جعفر تکبیری
در روزهايي كه امريكا تلاش براي كوبيدن آخرين ميخ‌ها بر تابوت برجام را آغاز كرده، كشورهاي اروپايي نگران منافع اقتصادي خود در ايران شده‌اند؛ منافعي كه پس از برجام عايد آنها شد و حاضر نيستند خيلي راحت آنها را از دست بدهند.
نگراني اروپا از پیامدهای اقتصادی پایان برجام زماني شدت گرفته كه هر روز اخبار تازه‌اي از سنگ‌اندازي جديد امريكا در مسير برجام منتشر مي‌شود. امريكا يك روز از لزوم بازنگري در برجام سخن مي‌گويد، روز ديگر در خصوص خروج از آن و زماني هم در خصوص عدم‌تأييد پايبندي ايران به اين توافقنامه...
حالا انتشار مدام اين اخبار، باعث شده اروپايي‌ها براي حفظ منافع اقتصادي خود در داخل ايران، دست به كار شوند و بگويند كه حامي برجام هستند. اين شايد براي نخستين بار باشد كه آنان اينچنين صريح از لزوم حفظ برجام سخن به ميان مي‌آورند.
بر اين اساس، سفراي كشورهاي انگلیس، فرانسه، آلمان، و اتحاديه اروپا در واشنگتن اخيراً تأكيد كرده‌اند تا زماني كه ايران به توافق برجام پايبند است، كشورهايشان قوياً از اين توافق دفاع خواهند كرد. ديويد او سوليوان، سفير اتحاديه اروپا در امريكا در نشستي كه به ميزباني مؤسسه «شوراي آتلانتيك» در واشنگتن برگزار شد، اظهار داشت: ما توافق داريم از بين بردن اين توافق خسارت بزرگي است.
پيتر ويتيگ، سفير آلمان در واشنگتن نيز در اين نشست تأكيد كرده است: كساني كه خواهان خروج از اين توافق هستند بايد در اين صورت مشكلات «بزرگ‌تر» به عنوان پيامد چنين اقدامي را هم در نظر بگيرند، مانند خطر از سرگيري غني‌سازي اورانيوم از سوي ايران، رقابت اتمي در منطقه‌اي بي‌ثبات و تأثير آن بر تلاش‌ها براي منع اشاعه تسليحات هسته‌اي.
سفير آلمان اضافه كرده است: چنين اقدامي چه پيامي براي ديگر كشورها مانند كره‌شمالي خواهد داشت؟ پيام اين خواهد بود، ديپلماسي قابل اتكا نيست، شما نبايد به توافقات ديپلماتيك اعتماد كنيد و فكر مي‌كنم اين موضوع بر اعتبار ما در غرب اثر خواهد گذاشت، چراكه ما به توافقي كه ايران آن را نقض نكرده، احترام مي‌گذاريم. ژرار آرو، سفير فرانسه در امريكا هم تأكيد كرده كه روسيه، چين و ايران، سه كشوري كه اين توافق را امضا كرده‌اند، به روشني مخالف مذاكره مجدد در خصوص اين توافق هستند. كيم داروچ سفير بريتانيا در واشنگتن نيز گفته است: ما فكر مي‌كنيم اين توافق امنيت بريتانيا را افزايش داده است و به همين دليل به حمايت از اين توافق ادامه خواهيم داد.
يك جاي كار مي‌لنگد
اما اين تأكيدات صريح سفراي كشورهاي اروپايي در واشنگتن در حالي است كه آنان به خوبي مي‌دانند ايران و امريكا هر كدام كه بخواهند اين توافق را نقض كنند، ديگر اثري از آن باقي نخواهد ماند و متعاقب آن منافع اقتصادي پرسود اروپا در ايران نيز از بين خواهد رفت، از همين رو است كه آنان با علم به پايبندي ايران به برجام، در قلب واشنگتن به امريكا گوشزد مي‌كنند از اين سند دفاع خواهند كرد.
در اين ميان اما بايد به اين نكته اشاره كرد كه اروپايي‌ها و امريكايي‌ها ارتباط نزديكي با يكديگر دارند و همين نزديكي و وابستگي اين دو باعث شده با حفظ تحريم‌ها از سوي امريكا، اروپايي‌ها نيز توان گشايش‌هاي بزرگ در روابط اقتصادي خود با ايران نداشته باشند و همگان نيز به اين موضوع اشاره مي‌كنند كه امريكا و تحريم‌هايش مانع اصلي در خصوص برجام است؛ ارتباطي كه رئيس‌جمهور نيز تلويحاً به آن اشاره كرده بود و در ايام تبليغات انتخاباتي سال 92 ضمن تأييد ارتباط نزديك امريكا و اروپا، مدعي شده بود «بسياري از اروپايي‌ها اجازه مي‌خواهند اما امريكايي‌ها به قول معروف كدخدا هستند، پس اگر با كدخدا ببنديم راحت‌تر هستيم تا اينكه سراغ يك مقام پايين‌تر برويم.»
بنابراين مشخص است كه خروج امريكا از برجام، عامل انهدام اين توافق خواهد بود چراكه ايالات متحده با خروجش از برجام نه تنها مي‌تواند تحريم‌هاي جديدي را عليه كشورمان اتخاذ كند كه خود اين موضوع براي نقض برجام كافي است، در طرف ديگر دست اروپا را نيز براي ادامه ارتباط با ايران خواهد بست و حضور طرف‌هاي اروپايي در برجام اثري به نفع ايران و اروپا نخواهد داشت، كما اينكه در دوره تحريم‌ها نيز شاهد بوديم اگرچه بسياري از بانك‌هاي ايراني در ليست تحريم‌هاي اروپا قرار نداشتند، اما به دليل تحريم آنها از سوي امريكا، نه اروپا و نه حتي كشورهاي آسيايي امكان تماس با شبكه مالي ايران را نداشتند و چنانچه ردي از اين تماس‌ها توسط امريكايي‌ها كشف مي‌شد، اين بانك‌ها موظف به پرداخت ميليون‌ها دلار غرامت به امريكايي‌ها مي‌شدند.
اروپا نگران چيست؟
در همين حال بايد گفت كه اروپايي‌ها به‌رغم تمامي مشكلاتي كه امريكا در مسير تجارت با ايران بر سر راه‌شان قرار داده، توانسته‌اند قراردادهاي نسبتاً خوبي را با ايراني‌ها ثبت كنند و در كنار سرازير شدن كالاهاي مصرفي توليد اين كشورها، در حوزه‌هاي پرسود نفت و گاز، خودرو‌سازي و فروش هواپيما با ايران قرارداد امضا كنند و مترصد آن هستند تا با يافتن راه‌هاي تازه، حجم قراردادهاي خود را افزايش دهند.
در بخش خودرو‌سازي قرارداد شركت رنو، پژو و به تازگي بنز جزو مهم‌ترين قراردادهاي تجاري ميان ايران و اروپا بوده، اين در حالي است كه در بازار ايران به روي خودروهاي لوكس اروپايي نيز گشوده شده و هر روز شاهد عرضه محصول تازه اين برندها در داخل كشور هستيم. در حوزه هواپيما، بزرگ‌ترين و مهم‌ترين قرارداد پسا‌برجام ميان ايران و شركت ايرباس امضا شد و قرار است نزديك به 100 فروند هواپيما به ايران تحويل دهند.
همچنين در حوزه نفت و گاز نيز قرارداد مهمي با شركت توتال به امضا رسيده كه قرار است اين شركت اروپايي توسعه فاز 11 پارس‌جنوبي را انجام دهد. به اينها بايد قراردادهاي خرد ديگري همچون توسعه و ساخت فرودگاه، توسعه كارخانه فولاد و نيروگاه را نيز اضافه كرد كه عايدي زيادي را نصيب اروپايي‌ها مي‌كند، بنابراين با نگاهي به اين اتفاقات مي‌توان به خوبي نگراني اروپايي‌ها را در خصوص از دست دادن بازار ايران درك كرد؛ اتفاقي كه مي‌تواند به عنوان يك اهرم فشار به كمك مقامات كشورمان بيايد تا بتوانند به واسطه آن امنيت برجام را تأمين كنند.
