اداره برآورد اجتماعی و افکارسنجی معاونت اجتماعی فرماندهی انتظامی تهران بزرگ طی یک گزارش اجتماعی– تحلیلی به بررسی وضعیت عفاف و حجاب و تأثیر آن بر امنیت اجتماعی شهر تهران با شیوه گردآوری دادهها به صورت توصیفی، تحلیلی، روش اسنادی پرداخته است، در این مطالعه موردی میخوانیم: حجاب از اصول مهم در تحقق امنیت روانی و سلامت اجتماعی است که برای نهادینه کردن آن در جامعه باید فرهنگسازی شود، برنامهریزی درست و ترویج عفاف و حجاب و رعایت آن توسط عموم مردم میتواند ضامن سلامت و امنیت اجتماعی در جامعه باشد. حجاب سبب گسترش امنیت روانی و ایجاد زمینه برای رشد معنوی زنان و مردان میشود.
ترویج عفاف و حجاب نه تنها باعث ایجاد امنیت اجتماعی فراگیر میشود بلکه راهکار مناسبی برای مبارزه با تهاجم فرهنگی است. شناخت تأثیر حجاب و نقش آن در کاهش آسیبهای اجتماعی میتواند مسیر حرکت جامعه را به سوی ترقی و تعامل هموار سازد. از علل اهمیت موضوع رعایت عفاف و حجاب در جامعه، امنیت زنان، حفظ خانواده، پرهیز از روابط نادرست، تکریم زن، ایجاد فرزند حلال و از هم نپاشیدن کانون خانواده است، گرایش به عفاف و حجاب، گرایشی فطری در میان زنان و مردان است و میزان و شکل آن رابطه مستقیمی با اخلاق، فرهنگ و ساختار اجتماعی جوامع دارد. بر این اساس میتوان گفت که بدپوششی جزو مباحث روز دنیا در فرآیند جهانی شدن و مدرنیته است و یکی از پیچیدهترین آسیبهای اجتماعی مطرح در جامعه امروز محسوب میشود.
حجاب و عفاف موضوعی ملی است و همه دستگاهها و نهادهای دولتی باید در راستای چارچوب وظایف و مأموریتهای خود در این زمینه عمل کنند، حجاب و عفاف یک دستور دینی است که از مسائل مهم و کلیدی جامعه اسلامی ایران نیز به شمار میآید و با بسیاری از مسائل دارای ابعاد سیاسی، اجتماعی، امنیتی و فرهنگی مرتبط است، حجاب در دین اسلام سهلانگاری مضر یا سختگیری بیمورد نبوده و آنگونه که غرب تبلیغ میکند به معنای حبس زن یا پرده نشینی و دوری از شرکت در مسائل اجتماعی نیست، بلکه بدین معناست که زن در معاشرت خود با مردان بیگانه موی سر و اندام را بپوشاند و به جلوهگری و خودنمایی نپردازد. اسلام به عنوان آخرین و کاملترین دین الهی لباس و پوشش برای زن و مرد را با تعدیل و نظم مناسبی به جامعه بشری ارزانی داشته است. از انحرافات یا افراط و تفریطهایی که پیرامون پوشش زنان وجود داشتهاست، اجتناب کرده و در تشریح قانون حجاب و مرزی متناسب با غرایز انسانی را در نظر گرفته است.
پوشش و حجاب به مثابه رسانهای ارتباطی و به عنوان کنشی اجتماعی، از یک سو تحت تأثیر ساختارهای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی است و از سوی دیگر، متأثر از کنشگران اجتماعی اعم از زن و مرد است، بدحجابی علاوه بر اینکه خود یک ناهنجاری اجتماعی به شمار میآید و جامعه را به بیبند و باری میکشاند، زمینهساز بسیاری از زشتیهای اخلاقی است، وقتی به پوشش و متانت بیاعتنایی میشود، مسائل اخلاقی دیگر هم از جامعه رخت بر میبندد؛ یکی از مراکز مهم فرهنگی که نقش قابل توجهی در گسترش حجاب دارد صدا و سیما و رسانهها هستند، زیرا تمام فیلمها و برنامههای آن نقش الگودهی بسیار مهمی برای مردم دارد. باید در رسانههای گروهی و جراید مخصوصاً صدا و سیما روی حجاب به ویژه حجاب برتر (چادر) تبلیغ شود و فواید حجاب و آثار شوم بدحجابی با شیوههای هنری تبیین شود و در تمامی برنامههای صدا و سیما سعی شود از چادر استفاده شود و از زنان محجبه تجلیل به عمل آید.
آسیب اجتماعی به نوعی عمل فردی یا جمعی گفته میشود که در چارچوب اصول اخلاقی و قواعد جمعی به صورت رسمی یا غیررسمی مورد رعایت قرار نگیرد و در نتیجه با منع قانونی یا قبح اخلاقی جامعه روبهرو میشود. حجاباسلامی در چارچوب اخلاق دینی قرار میگیرد، عدم رعایت آن نوعی آسیب اجتماعی ساده تلقی میشود، حال این آسیب خود دارای مراتب دستهبندیهای خاصی است.
بدحجابی آثار متعددی در جامعه میگذارد که از جمله میتوان به نفوذ فرهنگ بیگانه، گسترش فساد تباهی در جامعه، تضعیف اعتقادات ارزشی دینی، اختلال در سلامت روانی جامعه و مواجه شدن نهاد خانواده با بحران اخلاقی اجتماعی را نام برد. خانواده، نظام آموزشی و نهادهای فرهنگی اجتماعی رسانهها و دولتمردان در ترویج فرهنگ عفاف و حجاب و تحکیم آن نقش غیرقابل انکاری دارند که مستلزم هماهنگی دستگاههای فرهنگی جامعه است، بدحجابی و پوشش نامناسب پیامدها و آثار جبرانناپذیری در فرهنگ، اخلاق و امنیت جامعه دارد و سلامت فرد و جامعه را تهدید میکند، مراعات آن باعث حفظ نهاد خانواده، آرامش روانی، حفظ هویت فرهنگی جامعه دارد.
طلاق و تهدید خانواده، هوسمداری و تخریب خانواده، چشمچرانی و مقایسه با همسر، دوستیهای نامشروع، فریب ظواهر آراسته، جامعهپذیری ضعیف یا ناهمگون، کمرنگی تعلق به فرهنگ خودی و تعلق بیشتر به دیگر فرهنگها، ضعف اعتقادی، بحرانهای هویتی، تلقی محدودیت آفرین از حجاب، تغییر هنجارهای جامعه، بیتوجهی یا کمتوجهی به پیامدهای منفی بدحجابی و بیحجابی، غربگرایی و الگوسازی از فرهنگ غرب، مدگرایی و تنوعطلبی نسلهای جوان جامعه و ضعف کنترل اجتماعی از جمله پیامدهای ناگوار بدحجابی در جامعه است.
مبارزه با نفس، حجاب و سلامت زنان در جامعه، ارزش و احترام زن، حجاب و نقش آن در سلامت اجتماع و ایجاد آرامش روانی در افراد جامعه، از جمله آثار و فواید رعایت عفاف و حجاب است.
در نتیجه میتوان گفت، امروزه بدحجابی و جذابیت کاذب آن برای تعدادی از افراد همواره تهدیدی برای سلامت و امنیت جامعه است که در اثر بیتوجهی میتواند زمینهساز آسیبها و جرائم اجتماعی مختلف دیگری باشد، اکنون کمرنگ شدن حجاب در جامعه به صورت علنی پدیدار شده و متعاقب آن، گسترش جرائمی همچون مزاحمت، ارتباط نامشروع، تجاوز به عنف، خیانت زناشویی، رواج بیعفتی در جامعه و اختلافات خانوادگی مشهود و ملموس است که این موضوع خوشایند وشایسته جامعه ما نیست.
*رئیس اداره برآورد اجتماعی معاونت اجتماعی فاتب