جوان آنلاین: یکی از اقدامات اساسی در راستای تحقق امنیت انرژی در بازه چند ماهه تا از سرگیری دوباره جنگ بین ایران با هژمون غرب، مسئله مربوط به غیرمتمرکزسازی تأمین انرژی کشور است که بهترین رویکرد در این زمینه، مسئله مربوطه تنوع بخشیدن سبد تولید برق کشور با استفاده از توسعه نیروگاه‌های خورشیدی سقفی در بخش خانگی است که نه تنها منجر به تأمین پایدار امنیت انرژی کشور خواهد شد، بلکه زمینه را برای درآمدزایی خانواده‌های ایرانی فراهم خواهد کرد.
در دهه‌های اخیر مشخص شده است که ساختار متمرکز تأمین انرژی که تکیه اصلی آن بر نیروگاه‌ها و شبکه‌های بزرگ تحت مدیریت مرکزی است، دارای آسیب‌پذیری‌های راهبردی و عملیاتی است. در شرایط عادی نیز این ساختار وابستگی کامل به گاز به عنوان سوخت نیروگاه برای تولید برق اصلاً کارایی اقتصادی ندارد و حالا در شرایط بحران یا تعرض نظامی، تمرکز تولید برق در نیروگاه‌های خوراک گازی بزرگ‌مقیاس می‌تواند به نقطه‌ای ضعف تبدیل شود که زندگی روزمره مردم و کارکرد اقتصادی کشور را به‌سرعت مختل کند. یکی از ضروری‌ترین راهکار‌ها برای تقویت پدافندی، کاهش اتکا به تأمین انرژی به‌صورت مرکزی و گسترش تولید پراکنده و خودکفاست.
همچنین در چشم‌انداز پدافندی و توسعه‌ای کشور، تکیه بر تولید پراکنده برق خورشیدی در بخش خانگی یک ضرورت راهبردی است. این راهبرد افزون بر اینکه رفاه خانوار‌ها را افزایش می‌دهد و فرصت‌های اقتصادی می‌آفریند، تاب‌آوری ملی را در برابر تهدید‌های فیزیکی و زیرساختی به‌طرز معنی‌داری تقویت می‌کند. سیاست‌هایی که ترکیبی از اعطای وام‌های هدفمند، مشوق‌های مالیاتی، استانداردسازی، توسعه تولید داخل و برنامه‌های آموزشی را دربرگیرند، می‌توانند مسیر انتقال را تسهیل کنند. از دولت انتظار می‌رود که این موضوع را نه صرفاً یک برنامه اقتصادی و محیط‌زیستی، بلکه بخشی از استراتژی دفاعی و امنیت ملی تلقی کرده و منابع و سازوکار‌های لازم را به‌سرعت و با دید بلندمدت فراهم آورد.
بنابراین یکی از اقدامات اساسی در راستای تحقق امنیت انرژی در بازه چند ماهه تا از سرگیری دوباره جنگ بین ایران با هژمون غرب، مسئله مربوط به غیرمتمرکزسازی تأمین انرژی کشور است که بهترین رویکرد در این زمینه، مسئله مربوطه تنوع بخشیدن سبد تولید برق کشور با استفاده از توسعه نیروگاه‌های خورشیدی سقفی در بخش خانگی است که نه تنها منجر به تأمین پایدار امنیت انرژی کشور خواهد شد، بلکه زمینه را برای درآمدزایی خانواده‌های ایرانی فراهم خواهد کرد.
الزامات امنیت پایدار انرژی در بخش خانگی و تجاری
حمیدرضا روستایی‌آزاد، کارشناس اقتصادی در رابطه با ضرورت مهم در زمینه تحقق امنیت انرژی در کشور و با تکیه بر نیروگاه‌های خورشیدی خانگی گفت: یکی از ضرورت‌های اصلی در حوزه پدافندی کشور، کاهش اتکا به تأمین انرژی به‌صورت متمرکز و دولتی است. تجربه نشان داده است که هر چه زیرساخت‌های حیاتی مانند نیروگاه‌های برق، پالایشگاه‌ها و شبکه‌های اصلی توزیع متمرکزتر باشند، آسیب‌پذیری آنها در برابر تهدیدات خارجی یا حتی بحران‌های داخلی بیشتر می‌شود. به همین دلیل، باید نگاه تازه‌ای به شیوه تأمین انرژی کشور داشت و به سمت توسعه سیستم‌های غیرمتمرکز و خودکفا حرکت کرد. در این میان، برق خورشیدی یکی از مهم‌ترین گزینه‌ها برای کاهش وابستگی به سیستم‌های متمرکز و افزایش تاب‌آوری ملی در حوزه انرژی است.
وی در ادامه افزود: برق خورشیدی به‌دلیل ماهیت تجدیدپذیر و پراکنده خود، فرصتی ایجاد می‌کند تا خانواده‌های ایرانی بتوانند در بیشتر ایام سال و به‌ویژه در طول روز بدون دغدغه از قطعی برق یا خطر بمباران نیروگاه‌های بزرگ، انرژی موردنیاز خود را تأمین کنند. نصب صفحات خورشیدی روی پشت‌بام خانه‌ها یا در حیاط منازل، این امکان را فراهم می‌سازد که نیاز‌های بخش خانگی حتی بیش از الگوی بهینه مصرف پوشش داده شود. برای مثال، یک خانه با امکان بارگذاری پنل خورشیدی به مساحت ۴۰ مترمربع می‌تواند بخش عمده یا حتی تمام نیاز خود را تأمین کند. این ظرفیت نه تنها امنیت و رفاه خانوار‌ها را تضمین می‌کند، بلکه در زمان صلح و شرایط عادی نیز مازاد تولید به شبکه برق کشور تزریق می‌شود و از محل فروش برق تجدیدپذیر، درآمدی پایدار برای خانواده‌ها به‌وجود می‌آید.
این کارشناس اقتصادی با اشاره به منطق پدافندی این مدل گفت: این مدل علاوه بر افزایش تولید برق ملی، یک منبع درآمدزایی برای مردم خواهد بود و در عین حال ظرفیت صادرات انرژی پاک را برای دولت افزایش می‌دهد. بنابراین، توسعه این فناوری فقط یک انتخاب فناورانه یا اقتصادی نیست، بلکه یک راهبرد دفاعی و امنیتی برای کاهش ریسک عملیات نظامی علیه زیرساخت‌های حیاتی کشور محسوب می‌شود. اگر برق هر خانه از طریق پنل‌های مستقل و حتی قابل حمل تأمین شود، دیگر تخریب یک نیروگاه یا بمباران زیرساخت‌های اصلی نمی‌تواند زندگی روزمره مردم را مختل کند. این همان منطق پدافندی است که می‌گوید «پراکندگی، ایمنی می‌آورد.» و باید این رویکرد در زمینه تحقق تنوع بخشیدن به سبد سوخت نیروگاهی کشور به انجام برسد.
وی در ادامه افزود: نیروگاه‌های خورشیدی خانگی همچنین می‌توانند به شکل پرتابل و قابل جابه‌جایی طراحی شوند. اهمیت این ویژگی در شرایط بحران یا جنگ دوچندان می‌شود، چراکه امکان انتقال تجهیزات به مناطق امن‌تر و استمرار تولید انرژی وجود دارد. چنین راهکاری می‌تواند حتی برای مراکز درمانی کوچک، پایگاه‌های امدادی یا تأسیسات حیاتی محلی کارآمد باشد. به بیان دیگر، تمرکز بر توسعه برق خورشیدی خانگی و پرتابل در ایران، به معنای ایجاد شبکه‌ای گسترده از میکرو نیروگاه‌هاست که تاب‌آوری کشور را هم در صلح و هم در شرایط جنگی به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد.
این کارشناس اقتصادی، با اشاره به ضرورت تأمین تسهیلات ویژه دولت برای نیروگاه‌های خورشیدی بخش خانگی اظهار داشت: البته تحقق این هدف نیازمند سیاستگذاری هوشمند و حمایت‌های مشخص از سوی دولت است. نخستین گام، اعطای وام‌های هدفمند و کم‌بهره به خانواده‌ها برای خرید تجهیزات اولیه همچون پنل، اینورتر و باتری است. هزینه نصب اولیه ممکن است برای بسیاری از خانوار‌ها سنگین باشد، اما با حمایت اعتباری و امکان بازپرداخت تدریجی از محل صرفه‌جویی در قبض برق یا درآمد حاصل از فروش برق مازاد، این مانع به‌راحتی رفع خواهد شد. دومین گام، ایجاد سازوکار شفاف برای خرید برق تولیدی خانگی است. اگر خانواده‌ها مطمئن باشند که برق مازادشان ازسوی شبکه سراسری با نرخ منصفانه خریداری می‌شود، انگیزه سرمایه‌گذاری در این حوزه افزایش چشمگیری خواهد یافت.
روستایی‌آزاد در ادامه افزود: در کنار این اقدامات، باید به توسعه صنعت داخلی تولید پنل و تجهیزات مرتبط توجه شود. اگر پنل‌ها و باتری‌ها از خارج وارد شوند، کشور همچنان به زنجیره‌های خارجی وابسته خواهد ماند و در شرایط تحریم یا جنگ، تأمین آنها دشوار می‌شود. بنابراین لازم است سرمایه‌گذاری گسترده‌ای در تولید داخلی تجهیزات هم برای ایجاد اشتغال و رشد اقتصادی و هم برای تضمین استقلال فناورانه صورت گیرد. تجربه جهانی نشان می‌دهد که با سیاست‌های حمایتی و افزایش مقیاس تولید، این هزینه‌ها به‌سرعت کاهش می‌یابد. چالش دیگر، مدیریت تزریق برق پراکنده به شبکه سراسری است که می‌تواند مشکلاتی در پایداری ولتاژ ایجاد کند. این مشکل با استفاده از اینورتر‌های هوشمند و تدوین استاندارد‌های فنی برطرف خواهد شد. موضوع زیست‌محیطی باتری‌ها نیز اهمیت دارد و باید از هم‌اکنون برای بازیافت و مدیریت صحیح آنها برنامه‌ریزی شود.
وی با اشاره به خودکفایی تأمین برق خانگی حتی در صورت بمباران نیروگاه‌های کشور با تکیه بر نیروگاه‌های خورشیدی خانگی اظهار داشت: با گسترش پنل‌های خورشیدی خانگی، کشور نه‌تنها در تأمین برق خودکفا می‌شود، بلکه در صورت مازاد تولید می‌تواند به صادرکننده انرژی پاک تبدیل شود. از منظر پدافندی نیز، پراکندگی تولید برق به معنای کاهش شدید آسیب‌پذیری در برابر حملات دشمن است. هیچ دشمنی نمی‌تواند میلیون‌ها خانه را هدف قرار دهد، در حالی که بمباران یک نیروگاه بزرگ می‌تواند زندگی میلیون‌ها نفر را فلج کند.
وی در پایان گفت: بهترین مسیر تأمین امنیت انرژی ایران چه در شرایط صلح و چه در شرایط جنگ، تنوع‌بخشی به سبد تولید برق و تمرکز بر برق خورشیدی خانگی است. اعطای وام هدفمند برای خرید تجهیزات اولیه، ایجاد سازوکار فروش برق مازاد، حمایت از تولید داخلی تجهیزات و آموزش نیروی متخصص، چهار ستون اصلی این راهبرد ملی است. با اجرای چنین برنامه‌ای، هم رفاه خانوار‌ها افزایش می‌یابد، هم اشتغال و تولید داخلی رشد می‌کند و هم کشور در برابر تهدیدات خارجی تاب‌آوری بالاتری به دست می‌آورد. اگر امروز در این مسیر گام‌های جدی برداشته شود، ایران می‌تواند در چند سال آینده به کشوری تبدیل شود که نه تنها وابسته به نیروگاه‌های متمرکز نیست، بلکه با اتکا به خانه‌های خورشیدی، یک شبکه گسترده و مقاوم از تولید پراکنده برق ایجاد کرده است؛ شبکه‌ای که در برابر تهدید‌های نظامی و بحران‌های داخلی مقاوم است و در زمان صلح نیز منبعی برای رشد اقتصادی و صادرات انرژی پاک به شمار می‌رود.
