جوان آنلاین: بازار ارز در آستانه تغییر مهمی قرار دارد؛ حرکت به سمت تک‌نرخی شدن ارز و استقرار یک نرخ مشخص در چارچوب «نرخ ارز شناور مدیریت‌شده» که می‌تواند ثبات نسبی را به بازار بازگرداند. تا زمانی که نرخ‌های متعدد و متغیر در بازار وجود داشته باشد، نوسانات شدید ادامه می‌یابد و اقتصاد از پیش‌بینی‌پذیری دور می‌ماند، اما اجرای این سیاست می‌تواند روندی معقول و قابل کنترل را به وجود آورد. با مدیریت هوشمندانه نرخ ارز، بانک مرکزی امکان دارد، ضمن انعطاف در بازار، از جهش‌های ناگهانی و غیرمنتظره جلوگیری کند و فشار‌های تورمی بر خانوارها کاهش یابد. در شرایطی که وابستگی به ارز‌های خارجی، شرایط اقتصاد را تحت‌تأثیر قرار داده است، چنین راهبردی می‌تواند ثبات اقتصادی و امنیت روانی بازار را تقویت کند. البته باید همزمان، بسته‌های حمایتی مانند کالا برگ‌های قابل توجه برای خانوارها طراحی شود تا مکمل این سیاست باشد و اثرات حذف ارز ترجیحی و نوسانات ارزی به حداقل برسد.
بازار ارز طی سال‌های اخیر با نوسانات پیوسته و نرخ‌های متعدد روبه‌رو بوده است؛ شرایطی که زندگی روزمره خانوارها، برنامه‌ریزی تولیدکنندگان و حتی سیاستگذاری‌های دولت را تحت‌تأثیر قرار داده است. در چنین فضایی، حرکت به سمت تک‌نرخی کردن ارز و استقرار یک نرخ مشخص در چارچوب سیاست «نرخ ارز شناور مدیریت‌شده» به عنوان یکی از راهکار‌های راهبردی مطرح شده است. هدف اصلی این سیاست، کاهش بی‌ثباتی در بازار، پیش‌بینی‌پذیر کردن اقتصاد و کنترل نوسانات شدید ارزی است.
با نرخ‌های متعدد در بازار، هرگونه تصمیم اقتصادی، از خرید کالا‌های اساسی تا سرمایه‌گذاری تولیدکننده، با ابهام و ریسک مواجه می‌شود. اختلاف نرخ ارز در داخل و بازار‌های خارجی، قاچاق و فشار‌های تورمی را افزایش می‌دهد و قدرت خرید مردم را کاهش می‌دهد. در چنین شرایطی، تثبیت نرخ ارز و حرکت به سمت یک نرخ واحد، می‌تواند امنیت روانی بازار و اعتماد عمومی را افزایش دهد.
اما تک‌نرخی شدن ارز به تنهایی کافی نیست. مدیریت هوشمندانه آن باید با ابزار‌های حمایتی مکمل همراه شود تا اثرات تورمی بر خانوار کاهش یابد. یکی از این ابزارها، کالا برگ‌های جدی و قابل توجه برای خانوارهاست. تجربه نشان داده است، مبلغ‌های کوچک، مانند ۲۰۰یا ۳۰۰هزار تومان، اثر چندانی در کاهش فشار تورمی ندارند و نیاز است که حداقل رقم‌هایی معادل ۵۰۰هزار تا یک میلیون تومان برای هر نفر در نظر گرفته شود. این اقدام، به ویژه در شرایط دشوار اقتصادی، از فشار مستقیم بر خانواده‌ها می‌کاهد و مصرف کالا‌های اساسی را تضمین می‌کند.
اجرای سیاست تک‌نرخی شدن ارز، با وجود مزایای آن، با چالش‌هایی نیز همراه است. بازار‌های خارجی و وابستگی به نرخ ارز‌های مهم منطقه‌ای، مانند درهم، می‌تواند باعث شود نرخ ارز داخلی تحت فشار قرار گیرد و حتی پس از تثبیت، تغییرات نامحسوس، اما مهمی ایجاد شود.
از سوی دیگر، حذف ارز ترجیحی تجربه‌های روشنی برای سیاستگذار به همراه داشته است. افزایش قیمت نهاده‌ها، در ابتدا نگرانی‌هایی ایجاد می‌کند، اما در عمل باعث افزایش انگیزه تولیدکنندگان برای ورود به تولید بیشتر شده و اثرات مثبت اقتصادی ملموسی دارد. به عنوان نمونه، پس از حذف ارز ترجیحی، شاهد رشد تولید برخی محصولات و کاهش قاچاق بودیم. این تجربه نشان می‌دهد، با طراحی دقیق سیاست‌های مکمل، امکان مدیریت نرخ ارز و حمایت از تولید داخلی وجود دارد.
یکی از نکات کلیدی در شرایط فعلی، طراحی دقیق سیستم انتقال حمایت به خانوارهاست. کالا برگ‌ها نه تنها باید مبلغ قابل توجهی داشته باشند، بلکه توزیع و دسترسی به آنها نیز باید ساده و شفاف باشد. در غیر این صورت، هدف اصلی کاهش فشار اقتصادی بر خانواده‌ها محقق نمی‌شود. به عبارت دیگر، موفقیت تک‌نرخی کردن ارز به توانایی دولت در ارائه جایگزین‌های حمایتی مناسب وابسته است.
همزمان با مدیریت نرخ ارز و ارائه کالا برگ‌ها، توجه به تولید داخلی و کاهش قاچاق نیز ضروری است. سیاست‌های اشتباه یا ناکافی می‌تواند انگیزه تولیدکنندگان را کاهش دهد و راه را برای افزایش قاچاق هموار کند. در مقابل، طراحی سیاست‌های هماهنگ و متوازن، هم بازار را تثبیت می‌کند و هم تولید داخلی را تقویت می‌کند که نتیجه آن کاهش فشار تورمی و حفظ قدرت خرید خانوارهاست.
نرخ ارز شناور مدیریت‌شده، به عنوان ستون اصلی این سیاست، امکان انعطاف در برابر شوک‌های خارجی را فراهم می‌کند و در عین حال اجازه نمی‌دهد نوسانات شدید بازار، تصمیمات اقتصادی خانوارها و تولیدکنندگان را مختل کند. بانک مرکزی با نظارت دقیق و تعیین نرخ واحد در چارچوب این سیاست، می‌تواند همزمان بازار را کنترل کرده و از اثرات مخرب نوسانات شدید جلوگیری کند.
تجربه گذشته نشان داده است، هر گونه سیاست ارزی بدون برنامه‌های مکمل حمایتی، نمی‌تواند اثرگذاری کامل داشته باشد. بنابراین، تک‌نرخی شدن ارز باید با طراحی بسته‌های حمایتی، مدیریت کالا برگ‌ها و نظارت دقیق بر بازار همراه باشد. این ترکیب، نه تنها ثبات اقتصادی را به همراه دارد، بلکه به پیش‌بینی‌پذیر شدن اقتصاد و افزایش اعتماد عمومی نیز کمک می‌کند.
در مجموع، حرکت به سمت تک‌نرخی شدن ارز و مدیریت هوشمندانه آن در چارچوب نرخ ارز شناور مدیریت‌شده، به عنوان راهبردی اقتصادی و اجتماعی مطرح است. اجرای موفق آن می‌تواند بازار ارز را تثبیت کرده، تولید داخلی را تقویت کند و اثرات تورمی را کاهش دهد. اما موفقیت نهایی این سیاست به طراحی دقیق و قابل اعتماد کالا برگ‌ها، شفافیت در توزیع و هماهنگی با تولیدکنندگان وابسته است.
در شرایط فعلی که اقتصاد با فشار‌های خارجی و وابستگی به ارز‌های مهم منطقه‌ای مواجه است، این سیاست می‌تواند مسیر درست و قابل پیش‌بینی برای بازار و خانوارها فراهم کند. ترکیب تک‌نرخی شدن ارز، نرخ شناور مدیریت‌شده و حمایت واقعی از خانوارها، کلید کنترل نوسانات، تقویت تولید و حفظ قدرت خرید مردم است.
بنابراین، برنامه‌ریزی و اجرای دقیق این سیاست، نه تنها به عنوان یک ابزار مالی، بلکه به عنوان راهبردی کلان اقتصادی، اجتماعی و راهبردی مطرح است. توجه به تمامی ابعاد، از نرخ ارز تا کالا برگ‌ها و حمایت از تولیدکننده، تضمین می‌کند، بازار در مسیر ثبات و اقتصاد در مسیر قابل پیش‌بینی حرکت کند.
