محمدرضا سوري
استان مركزي از جمله مناطق مهم كشور به شمار مي رود كه توانسته در زمينه برخي از توليدات ازجمله، گل وگياه ، ماهيان زينتي گام هاي خوبي بردارد وخودرا به عنوان يك مدعي در كشور مطرح كند. با اين وجود توليد كنندگان سخت كوش اين استان به اين موارد بسنده نكرده ودر زمينه توليدات جديدي نيز فعال هستند كه به عنوان مثال مي توان از توليد انواع درخت نام بردموضوعي كه حالا موجب شده تا علاوه بر تامين نياز داخلي استان مركزي در زمينه صادرات نيز فعال بوده به طوري كه هم اكنون از دو میلیون اصله نهالی كه سالانه دراين منطقه تولیدمي شود، حدود ۹۰۰ هزار اصله از آنها به ساير استان‌های دیگر صادر مي شود.
****
شرايط خوب آب وهوايي در استان مركزي ازجمله دلايلي است كه سبب شده تا اين منطقه در زمينه توليد تنوعي از درختان كه درتمامي اقليم هاي ايران قبل رشد ونمو هستند گام بردارند.
از آنجا كه به گفته كارشناسان درحال حاضر شرايط جنگلهاي ايران نامناسب است ، لذا اين مهم موجب شده تا كاشت درختان وكمك به حفظ جنگلها ازاهميت دوچنداني برخوردار شده ومسو.لان در اين زمينه گام هاي خوبي را بردارند كه يكي از آنها كمك به رشد وتقويت نهالستان هاي موجود در كشور است كه در اين زمينه مي توان به نهالستان هاي موجود در استان مركزي اشاره كرد، كه حالا علاوه بر تامين نياز هاي خود يكي از مهمترين نقش را در زمينه نيازهاي ساير استانها به نهال را ايفا مي كند.
تولید سالانه 2 میلیون اصله نهال در استان مرکزی
در كنار توليد ماهيان نزيني وصنعت گل وگياه چند سالي است كه جهاد كشاورزي استان مركزي با كمك كارشناسان خود وعلاقمندان به توليد درخت ونهال توانسته گام هاي خوبي را دراين زمينه بردارد.
مدیر باغبانی سازمان جهادکشاورزی استان مرکزی دراين رابطه مي گويد:« از دو میلیون اصله نهالی که سالانه در استان تولید می‌شود، حدود ۹۰۰ هزار نهال به استان‌های دیگر صادر می‌شود.»
علی اصغر زارعی با اشاره به وضعيت توليد نهال در استان مي افزايد: «15نهالستان دارای مجوز در استان در حال فعالیت هستند که شامل ۷ نهالستان سردسیری، یک نهالستان پسته، دو نهالستان انار، چهار نهالستان زیتون و یک مرکز کشت بافت در سطح استان است.»
ازآنجا كه كارشناسان دراستان مركزي براي به دست آودن بازار نهال در بيشتر استانها برنامه ريزي جامعي دارند لذا اين مهم موجب شده تا براي تامينئ نياز غرب كشور نيز برنامه ريزي مدوني داشته باشند.
مدیر باغبانی سازمان جهادکشاورزی استان مرکزی دراين رابطه مي گويد:« قرار بر این است که یک نهالستان مادر در استان احداث شود. اگر این مهم عملیاتی شود می‌توانیم نهال و پیوندک مورد نیاز غرب کشور را در استان تأمین کنیم. در برنامه داریم که این نهالستان بر مبنای تولید ارقام جدید احداث شود تا بتوانیم نهال با لیبل آبی تحویل متقاضی دهیم البته در حال حاضر نیز نهال‌ها دارای لیبل از نوع خوداظهاری هستند.»
زارعی مي افزايد: «تمام نهالستان‌ها نهال‌های خود را با لیبل به بازار عرضه می‌کنند اما ارزیابی عملکرد آنها براساس خوداظهاری صورت می‌گیرد در این راستا در برنامه داریم که تأمین پیوندک‌ها در باغ مادری با استفاده از پایه‌های رویشی یا کشت بافتی رخ دهد و نهال‌ها گواهی شده باشند. نهال گواهی شده ۱۰۰ درصد دارای کیفیت و کمیت و دارای ضمانت است.»
از آنجايي كه براي توليد نهال در استان مركزي نياز به حمايت دارند لذا مدیريت باغبانی سازمان جهادکشاورزی استان مرکزیبراي رفغ اين مشككلات اقدام به ايجاد تعاوني نهال كاران در استان كرده است، كه به گفته وي،نهالکاران با ایجاد این تعاونی می‌توانند عضو صندوق حمایت شده و تسهیلات ویژه دریافت کنند، همچنین هماهنگ شدن نهالکاران جهت توزیع نهال‌ها و تبادل اطلاعات علمی و تجربی فی ما بین آنها به منظور بررسی مسائل و مشکلات از دیگر مزایای ایجاد این تعاونی است.
خطر دركمين جنگل هاي ايران
آنچه كه از فوايد جنگلها مي توان گفت اين است كه ازهر یک هکتار جنگل ۲.۵ تن اکسیژن تولید می شودکه برای تنفس سالم و پاک ۱۰ نفر انسان برای یک سال کافی هست، درختان جنگل گاز دی اکسید کربن هوا را دریافت می‌کنند و طی عمل فتوسنتز، آن را به اکسیژن تبدیل می‌کنند. هر یک هکتار جنگل از ۲ تن فرسایش خاک جلوگیری می‌کند و درختان از آلودگی صوتی در شهرها می‌کاهند، با تمام اين مزاياي در حال حاضر وضعيت جنگلهاي كشور مساعد نيست.
آمارها نشان مي دهد، درایران ۶ نوع جنگل وجود دارد که به دلیل خشکسالی و بی‌توجهی به اصول بهره‌برداری ،آتش سوزي وقطع بي رويه ،این جنگلها در حال نابودی هستند.
پدر کویر شناسی ایران و محقق حوزه محیط زیست با بیان اینکه در ایران ۶ نوع جنگل وجود دارد، دراين خصوص به ايسنا مي گويد: «این جنگلها شامل "جنگلهای هیرکانی"، "جنگلهای بلوط غرب ایران"، "جنگلهای دریایی حرا و چندل (مانگرو) "، "جنگلهای ارسباران"، "جنگلهای خشک داخلی" و "جنگلهای مصنوعی" می‌شود که همه آنها در معرض خطر قرار دارند.»
پرویز کردوانی، با اشاره به "جنگلهای هیرکانی" با بیان اینکه از آنجایی که نام قدیم گرگان "هیرکان" بوده، نام این جنگل هیرکانی معروف شده است، مي افزايد:« این جنگل از گرگان تا گیلان، آستارا، آذربایجان ادامه دارد و جنگلها ناشی از بارندگی هستند و در معرض خطر قرار دارند که من در این زمینه ۳ پیشنهاد ارائه کردم.»
در سال هاي قطع درختان جنگل حصوصا از نوع هير كاني آن وبي توجهب به كاشت نهال هاي جديد موجب شده تا روز به روز از وسعا جنگلها كاسته شود.
كردواني با تاکید بر اینکه جنگلهای هیرکانی از ۷۰۰ تا ۲ هزار متر از بهترین نوع جنگلها بوده و درختان الوار دارند، اظهار مي كند:« حفظ جنگل در "برداشت"، "داشت" و "کاشت" است و اگر از جنگل برداشت داریم، باید "کاشت" هم داشته باشیم؛ ضمن آنکه باید از جنگل در برابر ورود آفت مراقبت شود، ولی امروزه با جنگل‌هایی مواجه هستیم که سال‌های قبل کنده‌های آن قطع شده و شاخه‌های این درختان رشد کردند و چوب نیستند. چنین درختانی الوار تولید نخواهند کرد.»
پدر كويرشناسي ايران با بیان اینکه برداشت از جنگلهای از ارتفاع ۷۰۰ متر به بالا را ممنوع کرده‌اند، كه اين اشتباه محض است مي افزايد:« عدم بهره‌برداری از جنگل نیز اشتباه است، چون جنگلها مانند حیوانات موجوداتی "تکثیر شونده" هستند. از درختان نیز اگر بهره‌برداری و مراقبت نشود، به قطر ۹۰ سانتی‌متری که برسند، می‌پوسند. از درخت باید بهره‌برداری كرد.»
فقط 30 سال زمان داريم
به گفته كارشناسان تنها براي حفظ ونگهداري جنگلها 30 سال بيشتر زمان نداريم .
رئیس انجمن جنگلبانی ایران با تاييد اين موضوع مي گويد :« با وجود اجرای "طرح تنفس" در حال حاضر ۴۲ درصد از جنگلهای شمال در معرض نابودی است.»
هادی کیادلیری با بیان اینکه در حال حاضر ۴۲ درصد از جنگلهای شمال در معرض نابودی است، مي افزايد: «همان نشانه‌هایی که طی ۳۰ سال گذشته منجر به نابودی جنگل های زاگرس شد، امروزه در جنگلهای شمال مشاهده می‌شود و اگر این روند ادامه یابد تا ۳۰ سال آینده جنگلی نداریم.»
بررسي ها نشان مي دهد علاوه بر عوامل انساني وقوع خشكسالي نيز در خشك شدو وكاهش درختان جنگل ها تاثير گذاشته است.
هم اكنون در شمال کشور در ارتفاعات بالا یخچال‌ها را از دست داده‌ایم، چشمه‌ها، رودخانه‌ها در حال خشک شدن هستند و این عوامل نشانه های وقوع خشکسالی است.
رئیس انجمن جنگلبانی ایران با اشاره به اینکه مجموع این خشکسالی‌ها به همراه دستبردهایی که به طبیعت وارد شده، چنان مرگ و میر ایجاد کرده که طی ۵ تا ۶ سال اخیر شاهد مرگ میلیون ها درخت در شمال کشور بودیم، خاطرنشان مي كند:« پس از تصویب قانون طرح تنفس جنگل در برنامه ششم توسعه، قطع درختان در جنگلهای شمال ممنوع شد و دولت در قالب واگذاری به شرکت‌ها هیچگونه بهره برداری انجام نداد.»
کیادلیری با بیان اینکه این طرح هم نتوانست از قاچاق چوب جلوگیری کند، تاکید مي كند: «واردات چوب می تواند مانعی برای قاچاق و برداشت غیرقانونی درختان جنگلی باشد. در حال حاضر کشور به ۱۳ میلیون متر مکعب چوب نیاز دارد و از این مقدارفقط 500 هزار مترمکعب آن از جنگلها تامین می‌شود.»
وي با اشاره به اینکه در گذشته بهره برداری های قانونی و یا غیرقانونی از منابع چوبی جنگل بسیار سنگین بوده است، تصريح مي كند:« گاهي ۴ تا ۵ برابر ظرفیت های اکوسیستمی از منابع چوبی جنگلها بهره برداری کرده ایم که همین امر سبب کاهش و سیر قهقهرایی طلای سبز در شمال کشور شده است.ـ
از آنجا كه بهره برداری بی رویه در مدت طولانی باعث شد تا موجودی جنگل ها کم شود به همین دلیل هیئت دولت در سال ۹۱ طی مصوبه‌ای برداشت از جنگلهای شمال را تنها در قالب درختان آفت زده، خشک شده و افتاده را قانونی اعلام کرد.
با اين حال در سال ۹۵ با وخیم تر شدن اوضاع جنگل ها، طرح تنفس تصویب شد، كه طبق آن برداشت درختان خشک و افتاده نیز ممنوع شد، چون احساس می شد برداشت این نوع درختان می‌تواند معبری برای برداشت های غیر مجاز و بی رویه در جنگل های شمال باشد.
