در آموزه‌های نظامی در جهان، وقتی از هنر جنگیدن سخن به میان می‌آید، بلافاصله آدرس کتاب «هنر جنگ (Art of war)» داده می‌شود. این کتاب، قدیمی‌ترین کتاب درباره استراتژی نظامی است که سان‌تزو (SunTzu) استراتژیست بزرگ چینی ۲۵۰۰ سال پیش آن را در ۱۳ فصل نگاشته است. استراتژی نظامی سان‌تزو که امروز به زبان‌های مختلف ترجمه شده و به‌عنوان یک مرجع مهم در دانشگاه‌های نظامی تدریس می‌شود، بر پایه فریب دشمن استوار است و به صراحت می‌گوید اگر یک فرمانده ۱۰۰ بار با دشمن خود روبه‌رو می‌شود و هر ۱۰۰ بار بر دشمن فائق می‌آید، این فرمانده بعد از پیروزی اول ۹۹ بار شکست خورده است، چون هنر جنگیدن اقتضا دارد که همان اول بار دشمن را به‌کلی نابود کنیم!
ظهور و پیدایش انقلاب اسلامی در عصر حاضر، نظامیان جهان را با نگاهی جدید و بدیع در حوزه هنر جنگ مواجه کرده است. مرور روش و شیوه فرماندهی حضرت امام خمینی سلام علیه در دهه آغازین جمهوری اسلامی ما را با برخی از ویژگی‌های اداره میدان جنگ در مکتب ولایت آشنا می‌کند. امام راحل در راستای مقابله با تهدید‌های بیرونی و آسیب‌های درونی، برخلاف روش‌های متداول در عرصه جنگ‌های کوچک و بزرگ در سطح جهان، شیوه‌ای جدید، مبتنی بر اصالت انسان را بنیان گذاشتند.
در حالی که شیوه‌های جنگ و حضور جنگجویان در میدان نبرد در سطح جهان تا پیش از انقلاب اسلامی، بر دو روش «جنگ‌های کلاسیک» و «جنگ‌های نامنظم موسوم به جنگ‌های چریکی و یا پارتیزانی» استوار بود و مردم فقط به‌عنوان رکن پنجم و پشتیبان انجام وظیفه می‌کردند، حضرت امام راحل عرصه جنگ را در شئون عملیاتی، اطلاعاتی، پشتیبانی، لجستیکی و... در حوزه تاکتیکی به مردم واگذار کرده و نظامیان علاوه بر اداره میدان جنگ، وظیفه راهبری، برنامه‌ریزی و هدایت نبرد را به عهده داشتند. اصل «مردمی کردن جنگ» تنها منحصر به میدان نبرد نبوده و در مکتب ولایت، مردم صاحب کشور بوده و تمامی امور مستقیماً به مردم واگذار شده و می‌شود. امام راحل زمانی که کشور حدود ۳۶ میلیون نفر جمعیت داشت، قیام مسلحانه منافقین علیه نظام اسلامی را با مشارکت کل مردم و اصطلاحاً با اطلاعات ۳۶ میلیونی خنثی کردند.
در جنگ تحمیلی که صدام از حمایت‌های مستقیم و آشکار نظام سلطه و غرب و ده‌ها کشور در سطح جهان در حوزه‌های اقتصادی، سیاسی، نظامی، مستشاری، فنی، اطلاعاتی، نیروی انسانی، تبلیغاتی، امنیتی و... برخوردار بود و متقابلاً کشور ما در انزوا و تحریم مطلق به‌سر برده و از تأمین بدیهی‌ترین نیازمندی‌ها نظیر خودرو، دارو و حتی سیم خاردار محروم بود نیز حضرت امام خمینی بر همین سیاق با مردمی کردن جنگ و فراخوان کل مردم و با ساختار ارتش ۲۰ میلیونی، از تمامیت کشور و استقلال و دستاورد‌های انقلاب اسلامی حراست و محافظت کردند. امروز با گذشت سه دهه از جنگ تحمیلی الگوی «هنر جنگ در مکتب ولایت» در خارج از مرز‌های جغرافیایی ایران نیز به عنوان تنها شیوه موفق در مقابله با دشمن شناخته می‌شود. به اذعان تمامی کارشناسان نظامی و سیاسی و صاحب‌نظران در عرصه نظامی، نابودی تروریست‌های داعش، النصره، القاعده، طالبان، جیش‌الاسلام! و... و خنثی شدن توطئه‌ها و دسیسه‌های مثلث شرارت عبری، غربی، وهابی، در سوریه و عراق بی‌شک مدیون و مرهون به‌کارگیری شیوه و هنر جنگ در مکتب ولایت و اعتماد و به میدان آوردن مردم (در قالب حشدالشعبی و یا جیش‌الشعبی و امثالهم) است. شیوه جنگی حضرت امام به خوبی نشان داد که قوی‌ترین قدرت‌ها، با به میدان آوردن تمام امکانات و حتی تحریم تمام‌عیار در مقابل جنگ مردمی طعم تلخ شکست را تجربه کرده و تمامی توطئه‌ها و برنامه‌ریزی‌های دشمن در برابر اراده ملتی که برای دفاع به میدان آمده‌اند خنثی خواهد شد.
در کتاب «هنر جنگ در مکتب ولایت» علاوه بر «مردمی کردن جنگ» و سپردن امور به خود مردم، اصول برجسته دیگری نظیر «عاشورا خواهی و شهادت‌طلبی»، «جنگ برای دفاع از عقیده به جای دفاع از سرزمین»، «تکلیف‌محوری»، «استفاده از ذخیره فرهنگ محمدی، علوی، فاطمی، حسینی و مهدوی برای تبلیغ و تحریض و تشویق مردم به دفاع و مقاومت» همچون خورشید نورافشانی می‌کند.
وقتی نظام سلطه غرب، حزب بعثی عراق را برای جنگیدن با ایران تشویق و ترغیب کرد، حضرت امام بلافاصله ظرفیت لایتناهی کربلا، عاشورا و عشق به شهادت و وصول به اصحاب حضرت اباعبدالله‌الحسین علیه‌السلام را میدان آورده و به‌عنوان «انگیزه جنگجویان» وارد عرصه نبرد کردند. آن عزیز سفرکرده، دفاع از سرزمین و آب و خاک را ذیل پرچم دفاع از عقیده و دفاع از اسلام تعریف کرده و فرموده‌اند:
«ما‌ها تابع و پیرو آن مردانی هستیم که به حسب روایت، به حسب تاریخ، هر چه روز عاشورا سیدالشهدا ـ. سلاماللّهعلیه ـ. به شهادت نزدیک‌تر می‌شد، افروختهتر می‌شد. جوانان او مسابقه می‌کردند برای اینکه شهید بشوند. همه هم میدانستند که بعد از چند ساعت دیگر شهیدند. مسابقه می‌کردند؛ برای اینکه آن‌ها میفهمیدند کجا میروند، برای چه آمده‌اند. آگاه بودند که ما آمدهایم ادای وظیفۀ خدایی را بکنیم، آمدیم اسلام را حفظ بکنیم. اسلام از همه چیز عزیزتر است. پیغمبر اسلام و تمام ذریه او و تمام پیروان او، این‌ها همه دنبال این بودند که اسلام را نگهش دارند. اسلام امانت خداست؛ امانتی است از جانب خدا. پیغمبر اسلام مکلف است که این امانت را حفظ کند و از روزی که این امانت را به دست او دادند تا روزی که رحلت فرمودند، در تمام اوقات، دنبال همین مقصد بودند و هیچ روزی و هیچ آنی یک سستی ـ. نعوذ بالله ـ. به خودش راه نمیداد. اولیای ما هم همه این طور بودند. پیروان پیغمبر باید اینجور باشند.»
در «هنر جنگ در مکتب ولایت» علاوه بر ویژگی‌های منحصر به‌فرد، اصول اخلاقی و فضائل و مکارم انسانی موج می‌زند: نبرد با دشمن و دفاع از اسلام، عین عبادت و بلکه بالاترین عبادات است. هدف از جنگیدن دفاع از عقیده و اسلام است. مردم ولی‌نعمت و مسئولان خادم ملتند. ایثار، ازخودگذشتگی، تواضع در برابر مردم و تلاش خالصانه برای حل مشکلات مردم و... از اصول بنیادین اخلاقی این مکتب شمرده می‌شود. روحیه جهادی و رویکرد انقلابی سیره و سنت رزمندگان است. هر چه مقام بالاتر می‌رود تواضع و تخاشع بیشتر می‌شود. اشرافی‌گری مذموم است. دل بستن و تکیه به بیگانه عین حماقت و مردود است. ریاست گریزی یک اصل مسلم عرصه خدمت است؛ و امروز در اوج شداید و مشکلات موجود ناشی از سوء مدیریت و فاصله گرفتن از سیره امام راحل، بی‌تردید تنها راه غلبه بر مشکلات داخلی و تهدید‌های خارجی بازگشت به کتاب «هنر جنگ در مکتب ولایت» و زنده کردن هنر مردانی همچون همت‌ها، باکری‌ها، ستاری‌ها، بابایی‌ها، خرازی‌ها و هزاران سردار فاتح قلب و ناجی است که جایشان در چهل و یکمین طلوع خورشید انقلاب خالی است.
