دبیر کل
جدید
ینس استولتنبرگ،
سیزدهمین دبیر کل ناتو، از چهارشنبه اول اکتبر 2014 دبیرکلی سازمان پیمان آتلانتیک شمالی
(ناتو) را بر عهده گرفت. استولتنبرگ
در مارس ۲۰۱۴ به عنوان جانشین آندرس فوگ راسموسن انتخاب شده بود. دوره ماموریت پنج ساله راسموسن در 30
سپتامبر 2014 به پایان رسید. انتخاب استولتنبرگ نخست‌وزیر سابق نروژ به عنوان دبیر
کل ناتو با تعجب کارشناسان مواجه شد. هر چند آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان از انتخاب استولتنبرگ
برای سمت دبیر کلی ناتو حمایت کرد، با اینهمه واگذاری این منصب مهم به استولتنبرگ با
انتقاداتی مواجه شد. منتقدان به نقاط ضعف وی اشاره کرده اند از جمله اینکه استولتنبرگ
اقتصاددانی بدون پیشینه دفاعی است و هیچگاه پیگیر مسائل دفاعی امنیتی نبوده است، با
این وجود، وی در ده سالی که ریاست دولت های مختلف را در نروژ بر عهده داشت توانست شناخت
خود از صحنه بین المللی و همچنين مهارتهای مذاکراتی اش را تقویت کند.
او نخستین
دبیرکل ناتو است که تبعه یکی از کشورهای هم مرز با روسیه است. انتقاد دیگری که
متوجه استولتنبرگ شده این است که وی یک سوسیال دموکرات دارای روابط خوب با روسیه است. این مقام حزب کارگر نروژ حداقل تا قبل از
تصدی سمت دبیر کل ناتو، روابطی خوب با مسکو داشته است، هر چند که وی در اظهارات
جدید خود از سیاست مسکو در قبال اوکراین انتقاد کرده است. وی با بیان اینکه روسیه همچنان
قوانین بین‌المللی را نقض می‌کند تاکید کرد که ما به یک ناتوی قدرتمند نیاز داریم.
سوم اینکه وی رویکردی مسالمت جویانه نسبت به مسائل دارد و این بر خلاف خط مشی آندرس
فوگ راسموسن، دبیر کل سابق ناتو بود.
راسموسن
به عنوان یک سیاستمدار محافظه‌کار که در کارنامه خود سمت نخست‌وزیری دانمارک را دارد،
بویژه پس از بحران اوکراین به تقویت رویکرد تقابلی ناتو با روسیه کمک کرده و از آن
حمایت کرده بود. این در حالی است که انتخاب استولتنبرگ، موجب نگرانی برخی از کشورهای
شرق اروپا شده است که بدلیل بدبینی به اقدامات و اهداف روسیه خواهان حضور و استقرار
هر چه بیشتر نیروهای ناتو در این منطقه هستند. آنها از این مساله نگران هستند که استولتنبرگ
بعنوان یک سیاستمدار سوسیال دموکرات رویکرد مسالمت جویانه در قبال روسیه اتخاذ کند.
در زمان نخست وزیری استولتنبرگ، نروژ و روسیه توافقنامه های مهمی درباره ترسیم مرزهای
خود در دریای بارنتس و لغو روادید بین دوکشور امضا کردند. روزنامه نروژی "آوتنسوبستن" در این
باره نوشت: تجربه استولتنبرگ و نروژ به عنوان همسایه روسیه، قطعا مفید خواهد بود. ولی
درباره ماهیت روابطی که باید بین غرب و روسیه برقرار باشد در مکان های دیگری خارج از
چارچوب ناتو تصمیم گیری می شود".
اشاره این
روزنامه به اتحادیه اروپا و واشنگتن بود.
نروژ
به طور سنتی کشوری صلح طلب تلقی می شود است که در عین حال عضو ناتو است و با توجه
به منابع انرژی و ثروت خود از جمله اندک کشورهای عضو ناتو است که بودجه دفاعی خود را
افزایش داده است، در حالی که دیگر کشورها به علت بحران مالی جهانی، بودجه دفاعی خود
را کاهش داده بودند، هر چند که با توجه به شرایط جدید ناچار به افزایش بودجه نظامی
خود شده اند.
سابقه
سیاسی
ینس استولتنبرگ
سابقه سالها فعالیت سیاسی را در کارنامه خود دارد. وی در خانواده ای سیاسی رشد کرد به گونه ای
که پدرش وزیر دفاع بود سپس وزیر امور خارجه شد و مادرش نیز وزیر مشاور در کابینه بود.
او ازدواج کرده است و دو فرزند دارد. حزب متبوع استولتنبرگ حزب کارگر نروژ است. استولتنبرگ
در سال 1991 به پارلمان نروژ راه یافت، سپس وزیر انرژی و بعدا وزیر دارایی شد تا قبل
از شکست در انتخابات سپتامبر ۲۰۱۳، به مدت ۱۰ سال نخست وزیر نروژ بود. وی در سال 2000 در سن چهل و یک سالگی برای نخستین‌بار به عنوان جوان ترین نخست
وزیر در تاریخ نروژ آغاز به کار کرد. با
این همه دولت وی کمتر از دو سال دوام آورد و محبوبیت وی به خاطر اقداماتش برای ایجاد
اصلاحات در زمینه رفاه اجتماعی کاهش یافت. زمانی که در سال 2005 بار دیگر به سمت نخست وزیر انتخاب شد، رهبری ائتلافی را با چپ‌های
سوسیالیست و احزاب میانه بر عهده داشت و باعث شد تا در سال 2009 بار دیگر به سمت نخست‌وزیری
برسد. وی تا 16 اکتبر 2013 این سمت را عهده دار بود. در زمان نخست وزیری او نروژ در جنگ افغانستان
و حملات هوایی علیه رژیم قذافی در لیبی مشارکت کرد. به گفته برخی تحلیلگران غربی نمی توان ینس
استولتنبرگ را در زمینه سیاست امنیتی فردی تندرو تلقی کرد.
استولتنبرگ
فعالیت سیاسی خود را از محافل تندرو مخالف ناتو آغاز کرد ولی بعدا دیدگاه وی تغییر
کرد و به یکی از حامیان ناتو تبدیل شد. در واقع انتخاب استولتنبرگ نشان می دهد که کشورهای
عضو ناتو در زمانی که مناقشات بین المللی افزایش پیدا کرده است مایل به داشتن دبیرکلی
هستند که آماده برای مذاکره و مصالحه باشد. هر چند استولتنبرگ در اولین کنفرانس خبری
خود با تاکید بر اینکه ناتو از یک میلیارد نفر محافظت می‌کند، تصریح کردکه ما به یک
ناتوی قدرتمند به عنوان یک پیمان سیاسی و نظامی نیاز داریم، استولتنبرگ همچنین افزود: من
هیچ تناقضی میان یک ناتوی قدرتمند و تلاش‌های مداوم ما برای ایجاد رابطه‌ای سازنده
با روسیه می‌بینم. جانشین جدید راسموسن در ادامه گفت: یک ناتوی قدرتمند، ناتویی است
که در تعامل با دیگران باشد و با شرکای خود در سراسر جهان برای ایجاد ثبات همکاری کند.
به گفته استولتنبرگ، ناتو همچنان مهمترین نهاد فراآتلانتیکی به منظور همکاری و رایزنی
امنیتی محسوب می‌شود.
چالش
های فرارو
مسلما پست
جدید استولتنبرگ دارای تفاوت های چشمگیری در مقایسه با سمت قبلی وی به عنوان نخست وزیر
نروژ است. در سالهای اخیر سلف وی یعنی آندرس فوگ راسموسن با چالش های بزرگی در سازمان
پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) مواجه بوده است و اکنون استولتنبرگ باید با این چالش ها
و مشکلات مقابله نماید. در واقع سازمان ناتو در شصت و پنجمین سال فعالیت اش با چالش
های بزرگی مواجه است. این چالش ها را می توان به چالش های درون سازمانی و برون سازمانی
تقسیم کرد. مهمترین چالش درون سازمانی، مساله کاهش بودجه های دفاعی کشورهای عضو بویژه
اعضای اروپایی این سازمان است. در حالی که طبق ضوابط ناتو هر کشور عضو باید 2 درصد
از تولید ناخالص داخلی خود را به هزینه های نظامی اختصاص دهد، در سالهای اخیر بدلیل
وقوع بحران اقتصادی این روند دچار کاهش شده و بسیاری از اعضای اروپایی مبالغ کمتری
را به امور نظامی و دفاعی اختصاص دادند.
این مساله
انتقاد شدید راسموسن را در پی داشت و بویژه پس از تشدید بحران اوکراین و اقدامات روسیه
در الحاق شبه جزیره کریمه، شاهد روند معکوسی در این باره هستیم و بطور خاص کشورهای
شرق اروپا بسرعت در حال افزایش بودجه نظامی خود هستند. اما هنوز تا رسیدن به معیار
ناتو راه درازی در پیش دارند. درباره چالش های برون سازمانی نیز مهمترین و فوری ترین
چالش، مقابله با روسیه و اقدامات آن در شرق اروپا بویژه در اوکراین است. سازمان ناتو
در این زمینه در نشست اخیر سران در ولز تصمیم به تشکیل "نیروی واکنش سریع پیشتاز"گرفت
که این اقدام را شاید بتوان نقطه پایانی بر دوره همکاری روسیه و ناتو در چارچوب شورای
روسیه – ناتو
و آغاز دوره تقابل آشکار این دو قدرت نظامی دانست. بر اساس این طرح، چند هزار
نیرو از سوی ناتو به شرق اروپا اعزام می شود تا در صورت حمله به یکی از کشورهای عضو
ناتو، اقدامات متقابل انجام شود. به گفته مقامات ارشد ناتو ،تشکیل این نیروی جدید،
پیامی روشن به متجاوزان بالقوه از جمله روسیه است.در واقع این نیرو در واکنش به مداخلات
روسیه در اوکراین تشکیل شده است.
