال میشود، با این توجیه روبهرو میشویم که این مهم تنها با حضور شرکتهای خارجی محقق میشود. براساس مطالعاتی که چندی پیش در شرکت ملی نفت خیز جنوب انجام شد، تزریق گاز به موقع و موردنیاز به مخازن نفتی این شرکت موجب افزایش ۱۵ /۹ درصدی ضریب بازیافت شده که بهاندازه برداشت حدود ۱۷ میلیارد بشکه نفت میشود. براساس بررسیهای انجام شده در این گزارش اگر گاز لازم برای تزریق اختصاص نیابد، نهتنها افزایش برداشتی در کار نخواهد بود، بلکه حدود ۳ میلیارد بشکه نفت در دام مخزن گرفتار میشود و دیگر قابل استخراج نیست و این موضوع با قیمت فعلی نفت، حداقل ضرر ۱۷۰ میلیارد دلاری را به همراه دارد.
نروژ و چالش افزایش برداشت نفت
برای درک بهتر این اعداد باید بدانیم که کل تولید نفت ایران طی ۱۰۵ سال اخیر حدود ۷۰ میلیارد بشکه بوده است. امروز کشورهای نفتی جهان در حال واردات گاز هستند تا با تزریق به میادین خود ضریب بازیافت خود را افزایش دهند، اما در ایران هیچتوجهی به این موضوع نمیشود و مدیران در حال سیاهنمایی بوده و مدعی هستند که به فناوریهای روز دنیا دسترسی ندارند، درحالیکه این فناوریها اصولاً ارتباط زیادی به مخازن نفت ایران ندارند. در این ارتباط بد نیست به خصوصیت میدان نفتی اهواز اشاره کنیم؛ ضریب بازیافت مخزن آسماری میدان اهواز ۵۷ درصد است، اما ۱۰ متر پایینتر از سنگ آسماری، مخزن بنگستان وجود دارد که ضریب بازیافت آن ۷ درصد است؛ سنگ آسماری از جنس «ماسهسنگ» است و سنگ بنگستان از جنس «کربنانه»؛ تفاوت سنگ این دو مخزن باعث میشود ضریب بازیافت این دو مخزن با یکدیگر متفاوت باشد.
افرادی که عمان را برای افزایش ضریب بازیافت مثال میزنند که با بهرهگیری از شرکتهای خارجی توانسته ضریب بازیافت خود را افزایش دهد، باید این نکته را هم بگویند که در عمان و امارات برای افزایش ضریب بازیافت از تزریق گاز استفاده میشود. وزارت نفت هم میتواند با رفع محدودیتهایی مانند خرید کمپرسور، احداث خط لوله و... که اغلب محدودیتهای سختافزاری هستند ضریب بازیافت مخازن نفتی را افزایش دهد.