زهرا چیذری
ازدواج مهمترین رویدادی است که می‌تواند در زندگی هر فردی رخ دهد. اتفاقی آن‌قدر مهم که وقتی خبری درباره آن می‌شنویم، نه تنها افراد مجرد یا در شرف ازدواج، بلکه حتی افراد متأهل نیز در رابطه با آن کنجکاو می‌شوند. حالا در نظر بگیرید که این خبر در رابطه با طراحی سامانه الکترونیکی ازدواج «ساج» و ارائه گواهینامه تخصصی برای این امر باشد و از این مهمهتر آنکه محسن زنگنه، رئیس سازمان ملی جوانان استان تهران اعلام کند: « به دنبال این هستیم که تا 2سال آینده اگر پسری به خواستگاری دختری رفت، دختر خانم به شرطی جواب بدهد که خواستگار این دوره‌ها را گذرانده باشد».
بدون گواهینامه به خواستگاری نروید!
منظور ما از گواهینامه، گواهینامه رانندگی نیست، بلکه منظور گواهینامه پایان «دوره سامانه ملی آموزش الکترونیکی ازدواج جوانان» (ساج) است که به همت سازمان ملی جوانان استان تهران راه‌اندازی شده است.
اما آیا اصولاً می‌توان مقوله‌ای مانند ازدواج را در قالب دروس آموزشی جای داد؟ محمدمهدی رضازاده رئیس سامانه ملی آموزش مجازی ازدواج جوانان (ساج) در پاسخ به این سؤال به گزارشگر «جوان» گفت: در جایی که نشستن پشت رل یک ماشین و رانندگی نیازمند آموزش دیدن و داشتن گواهینامه است، حال وقتی یک فرد می‌خواهد زندگی خانوادگی را آغاز کند چرا نباید آموزش دیده و حتی گواهی داشته باشد.
وی با اشاره به اینکه بررسی‌ها در دادگاه‌های خانواده نشانه عدم آگاهی و توانمندی جوانان برای اداره زندگی مشترک است، افزود: یکی از دلایل عمده نرخ پایین ازدواج در کشور ترس جوانان از این مسأله است، چرا که به آنها چگونگی انتخاب کردن و زمان ازدواج و مسائل مربوط به آن آموزش داده نشده است. رضازاده گفت: حتی خانواده‌ها آگاهی لازم را در زمینه مقوله ازدواج ندارند.
دکتر اصغر کیهان‌نیا روانشناس و مشاور خانواده نیز در این خصوص معتقد است پیشگیری بهتر از درمان است و برای داشتن ازدواج‌های خوب و پایدار، باید جوانان معیارهای انتخاب همسر یا قوانین و مسائل حقوقی مربوط به ازدواج را به خوبی بشناسند.
این مشاور خانواده با تأکید بر ضرورت آموزش در زمینه ازدواج می‌افزاید: وقتی به جوانان آگاهی کافی در زمینه تشکیل زندگی مشترک داده نشود، آنها براساس جاذبه‌های ظاهری یا توصیه‌های اطرافیان، براساس خوش‌بینی و ساده‌انگاری یا عجله و شتاب و رویاپردازی ازدواج می‌کنند. گاهی هم شاهد ازدواج‌های خیابانی هستیم، ازدواج‌هایی که تجربه اثبات کرده پایان خوشی ندارند.
آموزش‌های ازدواج، طرحی جذاب و ضروری
با نگاهی به آمار طلاق و جمعیت افراد مجرد در کشورمان، طرح آموزش‌های قبل و بعد از ازدواج امری لازم و ضروری به نظر می‌رسد. طرحی که در صورت اجرای کارشناسانه و به دور از شعار می‌تواند بسیار تأثیرگذار باشد. اما چقدر این فرهنگ در جامعه ما جا افتاده و آیا خانواده‌ها و خود جوانان استقبال لازم را از این طرح خواهند داشت؟ رئیس سامانه ملی آموزش مجازی ازدواج با اشاره به تغییر شکل اجتماعی جوامع می‌افزاید: خانواده‌ها امروز مانند گذشته با جوانان ارتباط ندارند. او معتقد است در گذشته به دلیل ارتباط بهتر مسلماً تجربیات افراد در زمینه ازدواج به شکلی صحیح منتقل می‌شد اما امروز با توجه به کمرنگ شدن نقش خانواده و کارکرد ضعیف مدارس و مراکز فرهنگی خلأیی در زمینه آموزش مسائل مربوط به ازدواج حس می‌شود. رضازاده با تأکید بر اینکه انجام هر کاری نیاز به آموزش و توانمندسازی دارد، تصریح می‌کند: اگر چنین فرهنگی در جامعه جای بگیرد، جامعه کم‌کم به این سمت‌وسو سوق پیدا می‌کند.
وی گواهینامه‌ای که در این دوره ارائه می‌شود را یک نماد فیزیکی می‌داند و معتقد است فرهنگسازی چنین مسأله‌ای در کشور یک اصل مفید و مهم است.
ازدواج امری است که نیازمند نظارت و حضور فعال و مؤثر خانواده‌هاست. شاید هیچ‌گاه در جامعه سنتی و اسلامی همچون ایران، مشاوره و آموزش نتواند جای نقش تأثیرگذار خانواده را پر کند. بلکه می‌تواند به عنوان یک مکمل در بالابردن آگاهی جوانان و خانواده‌ها برای ایفای بهتر نقش‌شان کمک کند.
رئیس سامانه ساج نیز با تأکید بر نقش خانواده می‌گوید: ساج به عنوان تکمیل‌کننده فعالیت خانواده و سایر نهاد‌های فرهنگی عمل می‌کند. وی در تکمیل صحبت‌های خود می‌افزاید: ما برای خانواده‌ها هم برنامه داریم تا بتوانند فرزندانشان را در انتخاب درست برای زندگی زناشویی یاری دهند.
ساج؛ دانشگاه مجازی ازدواج
محمدمهدی رضازاده در رابطه با سامانه ملی آموزش مجازی ازدواج می‌گوید: این سیستم بر بستر دانشگاه مجازی دایر شده و کاملاً به فضای آن مشابهت دارد. وی ادامه می‌دهد: در این سامانه محتوای آموزشی، شامل مسائل پیش از ازدواج، حین ازدواج، پس از ازدواج و تربیت فرزندان تنظیم شده‌اند. رضازاده استفاده از اساتید برجسته حوزه و دانشگاه و فعالان در زمینه مشاوره خانواده را از مزایای این طرح می‌داند و می‌افزاید: تمام سرفصل‌های دروسی که در قالب این چهار ترم ارائه می‌شود توسط همین اساتید برنامه‌ریزی شده است.
اساتیدی همچون دکتر فردوسی‌پور، دکتر برجعلی، دکتر بهرامی، حجت‌‌الاسلام دهنوی، نقویان و... از اساتیدی هستند که با این سامانه همکاری دارند.
مثبت و منفی آموزش مجازی ازدواج
آموزش مسائل مربوط به ازدواج به طور قطع و یقین مفید و لازم است اما اینکه آموزش ازدواج از طریق فضای مجازی چقدر می‌تواند کارکرد داشته باشد، سؤالی است که دکتر کیهان‌نیا در پاسخ به آن به گزارشگر «جوان» می‌گوید: این سامانه هم می‌تواند به عنوان عامل کمک کننده به شمار آید به شرطی که از اساتید مجربی در این زمینه استفاده شود و مطالب و سرفصل‌های آن شامل کلی‌گویی و نصیحت و صحبت‌های فاخر نباشد و گردانندگان آن تخصص و تجربه لازم را داشته باشند. دکتر کیهان‌نیا با اشاره به فراهم بودن زمینه‌های سوء‌استفاده در فضای مجازی می‌افزاید: باید این سامانه تحت نظام و قاعده‌ای در بیاید تا امکان سوء‌استفاده در آن وجود نداشته باشد.
بسته‌های آموزشی ساج
به‌رغم ضریب نفوذ نسبتاً خوب اینترنت در کشورمان، اما در بسیاری از مناطق در شهرستان‌ها و روستاها امکان دسترسی جوانان به اینترنت وجود ندارد. جوانانی که شاید بیشتر از جوانان پایتخت‌نشین و شهرنشین کشورمان نیاز به آموزش در خصوص زندگی مشترک و مسائل مربوط به ازدواج داشته باشند. رئیس سامانه ساج با تأکید بر اینکه برای این افراد نیز امکاناتی درنظر گرفته شده می‌گوید: تمام آنچه که در سایت تولید شده و بر روی آن قرار می‌گیرد به صورت کتاب و جزوه درآمده و در قالب بسته‌های آموزشی در سراسر کشور توزیع می‌شود. وی با اشاره به اینکه فایل‌های آموزشی به شکل‌های مختلف از جمله صوتی، تصویری و متنی و فلش‌های پاورپوینت بر روی سایت قرار می‌گیرد، گفت: این مسأله برای آن است که حتی افراد معلول نابینا و ناشنوا امکان استفاده از این سیستم را داشته باشند.
مراکز همسریابی مجازی در کنار مرکز آموزش الکترونیکی ازدواج
رضازاده همچنین از راه‌اندازی مرکز همسریابی الکترونیک در سال آینده خبر داد و افزود: تفاوت این مرکز با مراکز فعلی همسریابی در این است که در این مرکز بعد از معرفی افراد مراحل بعدی همسریابی با حضور خانواده‌ها صورت می‌گیرد. وی از طرحی که در زمینه مراکز همسریابی از سوی سازمان ملی جوانان به دولت داده شده و در صورت بررسی و تأیید در کمیسیون اجتماعی، در کشور اجرا می‌شود، خبر داد.
کارشناسانه‌تر و کلی‌تر به ازدواج نگاه کنیم
ازدواج مقوله‌ای است که به غیر از آموزش و یا ایجاد مراکز همسریابی نیازمند نگاهی جامع و کارشناسانه از سوی مسؤولین امر است. شاید بخش زیادی از مشکل ازدواج با آگاهی‌بخشی به جوانان و خانواده‌ها مرتفع شود اما باید توجه داشت که مشکلات اقتصادی، بیکاری و مسائل مالی هنوز یکی از دلایل عمده و مهم درخصوص بالا رفتن سن ازدواج، پایین بودن نرخ آن و بسیاری از طلاق‌هایی است که رخ می‌دهد.
