از اواخر فروردینماه سالجاری سیاست دولت برای جریان ارزی تغییر کرد و بهگونهای گردش ارزی از سوی عرضه و تقاضا را تحت کنترل خود درآورد. بر این اساس خرید و فروش ارز در بازار ممنوع اعلام شده و نحوه پرداخت ارز به متقاضیان و همچنین دریافت آن از عرضهکنندگان تغییر کرد. در این حالت با اولویتبندی کالاها و خدمات وارداتی نحوه پرداخت مشخص شد، به طوری که ارز کالاهای اساسی به طور مستقیم از طریق ارز بانکی (درآمد ارزی ناشی از فروش نفت) و بانک مرکزی پرداخت و ارز موردنیاز سایر بخشهای که عمدتاً واردکنندگان هستند به سامانه یکپارچه نظام ارزی (نیما) منتقل شد. در این سامانه واردکنندگان، صادرکنندگان و بانکها وجود دارند میتوانند خرید و فروش ارز را انجام دهند.
بر این اساس، خبرگزاری ایسنا آخرین اطلاعات دریافتی از بانک مرکزی را درباره عملکرد ارزی دولت در حدود ۴۵روز (از ۲۱ فروردین تا ششم خرداد ماه) منتشر کرد که این آمار حکایت از این دارد که در مجموع ۱۲میلیارد و ۲۸۲ میلیون دلار (معادل ارزهای دیگر) برای تمامی کالاها و نیازهای وارداتی براساس دلار با نرخ ۴ هزار و ۲۰۰ تومان تخصیص داده شده که از این رقم در مجموع ۶ میلیارد و ۴۲۶ میلیون دلار تأمین و پرداخت شده است. تفکیک آماری نشان میدهد که حدود ۲ میلیارد و ۹۷ میلیون دلار ارزی است که به کالاهای اساسی از سوی بانک مرکزی اختصاص داده شده که از این رقم نیز تاکنون یک میلیارد و ۳۱۷ میلیون دلار تأمین و پرداخت شد.
ارز دارو حذف نشده است
اما برای دارو بهعنوان یکی از کالاهای اساسی مهم وارداتی در این مدت ۶۷۸ میلیون دلار اختصاص داده شده که ۴۳۶ میلیون دلار آن تأمین شده است. این در حالی است که اخیراً خبرهایی در مورد حذف یارانه دارو منتشر شد که بنا بر اطلاعات دریافتی این به معنی حذف ارز دارو از نرخ ۴ هزار و ۲۰۰ تومان نیست، بلکه وزارت بهداشت دیگر ارز یارانهای ۳ هزار و ۸۰۰ تومان دریافت نمیکند و مشمول همان دلار ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی و نرخ روز آن خواهد شد.
کالاهای اساسی در سه گروه و براساس اعلام سه وزارتخانه تقسیمبندی میشود. ذرت، دانههای روغنی، کنجاله سویا، روغن خام، انواع کود شیمیایی فسفاته و پتاسه، بذرها، دارو، واکسن ژنتیکی دام و طیور، گوشت گوسفند و دام زنده، سموم و مواد مؤثره دفع آفات نباتی کالاهایی هستند که از سوی وزارت جهادکشاورزی اعلام شدهاند. همچنین کاغذ، مواداولیه کاغذ، کره، کالاهای وزارت صنعت، معدن و تجارت و همچنین داروهای ساخته شده، شیرخشک، تجهیزات مصرفی، مواداولیه دارویی و ملزومات کالاهای اساسی اعلام شده از سوی وزارت بهداشت هستند. مجموعه این کالاهای اساسی با تأمین ۳ هزار میلیارد تومان یارانه و با توافقات انجام شده براساس دلار با نرخ ۳ هزار و ۸۰۰ تومان تأمین شده و مابهالتفاوت آن از سوی سازمان برنامه و بودجه تأمین میشود. ارز این بخش بهطور مستقیم از سوی بانک مرکزی تأمین میشود و نیازی به ورود به سامانه نیما نیست.
همچنین از مجموع ارزهای تخصیص پیدا کرده حدود ۹میلیارد دیگر مربوط به مجموع کالا و نیازهای وارداتی است که به طور عمده از طریق سامانه نیما تأمین شده است. از رقم تخصیص یافته به بخش واردات حدود ۴ میلیارد و ۶۷۲ میلیون دلار تأمین و پرداخت شده است. این آمار نشان میدهد از ارقام تخصیص یافته تا نیمی از آن تأمین شده که دلیل اصلی پرداخت نشدن مابقی به فرایند تأمین ارز و پرداخت آن برمیگردد. روال به این ترتیب است که در مورد کالاهای اساسی زمان تأمین حدود یک هفته تا ۱۰ روز طول میکشد، اما برای سایر کالاها که در سامانه نیما تأمین اعتبار شده و باید برای آن ثبت سفارش انجام شود زمانی بین دو هفته تا ۲۰ روز لازم است.
دولت به دنبال تأمین نیازهای واقعی ارز
گفتنی است، کارشناسان معتقدند که سیاست جدید ارزی دولت اگرچه در شرایط خاصی و به ظاهر برای مدیریت بازار ارز و اقتصاد کشور در کوتاهمدت اتخاذ شده، ولی این سیاست حاوی محورها و نکات بسیار مهمی است که آثار و منافع اقتصادی بلندمدت آن بیشتر حائز اهمیت است. بر این اساس، از برجستهترین نقاط این بسته سیاستی که اقدامی زیرساختی برای استفاده کارا و بهینه از منابع ارزی کشور و تخصیص بهینه این منابع و در راستای اقتصاد مقاومتی ارزیابی میشود، بحث شفافسازی جریان ارزی کشور به ویژه منابع حاصل از صادرات غیرنفتی و هدفمند کردن مصارف ارزی در کشور است.
گفتنی است، دولت با اجرای این سیاست به دنبال آن است که کل منابع ارزی کشور را به چرخه اقتصاد رسمی بازگرداند و از این محل، نیازهای واقعی ارزی کشور نیز تأمین شود.