حدود 40 سال پيش، يك مدير فرهنگي جوان در دولت نوپاي انقلاب اسلامي در مصاحبهاي نسبت به افرادي كه با فيلمهاي بيسر و ته و مبتذل به سينما و فرهنگ ضربه ميزنند، هشدار ميدهد؛ اتفاقي كه امروز نيز به نحو ديگري دامنگير سينماي ايران است.
در ماههاي ابتدايي پيروزيف انقلاب اسلامي، احمد نجفي معاون اجرايي تلويزيون 2، (شبكه 2 سيما) در گفت و گو با روزنامه كيهان، نكات قابل توجهي درباره اوضاع سينما بيان ميكند و به مسئله ساخت و اكران فيلمهاي سطحي ميپردازد. در ماههاي اخير بالا رفتن حجم توليد فيلمهاي كمدي سطحي و مبتذل، باعث اعتراض سينماگران شده است؛ فيلم هايي كه هيچ آورده فرهنگي براي جامعه نداشته و برعكس با ترويج شوخيهاي مبتذل و جنسي، صرفاً به فروش گيشهاي فكر ميكنند.
مشكل فيلمهاي سطحي در سينما باعث دور شدن مخاطبان از سينماي فاخر و كاهش تمايل به تماشاي آثار جدي در سينما شده است. در اين ميان تمايل به توليد فيلمهاي كمدي به دليل بازگشت سرمايه، ديگر ژانرهاي سينمايي را در محدوديت قرار داده و بخشي از سينماي ايران را كه متعلق به سينماي كمدي نيستند در معرض بيكاري قرار داده است. نگاهي به تاريخ سينماي ايران نشان ميدهد شرايط فعلي دامنگير سينما پيش از اين نيز به وجود آمده و در آن زمان هم انتقادهاي زيادي نسبت به آن وارد شده است.
يكي از انتقادهاي كارشناسي به اوضاع سينما، گفت و گوي احمد نجفي، با روزنامه كيهان در 25 شهريور 58 است. نجفي که در آن زمان معاون اجرايي تلويزيون 2 بوده است، درباره بهبود وضعيت سينما در ايران ميگويد: «سينماي سالم به افراد دلسوز و متخصص نياز دارد. بايد تهيه كننده خوب داشته باشد تا فيلمهاي خوبي ساخته شود. من معتقدم بايد از ادامه كار افراد ناصالح هرچه زودتر در سينماي ايران جلوگيري به عمل آيد و در كنار آن از نمايش فيلمهاي بيسر و ته و بيارزش فارسي و خارجي جلوگيري كنند.»
نجفي با انتقاد از كساني كه «حتي از جزئيترين تحليل رويدادهاي عقلاني نيز عاجزند» اما كاسبكارانه و سودجويانه به ساخت فيلم ميپردازند، ميگويد: «اينها دلشان براي مردم و سينما نميسوزد بلكه صرفاً به پر كردن جيبشان ميانديشند. بايد از كار اين قبيل افراد جلوگيري شود. حالا ديگر وقت آن نيست كه هر فيلمي روي اكران فرستاده شود.»
نجفي كه بعد از سالها خودش نيز تهيه كننده فيلم شده است، در آن مصاحبه به وزارت فرهنگ و هنر آن زمان (وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي فعلي) پيشنهاد ميكند از تهيه فيلمهاي سطحي جلوگيري كند تا هر نوار متحركي را به نام فيلم سينمايي به مردم حقنه نكنند.
اين سينماگر به مذاكره با سرپرست بنياد مستضعفان كه چند سالن سينما در اختيار داشته است، اشاره ميكند كه طي آن قرار ميشود سينماهاي بنياد ديگر فيلمهاي سطحي اكران نكنند. جالب است كه اين سينماها بعدها به حوزه هنري انتقال داده شده و حوزه هنري نيز چنين رويكردي را در مقابل بعضي از آثار سينمايي اتخاذ ميكند.
ولي نكته مهم اين گفت و گو همان اشاره به توليد فيلمهاي سطحي و درخواست براي جلوگیري از توليد و اكران آنهاست؛ معضلي كه هنوز هم دامنگير سينماي ايران است؛ توليد فيلم هايي كه سازندهاش فقط به فكر پر كردن جيب خود است و اصلاً به مردم و سينما فكر نميكند. احمد نجفي در آن مصاحبه ميگويد: بايد جلوي اكران اين فيلمها گرفته شود تا خدشهاي به فرهنگ، انقلاب و ايران وارد نشود.
اكنون بعد از چهار دهه از آن مصاحبه، هنوز هم وزارت ارشاد نتوانسته است در مقابل سازندگان فيلمهاي سطحي و مبتذل موضع قاطعي را اتخاذ كند. فيلمهاي سطحي ساخته و اكران ميشوند و به خاطر آورده ماليای كه دارند، كسي مانع توليد و اكران آنها نميشود. اگر چه سينماي ايران نسبت به سال 58، تغييرات بنياديني داشته است، ولي برخي از سازوكارهاي موجود در اين سينما كه ميراث سينماي فيلمفارسي است، همچنان در اين سينما ديده ميشود؛ شرايطي كه باعث شده است تا بعد از 40 سال امثال احمد نجفي در مصاحبههاي جديد خود نيز به شرايط بد سينما اعتراض كنند.