آب موجود در اطراف ريشه ها نیز كه غذاي مورد نياز گياه را تامين مي كند حاوي تركيبات متعادلي از مواد غذايي است. کشت هيدرپونيك اين امکان را مي دهد که در ازاي کار کمتر و زمان کمتر بازده بيشتري عاید کشاورز شود.
در اين روش گياه در آبي، غني از مواد مغذي رشد مي كند. با اين وجود كشت هیدروپونیک مي تواند به عنوان روشي جهت رشد گياهان، در ساير محيط هاي متراكم مثل مخلوط پوست درختان، بدون خاك مورد استفاده قرار گيرد. روش هیدروپونیک يك روش پيشرفته باغباني است كه هم در خانه و هم در تجارت مورد استفاده قرار مي گيرد. در اين سيستم هيچگونه علف هرزي رشد نمي كند و گياهان حاصل از اين روش معمولا سالم تر و زودرس ترند و فضاي كمتري را اشغال مي كنند.
***
با پیشرفتها و تکنولوژیهایی که در عرصه تولید محصولات گلخانهای در سطح جهان و به تبع در سطح ایران نیز شکل گرفت کم کم تولید محصولات گلخانهای به محصولاتی که می توانند در چنین فضایی رشد خوبی داشته باشند توجه تولیدکنندگان را به خود معطوف کرد و در تعدادی از شهرهای کشور این نوع تولید پا گرفت.
ایرانیان بنیانگذاران کشت نوین
بر اساس يک رسم 2500 ساله ايرانيان در عيد نوروز ، گندم يا گياهان ديگري را در مقداري آب مي کاشتند و با آن سبزه براي سفره هفت سين تهيه مي کردند اين شايد اولين کشت هيدروپونيک در جهان بوده که ايرانيان انجام مي دادند.
حالا بعد از گذشت قرن ها از آن روز، کارشناسان از كشت هيدروپونيك به عنوان یک تكنولوژیی فوق العاده و بسيار خوب براي جوانه زنی بذر نام می برند.
اساس سيستم هیدروپونيك آب است، پس اين سيستم مي تواند كاملا اتوماتيك باشد؛ مزيت اتوماتيك بودن سيستم اين است كه اگر باغبان براي مدت زيادي در گلخانه حاضر نبود، گياه از كمبود اب و مواد غذايي ، تلف نخواهد شد.
شناخت وبه كار بستن موفقيت آميز روش هيدروپونيك مستلزم فهم وشناخت چگونگي رشد گياهان توسط پروش دهندگان آنهاست تقريبا همه گياهاني را كه مي شود به این روش پرورش داد گياهان گلدار هستند اين گياهان از چهار قسمت اصلي ريشه که در زير خاك رشد مي كند، ساقه که شامل تنه يا بدنه گياه است، برگ که قسمت لازم براي تنفس تعرق وغذاسازي به شمار می رود و قسمت هاي تناسلي که شامل ميوه ها وگل هاست، می باشند.
جبران کاستی ها با هيدروپونيك
چندی پیش در استان ایلام نخستین گلخانه ی هیدروپونیک تولید گیاهان دارویی به بهره برداری رسید. در اين سيستم می توان محصولات گوناگوني چون خیار، گوجه فرنگي، كلم، كاهو، انواع گیاهان علفی، هندوانه، اسفناج، انواع فلفل ها، بادمجان، گلها و گياهان زينتی مخصوصاً اركيد و در بعضی مناطق موز، هويج، لوبيا سبز، تربچه و چغندر را توليد كرد.
هر نقطه ایران مانند بهشتی است که با محصول ویژه و خاصش زبانزد جهان شده. زعفران خراسان، انار ساوه، خرمای بم و پرتقال شمال و کردستان را هم با توت فرنگی اش می شناسند. تا همین چند سال پیش، بیش از 80 درصد تولید توتفرنگی کشور در این استان تولید می شد اما کم کم این میزان رو به کاهش رفت و امروز بر اساس آمار به حدود 60 درصد رسیده است.
این امر موجب شده تا مسئولان امر در کردستان به فکر چاره بیفتند و راه حل های متفاوتی را ارایه کنند. بر همین اساس چندی پیش خبری مبنی بر اینکه نخستین گلخانه توتفرنگی به صورت کشت هیدروپونیک در استان کردستان در حال ساخت است و تا پایان امسال نیز به بهرهبرداری میرسد، منتشر شد.
این واحد گلخانه در زمینی به مساحت 3 هزار مترمربع ساخته شده و وجه تمایز آن با سایر واحدهای گلخانه علاوه بر اتوماتیک بودن تمامی تجهیزات تعبیه شده در آن طراحی سازه آن به سبک اسپانیایی است.
مهندس محمدرضا ذاکری پیمانکار این واحد گلخانه به تفاوت سازه طرح اسپانیایی با کرهای و سنتی اشاره کرده و می گوید: ستونها در طرح اسپانیایی از پروفیلهای چهارگوش به قطر 2 تا 2.5 میلیمتر تشکیل شده است تا بدین وسیله سازه از استحکام لازم برخوردار باشد و حتی در اثر برف شدید نیز مشکلی برای آن ایجاد نشود. در این طرح کمانهها به شکل گاتیک انتخاب شده و دیگر مانند سبکهای سنتی و کرهای قوسی نیست بنابراین فشار بار روی ستونها تقسیم میشود.
سوخت مورد نیاز و مصرفی گلخانه ها به شدت مهم می باشد زیرا قیمت تمام شده سوخت در طی یک سال، رابطه مستقیمی با میزان سودی که برای کشاورز می ماند، دارد. بنابراین کشاورزان هر چقدر بتوانند میزان هزینه های سوخت را پایین بیاورند به همان نسبت سود نهایی خود را بالا می برند.
به عنوان نمونه گلخانههای مجتمع باباریز سنندج برای سوختشان که از نوع گازوئیل است سالانه حدود 9 میلیون تومان هزینه پرداخت میکنند که در چنین شرایطی نباید انتظار سود بیشتری در این واحدها داشت.
ذاکری در این رابطه، با بیان اینکه سوخت مورد استفاده در این واحد گاز است، ادامه می دهد: سوخت مهمترین مسئله در گلخانه است که اگر بتوان از اتلاف آن جلوگیری کرد در هزینهها صرفهجویی شده و بدون شک سودآوری بیشتری در برخواهد داشت.
وی خاطر نشان می کند: برای جلوگیری از اتلاف انرژی و کاهش میزان مصرف سوخت در گلخانه توتفرنگی، پرده انرژی سیوینگ تعبیه شده که این پرده به صورت اتوماتیک در زمان لازم چهار متر ارتفاع داخل گلخانه را پایین میآورد تا مصرف انرژی کاهش یابد.
مزایا و معایب
کارشناسان کشاورزی مزیت های زیادی را برای کشت به صورت هیدرو پونیک عنوان کرده اند که از آن جمله می توان به مواردی اشاره کرد. یکی از مهمترین مزایای این روش صرفه جوئي زماني و نياز به نيروي کار کمتر است زيرا در کشت آبي نياز به عمليات تهيه بستر خاک و وجين کردن علف هاي هرز و غيره نمي باشد، همچنین حذف خاک و درنتیجه حذف بيماري ها، مورد دیگر مصرف بهينه آب است زیراهيچ آبي به هدر نمي رود و علف هرزي وجود ندارد که از آب استفاده کند. کاشت گياه با تراکم بيشتري ودرنتیجه تولید بیشتر و همچنین کنترل شرايط محيطي از جمله نور، دما، رطوبت و ترکيب هوا بسيار ساده تر است. این روش براي مناطقي که قیمت زمين ها گران بوده نیز جهت بدست آوردن بيشترين محصول با تراکم بالا کاربرد خوبی دارد.
البته کشت هیدروپونیک معایب خاص خودش را نیز دارد که کشاورزان قبل از تصمیم گیری برای شروع کشت به این صورت باید به آن توجه کنند. یکی از معایب این روش این است که هزينه سرمايه گذاري در روش آبکشت بيشتر از کشت گلخانه اي معمولي است که اين هزينه اضافي به احداث حوضچه ها، کانالها و استفاده از پمپ مربوط مي شود.
همچنین در کشت هیدروپونیک، کشاورز حتما باید از تکنسينهایي که قادر به تهيه محلول غذايي، تجزيه و ترکيب و بازسازي آن هستند کمک بگیرد زیرا به تنهایی نمی تواند غذای مورد نیاز گیاه را تهیه کند.
همچنین هزينه برقي که برای به کار انداختن تاسيسات استفاده مي شود بيشتر از روش های قبلی است و تهویه گلخانه نیز به شدت باید تحت نظر باشد.