رویکردهای متعددی درباره «بازی» توسط پژوهشگران حوزه علوم رفتاری ارائه شده است و هرکدام از پنجرهای گسترده به آن نگاه کردهاند و هیچ رویکردی تا به حال آن را بیاهمیت یا حتی کماهمیت جلوه نداده است. زیرا بازی، رشد، یادگیری، تخلیه هیجانی، شادمانی، اجتماعی شدن، قانونمندی و لذت را برای کودکان به ارمغان میآورد و در یک معنا کودک در بازی معنای زندگی را میفهمد و آن را تجربه میکند. فعالیتهای بدنی مختلفی که در بازیها وجود دارند، موجب تقویت حس تعادل میشوند و این ارمغانها موجب کارایی بیشتر پوسته خاکستری مغز و افزایش ارتباطات سیناپس در شبکههای مختلف مغز شده و سرانجام تمام زندگی فرد را تحت تأثیر قرار میدهد. لذتی که کودکان از بازی میبرند، آنها را نسبت به یادگیری موضوعاتی که همراه بازی صورت میگیرند شرطی کرده، انگیزه و علاقهشان به دانستن و فهمیدن را افزایش میدهد. کتاب ۱۰۱ بازی برای افزایش عزت نفس نوشته جنی موسلی و هلن سونت، ترجمه دکتر مصطفی تبریزی و پریسا گلکاریان از انتشارات فراروان شامل هشت فصل است که میتواند والدین را در خصوص اهمیت بازی در تربیت کودکان کمک کند. خلاصه این فصول به قرار زیر است:
فصل اول: یادگیری ارزش گذاشتن به خود: این قسمت فرصت لازم را به بچه میدهد که خود را در مرکز توجه ببیند، ویژگیهای منحصربهفرد را درخود بیابد و ستایش کند و بازخوردهای مثبتی نیز از دیگران دریافت کند. کودک در این بازی هرچه را که احساس میکند به زبان میآورد.
فصل دوم: فعالیتها و بازیهای دونفره: فعالیتهای دونفره راحتترند زیرا بچههای خجالتی میتوانند راحتتر ابراز وجود کنند، تا اینکه بهتدریج اعتماد به نفس بیشتری پیدا کنند و توانمندی واقعیشان را نشان دهند. از طرف دیگر، آنها میتوانند در بازیهای دونفره، دیگری را در تجاربشان سهیم کنند. بازی و فعالیت دونفره برای همه بچهها آسانتر است، چون راحتتر میتوانند نظراتشان را عنوان کنند و هماهنگ شوند.
فصل سوم: ایجاد هویت گروهی: دربازیهای این قسمت یک کودک یاد میگیرد که خودش را با گروه هماهنگ کند. این فعالیتها به پویا شدن و رشد کودک در گروه کمک میکند. همینطور آنها از طریق این بازیها، فرصت دریافت بازخوردهای مثبت از اعضای گروه را مییابند.
فصل چهارم: من و احساسم: بازیهای این فصل دیدگاههای متفاوتی را در مورد شیوههای هیجانمدار ارائه میدهد. در این بازیها بچهها تشویق میشوند که به زبان بدنشان و همینطور به سایر منابع و ارزشهای انسانی قابل لمس و قابل مشاهده در درونشان بهدقت فکر کنند. همچنین موجب میشود به تفاوتها و شباهتهای میان افراد بیندیشند و حس همدلی را در خود رشد دهند و سرانجام هر کدام متوجه ارزشمندی و بینظیر بودن سایر بچهها و در نهایت انسانهای دیگر شوند.
فصل پنجم: فکر کردن و تمرکز کردن: بازیهای این فصل مهارتهای تمرکز و فکر کردن در کودکان را تقویت میکند. پرورش این مهارتها موجب بالا رفتن عزت نفس در آنها میشود. بازیهای گروهی میتواند پیشزمینهای برای تمرین همکاری و مشارکت در تجاربمان باشد.
فصل ششم: رشد مهارتهای توجه: بازیهای این فصل بر مهارتهای مشاهده کودکان و توجه به جزئیات متمرکز شده است. بچهها یاد میگیرند که انواع توجه را مورد استفاده قرار دهند و از تجاربشان به شیوههای تخیلی بهره بگیرند. چنین فکر خلاقانهای میتواند ابزاری باشد تا آنها با مشکلات زندگی، با اعتماد به نفس بیشتری روبهرو شوند.
فصل هفتم: ایجاد انگیزه با کمک موسیقی: موسیقی سالم و مناسب در بازیها در ایجاد هیجانهای عمیق، بالا بردن سطح انرژی و فراهم کردن حال و هوایی تازه، مؤثر است.
فصل هشتم: فعالیت کردن: بازیهای این فصل، برای بچهها فرصتی فراهم میکند تا هم لحظات شادی با هم داشته باشند و هم انرژی خود را تخلیه کنند. این کار موجب رها شدن از تنشها شده و همچنین زمینه سازگاری و تطابق یافتن کودک را در گروه فراهم میسازد.