جوان آنلاین: امروز که نوجوانان در میان انبوهی از تصاویر، ویدیو‌ها و روایت‌های سریع و گذرا در فضای مجازی غوطه‌ورند، زبان ادبیات سنتی برای انتقال مفاهیم عمیق انسانی، اخلاقی و تاریخی دیگر آن کارایی سابق را ندارد. مخاطب نوجوان امروزی، در جهانی زندگی می‌کند که واقعیت و خیال به سرعت درهم تنیده می‌شوند. جهانی که قهرمانانش از بازی‌های ویدیویی، فیلم‌ها و انیمه‌ها می‌آیند، نه لزوماً از کتاب‌های درسی یا روایت‌های رسمی. در چنین فضایی، ادبیات فانتزی می‌تواند همچون پلی میان جهان واقع و ذهن خیال پرداز نوجوان عمل کند و ارزش‌های اخلاقی و انسانی را از مسیری به او معرفی کنیم که از احساس، همدلی و تخیل می‌گذرد، نه از شعار و تکرار.
فانتزی، بازآفرینی جنگ در آیینه خیال
محمدمهدی جلالیان، مدیر انتشارات کمیکا درباره اهمیت ادبیات فانتزی توضیح می‌دهد که این ژانر، اگرچه در ظاهر دنیایی غیرواقعی را روایت می‌کند، اما در باطن یکی از صادقانه‌ترین شکل‌های مواجهه با واقعیت است. او می‌گوید: «در بسیاری از آثار شاخص فانتزی، جنگ‌های واقعی الهام‌بخش خلق دنیایی خیالی شده‌اند تا نویسنده بتواند از ورای اسطوره و جادو، حقیقت رنج، خشونت و امید را به تصویر بکشد.» او با اشاره به نمونه‌ای برجسته توضیح می‌دهد: «سه گانه The Poppy War اثر ربکا کانگ، با الهام از جنگ چین و ژاپن و نسل کشی نانجینگ، دنیایی فانتزی خلق کرده که خدایان با انسان‌ها تعامل دارند، اما خشونت، اعتیاد به قدرت و فروپاشی اخلاقی سربازان، ریشه در واقعیت تاریخی دارد.» مدیر انتشارات کمیکا با تأکید بر اهمیت تلفیق اسطوره و تاریخ گفت: «کوانگ با تلفیق اسطوره و تاریخ، تجربه جنگ را از سطح رویداد به سطح روان منتقل می‌کند، جایی که خواننده، نه با آمار کشته‌ها بلکه با زخم‌های روحی قهرمانش مواجه می‌شود. این همان نقطه‌ای است که فانتزی از تاریخ‌نگاری فراتر می‌رود.»
سازگاری فانتزی با ذهن و دوره رشد نوجوان
جلالیان در ادامه با اشاره به نقش فانتزی در ذهن نوجوانان می‌گوید این ژانر چگونه با دوره رشد آنان سازگار است: «از منظر روانشناختی، نوجوان در دوره‌ای از رشد قرار دارد که ذهنش بین خیال و واقعیت در رفت‌و‌آمد است. او در جست‌وجوی معنا، هویت و قهرمانی است که هم از خودش فراتر رود و هم بازتابی از درونش باشد. جنگ، به عنوان پدیده‌ای خشونت‌بار و دردناک، اگر به صورت مستقیم روایت شود، اغلب باعث مقاومت ذهنی و بی‌تفاوتی می‌شود، اما وقتی در قالب فانتزی بیان شود، ذهن نوجوان به جای گریز، جذب می‌شود. او درگیر قهرمان داستان می‌شود، با او می‌جنگد، شکست می‌خورد و دوباره ادامه می‌دهد. در واقع، فانتزی نه‌تنها امکان «درک» جنگ را فراهم می‌کند، بلکه به نوجوان فرصت «زیستن» آن را در فضایی امن و استعاری می‌دهد.»
تمرین اخلاقی و وجودی نوجوان با داستان‌های فانتزی
مدیر انتشارات کمیکا با استناد به تحقیقات روانشناسی رشد که تخیل چه نقشی در شکل‌گیری وجدان اخلاقی نوجوان دارد، گفت: «خواندن یا دیدن روایت‌های فانتزی از جنگ، او را با پرسش‌هایی بنیادین روبه‌رو می‌کند مانند «قهرمان کیست؟»، «جنگ همیشه بد است؟»، «دفاع در جنگ تا کجا اخلاقی است؟» در اینجا، فانتزی با رویکردی استعاری، به نوعی تمرین اخلاقی و وجودی برای ذهن نوجوان تبدیل می‌شود.»
بازآفرینی ارزش‌ها برای نسل امروز
وی درباره وضعیت ادبیات فانتزی در ایران نیز گفت: «در ایران، ما پیشینه‌ای بسیار غنی از اسطوره، حماسه و روایت جنگ داریم، از شاهنامه تا ادبیات دفاع‌مقدس. اما چالش امروز این است که چگونه این میراث را برای نسلی که با فضای مجازی رشد کرده، بازگو کنیم. نوجوان امروز، دیگر صرفاً شنونده روایت قهرمانی نیست، او به دنبال دنیایی است که بتواند خودش در آن نقش بازی کند، تصمیم بگیرد و نتیجه انتخاب‌هایش را ببیند. «در چنین شرایطی، ادبیات فانتزی می‌تواند پلی باشد میان ادبیات جنگ و روح نوجوان امروز. ما می‌توانیم ارزش‌هایی مانند ایثار، مقاومت، امید و انسان‌دوستی را در قالب دنیایی تازه روایت کنیم. جهانی که شاید در آن قهرمان ایرانی، نه با شمشیر، بلکه با جادویی برخاسته از ایمان و عشق به وطن می‌جنگد. دشمن نه کشوری بیگانه، بلکه نیرو‌هایی تاریک درون ساختار جامعه‌یا از جهانی دیگر هستند. این بازآفرینی نمادین، هم با تخیل نوجوان سازگار است، هم از تکرار شعار‌های مستقیم جلوگیری می‌کند. به عنوان نمونه، رمانی فانتزی که از جنگ ایران و عراق الهام گرفته، اما در دنیایی خیالی روایت می‌شود که در آن سرزمین‌ها با موجوداتی از نور‌و‌سایه درگیرند. در چنین داستانی، «شهادت» می‌تواند به شکل بازگشت به منبع نور تفسیر شود و «جبهه» به میدانی برای درک خیر و شر در درون انسان. این زبان استعاری می‌تواند مفاهیم عمیق را بدون مقاومت ذهنی به مخاطب منتقل کند.»
ظرفیت جهانی فانتزی ایرانی و رسانه‌های چندوجهی
محمدمهدی جلالیان، مدیر انتشارات کمیکا، می‌گوید فانتزی مزیتی بنیادین دارد، چون جهان‌سازی آن امکان بازآفرینی روایت‌ها در قالب‌های مختلف رسانه‌ای مانند فیلم، بازی، کمیک و انیمیشن را فراهم می‌کند و ارزش‌ها را در ذهن نوجوانان تثبیت می‌کند. او همچنین تأکید می‌کند، اگر روایت‌های جنگ ایرانی با الهام از فانتزی و اسطوره‌سازی بازآفرینی شوند، می‌توانند وارد عرصه جهانی شده و تجربه تاریخی ایران را به زبانی جهانی منتقل کنند.
فانتزی، پلی میان تجربه و ارزش‌های انسانی
جلالیان در پایان درباره رویکرد انتشارات کمیکا می‌گوید: «ادبیات فانتزی، ابزاری برای بازآفرینی معناست و می‌تواند تاریخ را از سطح گزارش به سطح تجربه ارتقا دهد. برای نوجوانی که در جهان شبکه‌ای امروز زندگی می‌کند، مفاهیم ارزشی زمانی معنا دارند که در قالب تجربه و انتخاب شخصی درآیند. فانتزی با خلق جهان‌هایی که هر تصمیم در آن پیامد دارد، نوجوان را از تماشاگر به کنشگر تبدیل می‌کند. بنابراین، استفاده از فانتزی در روایت جنگ تنها راهی برای جذاب‌کردن محتوا نیست، بلکه ضرورتی فرهنگی و روانشناختی است. در کمیکا بر این باوریم که فانتزی می‌تواند پلی میان ارزش‌های انسانی ریشه‌دار در فرهنگ ایرانی و زبان جهانی امروز باشد. زبانی همسو با ذهن، تخیل و احساس نسل نو، و رویکرد ما بر بازآفرینی مفاهیم ارزشی در قالب جهان‌های خیالی است تا نوجوانان بتوانند آنها را زندگی کنند، نه فقط بخوانند.»
