همه ساله يك هفته مانده به شب چهارشنبه آخر سال، يكي از دغدغه‌هاي اساسي پرسنل زحمتكش نيرو‌هاي نظامي و انتظامي، عزيزان زحمتكش آتش‌نشان، متوليان و دستاندركاران آموزش و پرورش، كاركنان وزارت بهداشت و ساير دستاندركاران مسائل فرهنگي و اجتماعي، تلاش در جهت كاناليزه كردن تفريح در مراسم «چهارشنبهسوري» و كاهش حداكثري تلفات مرگبار و جانكاه آن است. اين عزيزان در جهت كاهش آسيب‌هاي اجتماعي و جسمي شب چهارشنبهسوري جلسات متعددي برگزار مي‌كنند و راهكار‌هاي پيشگيري از آسيب رسيدن به شهروندان را بررسي مي‌كنند. شوراي تأمين شهرستان‌ها و استان‌ها فعال مي‌شوند. سايت‌ها، خبرگزاري‌ها، جرايد، رسانه ملي و... از خطرات، عواقب و گرفتاري ناشي از استفاده از مواد محترقه و منفجره مي‌گويند و مي‌نويسند. عده‌اي آن را «چهارشنبه‌سوزي» مي‌نامند. برخي از عنوان «تحريف» به جاي «تفريح» استفاده مي‌كنند. صدا و سيما تصاوير مشمئز‌كننده و تهوع‌آوري از مجروحان نشان مي‌دهد تا بچه‌ها كمتر به استفاده از مواد محترقه روي بياورند. شهرداري بولتن و كاتالوگ چاپ مي‌كند و از عوارض آتش و آتش‌سوزي مي‌نويسد. پرسنل نيروي انتظامي با حضور در مدارس، دانش‌آموزان را از عواقب استفاده از اين مواد آگاه مي‌كنند. اما در سوي ديگر قضيه جوانان و نوجواناني كه هيجان و لذت آني و زود‌گذر را با دنيا عوض نمي‌كنند، در تدارك آتش‌بازي و ماجرا‌جويي اين شب دلهره‌آور، خط بطلان بر همه اقدامات صورت گرفته مي‌كشند و ناخواسته به استقبال آتش و خطر مي‌روند تا به اصطلاح خودشان شاد باشند و بتركانند! غافل از اينكه همين تركاندن‌ها بعضاً منجر به آسيب‌هاي جدي به خود، خانواده و اطرافيان مي‌شود.
تغيير كاربري مواد شيميايي
شايد مهم‌ترين بخش و خطرناك‌ترين قسمت ماجرا اين باشد كه بسياري از موادي كه نوجوانان در شب چهارشنبهسوري از آنها به عنوان مواد محترقه و آتش‌زا استفاده مي‌كنند، اصلاً چنين كاربردي ندارد و بيشتر مورد استفاده آنها در صنعت است. اكليل در رنگ‌هاي متاليك و سرنج در ضد زنگ استفاده مي‌شود و نقاشان استفاده زيادي از آن مي‌كنند و در صنعت هم كاربرد فراواني دارد. هر چند در سال‌هاي اخير به منظور جلوگيري از استفاده اين موارد جهت ساخت ترقه و وسايل آتش‌زا اقدامات فراواني صورت گرفته است و فروش اين اجناس فقط به افرادي كه شناخته شده هستند و شماره تلفن و آدرس آنها ثبت مي‌شود ميسر است، اما به هر تقدير نمي‌توان جلوي خريد و فروش اين مواد را به طور كامل گرفت و به دليل نبود مواد محترقه استاندارد در بازار، فروش مواد صنعتي قابل اشتعال در ايام آخر سال رونق مي‌گيرد كه تبعات آن نيز در برخي موارد جبران‌ناپذير است.
ماهيت آخرين شب چهارشنبه سال
ما چه بخواهيم و چه نخواهيم اين شب رعب‌آور مي‌آيد و با خود دلهره، سقط جنين، سوختگي، قطع عضو، آتش‌سوزي، سلب آرامش و... به ارمغان مي‌آورد. رسمي ديرينه كه از نياكان ما به يادگار مانده و قرار بود باعث نزديكي و الفت افراد به يكديگر شود، باعث مي‌شود، عده‌اي براي هميشه از ديگران گريزان شوند. بسياري نيز ترجيح مي‌دهند در اين شب از خانه بيرون نيايند و فرزندان خود را در خانه محبوس كنند. مسن‌تر‌ها و حتي كساني كه سومين يا چهارمين دهه از عمر خود را سپري كرده‌اند به ياد دارند كه چهارشنبهسوري در گذشته يك مراسم ساده و معمولي بود اما در حال حاضر اين مراسم به نوعي جنگ يا درگيري خياباني تبديل شده است، در حقيقت مراسم چهارشنبهسوري از هنجار‌هاي اجتماعي گذر كرده و به يك ناهنجاري بدل شده است. دلايل زيادي در اين تغيير ماهيت ديده مي‌شود كه برخي از آنها به شرح زير است:
الف) هيجان بالاي چهارشنبهسوري
نسل جوان همواره به دنبال هيجان و شادي است و سعي دارد بيشتر لحظات جواني خود را در شور و نشاط بگذراند. بنابراين نسل جوان كه تشنه هيجان و شادي است، با يافتن كوچك‌ترين روزنه ممكن است رفتارهايي اينچنيني از خود بروز دهد.
ب) گردش مالي ميلياردي مواد محترقه
بعد از حسين قلي‌خاني بازار ارز و واردات انواع و اقسام كالاهاي قاچاق و غير‌استاندارد از مبادي غير‌قانوني كشور، مواد محترقه نيز از اين قاعده مستثني نشدند. گردش مالي ميلياردي و سود بالاي حاصل از فروش اين مواد به جوانان و نوجوانان، قاچاقچيان را بر آن داشته تا همه ساله مقادير زيادي از اين مواد محترقه وارد كشور كنند. نتيجه داستان نيز خود نا‌گفته پيداست. تغيير ماهيت چهارشنبهسوري، خروج ارز از كشور و صدمات جسمي و روحي از ابتدايي‌ترين تبعات منفي اين كالاي غير‌استاندارد و خطر‌آفرين است.
پ) همه‌گير شدن يا به عبارتي تقليد كوركورانه از يكديگر
در طول سال‌هاي اخير تقليد از يكديگر و برخي كژتابي‌هاي ذهني باعث بروز برخي فرهنگ‌هاي ناصواب در جامعه شده است. سگ‌گرداني، ساپورت‌پوشي، استفاده از لوازم آرايشي در حد زياد و غير‌متعارف، اعمال جراحي زيبايي و... ماحصل نگاه غير‌منطقي به اطراف است. پيروان چنين آدابي بر اين باورند كه اگر با مد همگام نباشند از قافله عقب مي‌افتند يا برچسب بي‌كلاسي و عقب‌افتادگي به آنها زده مي‌شود.
شايد يكي از دلايل آتش‌بازي افراطي در چهارشنبهسوري همين عقده‌گشايي‌هاي فرهنگي و ژست‌هاي روشنفكري باشد.
فرهنگ‌سازي يك هفته‌اي
آنچه مسلم است اينكه بعد از چهارشنبهسوري پرونده فرهنگي، انتظامي، قضايي آن بسته مي‌شود و تا يك هفته مانده به پايان سال بعد كسي خبري از آن نمي‌گيرد. سؤال اينجاست كه چرا هيچگاه سعي نمي‌شود در طول سال بستري فراهم شود تا جلوي خسارات چهارشنبه آخر سال گرفته شود؟ چرا برخورد با توزيع‌كنندگان مواد محترقه فقط محدود به چند روز پاياني سال است؟ چرا بعد از پايان چهارشنبهسوري با عوامل فروش كه مسلماً شناسايي آنها در يك هفته امكانپذير نيست، برخورد جدي نمي‌شود؟
چاره كار
شايد تنها راه برون‌رفت از حوادث تأسف‌بار چهارشنبهسوري، تقويت فرهنگ شادي و نشاط اجتماعي، راه‌اندازي مسابقات و به مناسبت‌هاي مختلف در سطح شهر‌هاي كشور و برگزاري مراسم نور‌افشاني توسط نيروي انتظامي به مناسبت‌هاي مختلف باشد. در نظر گرفتن مكان‌هاي مناسب نظير پارك‌ها و استاديوم‌ها جهت برگزاري اين جشن و تخليه انرژي نوجوانان و جوانان از گسترش آسيب‌هاي اجتماعي اين جنبش مي‌كاهد و امكان كنترل متمركز‌تر آن را هم فراهم مي‌سازد. برخورد با قاچاقچيان مواد محترقه و فروشندگان در سطح شهر نيز مي‌تواند از ديگر عوامل كاهش آسيب‌هاي اين پديده باشد.
