کریدور‌ها یا همان شریان‌های حیاتی اقتصادی، سیاسی و اجتماعی به اندازه‌ای در تعیین قدرت یک کشور اهمیت دارند که امروزه یکی از جنگ‌های مهم در جهان و در منطقه در حوزه کریدور‌ها جاری است. بر همین اساس بود که امیر دریادار شهرام ایرانی، فرمانده نیروی دریایی ارتش ضمن اشاره به این مهم، یکی از راهبرد‌های مهم دشمن را ایجاد محدودیت یا به نوعی حذف ایران از کریدور‌ها دانست. او خواستار نگاه عمیق‌تر و همه‌جانبه به این حوزه شد و گفت ما همیشه در اسنادمان روی کریدور شمال - جنوب تأکید داشتیم ولی از کریدور شرق به غرب غافل بودیم.
به عنوان نمونه، مناقشات مرتبط با کریدور زنگزور بین چندین کشور (آذربایجان، ارمنستان، امریکا، روسیه، ایران و حتی ترکیه) و تهدیدات همه جانبه موجود در آن به درستی این واقعیت را منعکس کرد. با وجود توافق بین ارمنستان و آذربایجان در مورد استفاده از کریدور، اما همچنان خطراتی از سوی امریکا و رژیم صهیونیستی کشور را تهدید می‌کند. ایران بار‌ها اعلام کرد که هیچ تغییر مرزی و هیچ حضور نظامی خارجی در قفقاز را نمی‌پذیرد. بر همین اساس تلاش دارد با رصد دقیق تحرکات خارجی و بازیگری فعالانه خود، نقش خود را در این کریدور حیاتی حفظ و هر گونه تهدید خارجی را رفع کند.
اصلی‌ترین طرح کریدوری امریکا برای تقلیل نقش ایران در معادلات غرب آسیا و ارتقای جایگاه رژیم صهیونیستی، تبدیل سرزمین‌های اشغالی به هاب اقتصادی منطقه است. یکی از اقدامات مؤثر که رژیم پیش از ۷ اکتبر، روی آن سرمایه گذاری کرده و اهداف بلندپروازانه‌ای در پی آن دارد، کریدور جعلی آیمک است. این طرح که از هند آغاز می‌شود و با گذر از امارات و عربستان به سرزمین‌های اشغالی و از آنجا به بازار‌های اروپا می‌رسد، در پی توافق صلح ابراهیم و تأسیس گروه I۲U۲ پایه‌گذاری شد. در نهایت کمی پیش‌تر از ۷ اکتبر به طور رسمی میان هند، ایالات متحده، امارات متحده عربی، عربستان سعودی، فرانسه، آلمان، ایتالیا و اتحادیه اروپا امضا شد.
نگاهی به تصاویری که بنیامین نتانیاهو در سخنرانی خود در سازمان ملل در ۲۰۲۴ در دست گرفته بود به وضوح اهمیت این طرح را برای موجودیت و حیات رژیم صهیونیستی آشکار می‌سازد. در واقع، این پروژه با دور زدن ایران تلاش دارد نظم مدنظر امریکا که رژیم صهیونیستی آن را عهده‌دار می‌کند، در منطقه پیاده‌سازی و ایران را از تجارت منطقه‌ای حذف کند. بر همین اساس بود که رهبر معظم انقلاب در نمازجمعه۱۳مهر، اهداف این کریدور را تبیین و فرمودند: «سیاست امریکایی‌ها و همپیمانان، تبدیل رژیم به دروازه صادرات انرژی از منطقه به جهان غرب و واردات کالا و فناوری از غرب به منطقه است و این یعنی تضمین موجودیت رژیم غاصب و وابستگی کل منطقه به آن. رفتار سفاکانه و بی‌محابای رژیم با مبارزان، ناشی از طمع به چنین وضعی است. این واقعیت به ما تفهیم می‌کند که هر ضربه به رژیم از سوی هر کس و هر مجموعه، خدمت به کل منطقه و بلکه به کل انسانیت است.»
البته هدف تنها ایران نیست، امریکا در صدد است با این طرح، نفوذ چین را به عنوان رقیب اصلی خود در منطقه کاهش دهد. چراکه این کریدور برای مقابله با کریدور چین (مانند ابتکار کمربند و جاده) و کاهش وابستگی به مسیر‌های سنتی هم طراحی شده است. با این حال، تنش‌های منطقه‌ای مانند جنگ غزه و عدم عادی‌سازی روابط عربستان و اسرائیل، پیشرفت آن را کند کرده است.
کریدور‌ها فراتر از مسیر‌های عبوری ساده هستند و ابزار‌های قدرتمندی هستند که می‌توانند به طور قابل توجهی قدرت داخلی یک کشور را که شامل قدرت اقتصادی، ثبات سیاسی، امنیت نظامی و انسجام اجتماعی می‌شود، شکل دهند. کشوری که به عنوان یک مرکز ترانزیت کالا عمل می‌کند، اهرم‌های متنوعی در حوزه‌های مختلف سیاسی و اقتصادی به دست می‌آورد. این می‌تواند از موقعیت خود به عنوان یک برگ برنده در هر موضوعی استفاده کند و جایگاه خود در صحنه منطقه‌ای و حتی جهانی را ارتقا دهد. بر همین اساس، امریکا اهتمام ویژه‌ای برای راه‌اندازی و تثبیت کریدور آیمک به عنوان بخشی از کریدور هند- غرب آسیا- اروپا در رقابت با کریدور‌های ایرانی دارد. ایران طی سال‌های اخیر نیز گام‌های بزرگی برای راه‌اندازی و تثبیت موقعیت خود در ترانزیت منطقه‌ای و جهانی داشته است. چراکه کریدور‌ها نقش حیاتی در تعمیق همکاری‌های اقتصادی بین چین، روسیه و ایران پس از تحریم‌های فزاینده غرب علیه آنها دارد و می‌توانند مسیر‌های مطمئن و غیر قابل نفوذی را برای دور زدن تحریم‌ها در اختیار آنها بگذارد. به همین جهت، راه اندازی و تأسیس کریدور‌ها در سال‌های اخیر توسط دولت‌ها، اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده و توانسته جای خود را در طرح‌های عمرانی تا حدودی پیدا کند.
یکی از آنها که در مرکز توجه سیاست خارجی و ترانزیتی ایران قرار گرفته کریدور شمال – جنوب (INSTC) است که هند را از طریق ایران به روسیه و اروپا متصل می‌کند. بر همین اساس بود که همزمان با سفر اخیر مقامات ایران، روسیه و آذربایجان طی روز‌های اخیر، شاهد اجرایی شدن این پروژه بودیم. وزیر راه نیز در مورد تکمیل راه‌آهن رشت- آستارا به عنوان مهم‌ترین پروژه حمل و نقل ایران گفت این پروژه که با حمایت مالی روسیه و از طریق وام تأمین شده، ظرف سه سال آینده تکمیل خواهد شد و اتصال ریلی ایران به روسیه و آذربایجان را تسهیل می‌کند.
علاوه بر آن، کریدور شرق - غرب که بخش مهمی از ابتکار کمربند و جاده چین محسوب می‌شود، نقشی اساسی در اتصال شرق آسیا به اروپا دارد و ایران در نقطه کانونی این مسیر قرار گرفته است. راه‌آهن چین - ایران که در سال جاری به بهره‌برداری رسید، ظرفیت تازه‌ای برای ترانزیت ایجاد کرده و کشور‌های آسیای مرکزی را به بنادر جنوبی ایران وصل می‌کند.
