با تشديد تحركات داعش در شمال آفريقا، به نظر مي‌رسد غرب در حال آماده شدن براي انجام حملاتي در ليبي يا حتي اعزام نيروي زميني به اين كشور است. نزديكي داعش به مرزهاي اروپا و تسلط بر منابع نفتي ليبي، غرب را به اين نتيجه رسانده است كه وارد روند رويارويي با تكفيري‌ها در شمال آفريقا شود.
در هفته‌هاي اخير احتمال دخالت نظامي غرب به رهبري امريكا در ليبي بسيار محتمل شده است كه اين امر مي‌تواند از حملات هوايي تا استقرار هزاران نيروي زميني در ليبي را دربر بگيرد. امريكا و ائتلاف تحت رهبري آن كه در 17 ماه گذشته به رغم ادعاهاي خود نتوانسته‌اند تكفيري‌هاي داعش در عراق و سوريه را متوقف كنند اين بار به بهانه مقابله با قدرت‌يابي داعش، سوداي مداخله در ليبي را در سر مي‌پرورانند تا شايد شكست خود در عراق و سوريه را در ليبي جبران كنند. جوزف دانفورد، رئيس ستاد مشترك ارتش امريكا اخيراً در اظهاراتي گفته است كه امريكا مي‌خواهد اقدامات قاطعانه نظامي را براي متوقف كردن داعش در ليبي انجام دهد و حتي اخباري مبني بر اعزام 1000 نيروي امريكايي و ايتاليايي به ليبي منتشر شد. پيتر كوك، سخنگوي پنتاگون نيز گفت كه امريكا تعداد اندكي از نيروهاي زميني خود را در ليبي مستقر كرده است تا بتواند از نيروهاي محلي و احزاب مختلف، هم‌پيمانان ارزشمندي را براي مبارزه با داعش در ليبي پيدا كند. در سال 2011 اعضاي پيمان آتلانتيك شمالي (ناتو) عمليات هوايي در ليبي را ترتيب دادند كه منجر به سقوط معمر قذافي، ديكتاتور سابق اين كشور شد كه نتيجه آن ورود ليبي به جنگ داخلي بود. پس از سقوط قذافي، ليبي رنگ آرامش به خود نديده و دولت مستقلي در اين كشور روي كار نيامده و ده‌ها گروه تروريستي در ليبي مشغول جنگ با يكديگر هستند. هرچند مقامات غربي به گفته خودشان نيات خيرخواهانه‌اي در ليبي دارند و تلاش مي‌كنند تروريست‌ها را در اين كشور نابود كنند ولي كارشناسان در ليبي اعلام كرده‌اند، مداخلات غربي در اين كشور عامل دامن زدن به بحران ليبي است و ادامه اين مداخلات، اين كشور را به نابودي مي‌كشاند. به رغم ادعاي غربي‌ها، ناظران بر اين باورند كه امريكا و متحدانش وارد فاز زميني در ليبي نمي‌شوند و تنها به بمباران مواضع داعش در ليبي اكتفا خواهند كرد.
نگراني از تسلط داعش بر هلال نفتي
در حالي كه فعاليت داعش در سوريه و عراق در مركز توجه رسانه‌هاي جهان است، اين گروه تلاش براي به چنگ آوردن منابع نفتي ليبي را در دستور كار قرار داده است. حملات پي در پي داعش به بنادر نفتي ليبي همچون بندر السدره و منطقه هلال نفتي اين كشور، گواهي بر اين مدعاست. منطقه هلال نفتي ليبي بين شهرهاي بنغازي و طرابلس است كه ذخاير سرشاري از نفت را در خود جاي داده است. در هفته‌هاي اخير تكفيري‌هاي داعش با پيشروي در شمال ليبي توانستند شهر نفت‌خيز «بن‌جواد» را اشغال كنند و اين مسئله نگراني غرب را در پي داشته است. به همين منظور اعلام خبر ورود500 نيروي زميني امريكايي، روسي، انگليسي و فرانسوي به ليبي نه براي برقراري امنيت و ثبات، بلكه براي از بين بردن تهديدهاي داعش و افزايش نگراني آنها در مورد تسلط داعش بر هلال نفتي ليبي است. داعش شهر سرت در ليبي را به عنوان پايگاه اصلي خود انتخاب كرده و در ماه‌هاي اخير با اعزام تعدادي از تكفيري‌ها از سوريه و عراق به ليبي پيشروي‌هاي خود در شمال اين كشور را تسريع كرده است. براساس گزارش‌هاي منتشر شده تعداد تروريست‌هاي داعش در ليبي بين 3 تا 10 هزار نفر تخمين زده شده است كه مي‌تواند تهديد گسترده‌اي براي آفريقا و اروپا باشد. تسلط داعش بر مناطق شرقي ليبي، احتمال دستيابي آن به منابع نفت و گاز سرشار اين كشور را افزايش داده است. اگر اين اتفاق رخ دهد، خطر اين گروه تروريستي براي جهانيان، با دستيابي به منابع جديد مالي بزرگ‌تر و مهيب‌تر خواهد شد چراكه كسب درآمدهاي مالي جديد مي‌تواند به ادامه روند قدرت‌يابي داعش كمك كند و اين مسئله همه تلاش‌ها و هزينه‌هاي غرب براي مقابله با داعش را بر باد خواهد داد.
توقف داعش در مرزهاي اروپا
تا زماني كه داعش در عراق و سوريه جولان مي‌داد خطر اين گروه عليه غرب محدود بود، اما گسيل تروريست‌هاي داعش به ليبي در جنوب مرزهاي اروپا تهديد اساسي براي اروپا است. حملات دوگانه داعش در پاريس در سال 2015 و كشتن ده‌ها تن از مردم فرانسه زنگ خطر را براي اروپا به صدا درآورد و غرب را به بازنگري در سياست‌هاي ضد تروريستي وادار كرد. خطر تهديدات تروريستي در ليبي براي مرزهاي اروپا تا جايي است كه كشورهاي عضو ائتلاف ضد داعش هفته گذشته در كنفرانس رم گرد هم آمدند و راه‌هاي مقابله با داعش در ليبي را بررسي كردند. اروپايي‌ها بيم آن دارند كه با تضعيف پايگاه داعش در عراق و سوريه اين گروه بر نفوذ خود در ليبي و ديگر مناطق شمال آفريقا بيفزايد كه اين امر به نوبه خود اتحاديه اروپا را به عنوان همسايه شمالي با خطرات گسترده‌اي مواجه خواهد كرد. تروريست‌هاي داعش اخيراً در پيام‌هايي كشورهاي اروپايي را به انجام حملات تروريستي تهديد كرده‌اند كه اين مسئله نگراني‌ها را در اروپا افزايش داده است. از سوي ديگر، گسترش نفوذ داعش به ساير كشورهاي آفريقايي نيز موجبات نگراني اروپا را فراهم كرده است. به نظر مي‌رسد سركردگان داعش، كشورهاي آشوبزده همچون سومالي و ليبي را براي احداث پايگاه نظامي و تأسيس حكومت به اصطلاح خلافت مد نظر قرار داده‌اند. همچنين ليبي باتوجه به جغرافياي منحصر به فرد خود كليد نفوذ به عمق آفريقا از جمله مصر، تونس، سودان، مالي و الجزاير است. بيعت گروه‌هاي تروريستي «بوكوحرام» در نيجريه و «الشباب» در سومالي با داعش هشداري به اروپا است. بنياد مبارزه با افراط‌گرايي «كوئيليام» در انگليس، اخيراً در گزارشي نوشت: «موفقيت در ليبي و شمال آفريقا، فشارها بر اين گروه را كاهش مي‌دهد و در عين حال عناصر داعش قادر خواهند بود حتي با يك قايق كوچك خود را به اروپا برسانند». نزديكي داعش به مرزهاي اروپا و پيام‌هاي تهديدآميز داعش براي ايجاد حملات تروريستي در پايتخت‌هاي اروپايي سبب شده تا مقامات غربي اقدامات جدي براي جلوگيري از اين حملات انجام دهند. حتي اتحاديه اروپا سعي دارد در سياست‌هاي مهاجرتي خود تغييراتي ايجاد كند.
رقابت با روسيه
تلاش‌هاي ضد تروريستي امريكا و متحدانش در ماه‌هاي اخير دليل ديگري هم دارد كه به رقابت با روسيه برمي‌گردد. ورود روسيه به فاز نظامي در سوريه و حملات گسترده به تروريست‌ها ناكارآمدي حملات ائتلاف ضد داعش را نشان داد و غربي‌ها به اين نتيجه رسيده‌اند كه حملات روسيه موازنه ميداني را به نفع نيروهاي مقاومت تغيير داده و به همين منظور سعي دارند براي حفظ موازنه در مقابل رقيب سنتي خود پيروزي عليه تكفيري‌ها در عراق و ليبي را به نام خود ثبت كنند. اعزام هزاران نيروي ويژه به عراق براي مشاركت مستقل در عمليات آزادسازي موصل و تصميم براي مداخله در ليبي تلاش‌هاي واشنگتن براي جبران شكست‌ها در مقابل مسكو است.
اختلاف نظر درون اعضاي ائتلاف
هرچند وزراي خارجه امريكا و ايتاليا آمادگي خود را براي مقابله با داعش در ليبي اعلام كردند ولي وزير خارجه فرانسه در كنفرانس رم، تلاش پاريس براي اقدام نظامي عليه داعش در ليبي را تكذيب كرد. جعفر قنادباشي كارشناش خاورميانه و شمال آفريقا، مي‌گويد: «امريكا و اروپا در خصوص روند تحولات كنوني در ليبي نگراني گوناگوني دارند و به همين علت در تصميم‌گيري براي مداخله نظامي در اين كشور نيز اهداف مختلفي را دنبال مي‌كنند. آنچه مسلم است نگراني از افزايش بيش از حد قدرت داعش در ليبي و تهديد منافع امريكا و اروپا، در شمال آفريقا يا به خطر انداختن آبراه‌هاي بسيار مهم در درياي مديترانه تنها يكي از اين نگراني‌هاست». به گفته اين كارشناس خاورميانه، دغدغه خاطر غربي‌ها درخصوص آينده منابع بسيار غني نفت ليبي و احتمال تسلط طرف‌هاي ثالت بر اين منابع، غرب را وادار مي‌كند تا در انديشه مداخله نظامي در اين كشور باشند اما بمباران هوايي چهار سال پيش در ليبي تجربه مطلوبي براي غرب نبود و واكنش‌ها و خسارات حيثيتي فراواني را براي امريكا و اروپا در پي داشت. از طرفي، شرايط جغرافيايي، اجتماعي و سياسي مناطق تحت كنترل داعش در ليبي به گونه‌اي است كه به جز مداخله زميني شيوه ديگري منافع آنها را تأمين نمي‌كند. كنترل داعش بر بخش‌هاي مهمي از شمال ليبي و نزديك شدن اين گروه به منطقه هلال نفتي كه شاهرگ اقتصادي اين كشور محسوب مي‌شود، نگراني‌ها را در ميان جامعه جهاني افزايش داده چراكه در صورت قدرت گرفتن داعش و سيطره آن بر منابع نفتي ليبي مي‌تواند از ثروت هنگفت ناشي از آن براي افزايش نيروهاي خود در شمال آفريقا استفاده كند. هرچند غرب تلاش دارد داعش در ليبي را متوقف كند ولي با وجود اختلافات بين امريكا و متحدانش براي مداخله نظامي در ليبي، نمي‌توان افق روشني را براي مقابله با داعش متصور شد.
