جوان آنلاین: در حالی که طبق قانون برنامه بودجه ذخایر استراتژیک دارویی کشور باید برای شش ماه آینده تضمین شود، چالش‌های نقدینگی و عدم‌تخصیص اعتبارات امسال این هدف محقق نشده‌است. حالا آنطور که رئیس سازمان غذا و دارو می‌گوید ذخایر دارویی استراتژیک کشور برای یک تا سه ماه آینده تأمین شده‌است؛ موضوعی که می‌تواند نگران‌کننده باشد و به همین‌خاطر کار به هشدار‌های مجلس درباره کمبود‌های دارویی رسیده‌است. با تمام اینها رئیس سازمان غذا و دارو معتقد است: «با وجود محدودیت منابع مالی و بدهی‌های انباشته دانشگاه‌ها، وضعیت کمبود دارو نسبت به سال گذشته کاهش یافته و ثبات نسبی در بازار دارو و تجهیزات پزشکی ایجاد شده‌است.»
دارو یک کالای استراتژیک و در عین حال حساس است. اکثر کشور‌ها نگاه ویژه‌ای به ذخایر استراتژیک کالا‌های اساسی از جمله دارو دارند. معمولاً این ذخیره برای شش ماه تا یک سال در نظر گرفته می‌شود و محصولات قرار گرفته در این فهرست که عمدتاً از دارو‌های راهبردی به طور مثال انواع سرم یا آنتی‌بیوتیک‌ها انتخاب می‌شود، با هدف افزایش تاب‌آوری نظام سلامت، در چرخه فروش قرار نمی‌گیرند و برای اینکه تاریخ انقضای دارو‌های موجود در انبار‌ها نگذرد، به طور مستمر آنها را با دارو‌های با تاریخ جدیدتر جایگزین می‌کنند. داشتن ذخیره استراتژیک موضوع مهمی است که با توجه به شرایط خاص کشور ما و مواجهه با تهدید‌ها و حوادث طبیعی و غیرطبیعی، باید مورد توجه قرار گیرد تا نظام دارویی در مقابل تکانه‌های مختلف تاب‌آوری مطلوب‌تری داشته‌باشد. از همین‌رو طبق قانون برنامه هفتم توسعه ما هم باید برای شش ماه آینده ذخایر دارویی استراتژیکمان را تأمین کنیم، اما چالش‌های مالی و عدم تخصیص بودجه این ذخیره را به یک تا سه ماه کاهش داده‌است.
ثبات نسبی در بازار دارو
طبق مصوبه لایحه بودجه ۱۴۰۴ در راستای اجرای قانون برنامه هفتم پیشرفت، سازمان غذا و دارو مکلف است در جهت ایجاد ذخیره شش ماهه دارو‌ها و ملزومات پزشکی ضروری وفق فهرست مورد تأیید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در سطح شرکت‌های تولیدکننده، واردکننده و سطح شرکت‌های پخش (هر سطح سه ماه) ضمن انعقاد قرارداد با شرکت‌های مذکور و ثبت تعهدات طرفینی در سامانه قرارداد‌های مستقر در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی؛ اضافه‌بها و سود اقلام مذکور را در سقف اعتبارات دستگاه‌های مربوط به نحوی اصلاح نماید که زیان ناشی از عدم گردش منابع مالی در دوره‌های زمانی تعیین‌شده را جبران نماید.
این مصوبه قانونی، اما اجرایی نشده‌است. مهدی پیرصالحی، رئیس سازمان غذا و دارو با اشاره به الزام قانونی ذخیره‌سازی استراتژیک دارو و تجهیزات پزشکی می‌گوید: «هرچند قانون بودجه ذخیره شش‌ماهه را پیش‌بینی کرده‌بود، اما به دلیل عدم تخصیص اعتبارات این هدف محقق نشد. با مجوز مقام معظم رهبری یک میلیارد دلار از صندوق توسعه ملی برداشت شد که بخشی از آن برای تسویه بدهی‌های گذشته و بخش دیگر برای قرارداد‌های جدید اختصاص یافت.»
به گفته وی تاکنون قرارداد‌ها با شرکت‌های تولیدی نهایی شده و ذخیره‌سازی برای ۵۵۰ قلم داروی حیاتی و ۳۸۲ قلم تجهیزات ضروری در حال تکمیل است.
رئیس سازمان غذا و دارو در عین حال وضعیت بازار دارو را داری ثبات نسبی می‌داند و معتقد است: «بسیاری از گزارش‌های کمبود دارو در کشور غیرواقعی یا ناشی از مسائل غیرمرتبط است. بر اساس آمار رسمی، کمبود دارو نسبت به سال گذشته تقریباً نصف شده‌است.»
به گفته پیر صالحی در اسفند گذشته با تخصیص منابع و اصلاح قیمت برخی دارو‌های تزریقی و نیمه‌جامد، حدود ۵۵ درصد بدهی‌ها تسویه شد و همین اقدام به بهبود شرایط بازار کمک کرد.
گسترش بازار سیاه
در برابر اظهارات رئیس سازمان غذا و دارو، عالیه زمانی کیاسری، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس با انتقاد از نحوه تخصیص ارز به دارو و توزیع به مهر می‌گوید: «مشکلات ارزی و نابسامانی در توزیع، کمبود دارو و گسترش بازار سیاه را به‌دنبال داشته‌است.»
وی با اشاره به مشکلات واردات و توزیع دارو می‌افزاید: «ما‌دارو‌های وارداتی داریم و این واردات هم با توجه به واقعیتی که در آن هستیم، دچار فراز و فرود می‌شود و از نظر ارز و مسائل مرتبط با آن هنوز چالش‌های زیادی وجود دارد و به رغم ادعای بانک مرکزی اتفاق خاصی نیفتاده و تخفیفی در ماه صورت نگرفته‌است.»
از نگاه این عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس اهمیت تخصیص ارز در حوزه دارو به عنوان یکی از کالا‌های اساسی بسیار بالاست، چراکه مستقیماً با سلامت مردم در ارتباط است و متأسفانه این موضوع نه برای بانک مرکزی جا افتاده و نه برای حوزه‌های ذی‌ربط، به‌رغم پیگیری‌ها و تأکید ویژه‌ای که از طرف کمیسیون بهداشت و درمان وجود داشته‌است و گزارش‌هایی در این زمینه ارائه‌شده و همچنان پیگیری‌ها ادامه دارد.
دست‌های پنهان در ماجرا
زمانی کیاسری ادامه می‌دهد: «بخشی از کمبود‌های دارویی ما به نحوه توزیع دارو است و برخی موارد توزیع دارو به صورت سوداگرانه انجام می‌شود، به‌گونه‌ای که دارو سر از بازار آزاد در می‌آورد. این موضوع موجب شکل‌گیری بازار سیاه و قاچاق دارو با قیمت‌های بالاتر می‌شود.»
عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس تصریح می‌کند: «گاهی وقت‌ها برخی دست‌اندرکاران حوزه‌های ذی‌ربط نیز در این روند دستی در کار دارند و این مسئله متأسفانه وجود دارد، هر چند که بعضی‌ها کلاً مدعی‌اند هیچ مشکلی وجود ندارد و همه‌چیز به‌خوبی انجام می‌شود.» بنا به تأکید وی سازمان‌ها، وزارت اقتصاد، شرکت‌های دارویی و به‌ویژه شرکت‌های تجهیزات پزشکی باید نسبت به وضعیت موجود پاسخگو باشند، چراکه شرایط در حوزه دارو وخیم است و نیاز به رسیدگی فوری دارد.
علیرضا مرندی، رئیس فرهنگستان علوم پزشکی هم به مسئله حل مشکلات دارویی اشاره و تأکید کرد: «رفع این چالش از اولویت‌های اصلی فرهنگستان است و اقدامات لازم برای بهبود وضعیت دارویی کشور باید با جدیت دنبال شود.»
وی بر لزوم اجرای سیاست‌های کلی سلامت و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین تأکید کرد و ابراز امیدواری کرد که این اقدامات نقش مؤثری در بهبود و ارتقای نظام سلامت کشور ایفا می‌کند.
