جوان آنلاین: اتفاقی که در هفته‌های اخیر برای تلویزیون‌های هوشمند دوو و اسنوا رخ داد، مصداق بارز جنگ نرم‌افزاری در بازار لوازم خانگی است؛ جنگی که نشان می‌دهد دستیابی به ساحت‌های جدید فناوری در این صنعت بدون هزینه نیست و کشور‌های رقیب حتی با اقدام کثیف از کار انداختن جعبه‌های جادویی خانه‌های مردم با آن مقابله خواهند کرد؛ کاری که یک شرکت چینی با گروه لوازم خانگی «انتخاب» کرد تا ثابت کند حرکت کشورمان به سمت توسعه بومی‌سازی فناوری‌های متنوع از جمله در لوازم خانگی یک ضرورت است و در حد امکان باید برای توسعه آن تلاش کرد تا وابستگی به کشور‌های مختلف به حداقل برسد. اینکه استقلال کشورمان در تولید سکو‌های (پلتفرم‌های) هوشمند تلویزیون و قطع این منبع درآمد برای شریک چینی خوشایند نبود و به چنین کاری اقدامی کرده، مصداق ضرورت داشتن دست برتر در جنگ فناوری است.
در دنیای امروز، فناوری دیگر صرفاً تولید قطعات سخت‌افزاری نیست. نرم‌افزار، داده و پلتفرم‌های هوشمند، رکن‌های اصلی هر محصول نوینی هستند که بتواند در بازار‌های رقابتی دوام بیاورد و جایگاه خود را تثبیت کند. این موضوع به‌خصوص در حوزه لوازم خانگی که هر روز بیش از پیش با فناوری‌های هوشمند ترکیب می‌شود، اهمیت مضاعفی دارد. صنعت لوازم خانگی کشورمان طی سال‌های اخیر تلاش گسترده‌ای کرده است وابستگی خود را به فناوری‌های خارجی کاهش دهد و به سمت بومی‌سازی حرکت کند.
حرکت به سوی بومی‌سازی فناوری‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری به این معناست که نه تنها اجزای فیزیکی، بلکه مغز متفکر محصولات یعنی نرم‌افزار و مدیریت داده‌ها نیز در داخل کشور تولید و کنترل شود.
چرا بومی‌سازی فناوری مهم است؟
بومی‌سازی فناوری به معنای داشتن استقلال در تولید، توسعه و به‌روزرسانی محصولات است. وقتی یک کشور یا شرکت بتواند بخش‌های مهمی از فناوری مورد نیاز خود را در داخل طراحی و تولید کند، در برابر فشار‌های خارجی، تحریم‌ها و مشکلات تأمین خارجی مقاوم‌تر خواهد بود. اگر در نرم‌افزار و زیرساخت‌های مرتبط، وابسته به شرکای خارجی باشیم، هرگونه اختلاف یا مشکل در روابط تجاری می‌تواند به طور مستقیم عملکرد محصولات ما را مختل کند. این اتفاق دقیقاً برای گروه انتخاب و تلویزیون‌های هوشمندش رخ داد.
داستان تلویزیون‌های هوشمند گروه «انتخاب»
حدود چهار سال پیش، گروه صنایع لوازم خانگی انتخاب تصمیم گرفت برای تلویزیون‌های هوشمند خود یک سیستم عامل و پلتفرم نرم‌افزاری بومی به نام «DONE» توسعه دهد. هدف اصلی این پروژه، کنترل کامل بر نرم‌افزار تلویزیون، تطبیق آن با نیاز‌های فرهنگی و فنی ایران اسلامی و در نهایت کاهش وابستگی به نرم‌افزار‌های چینی بود.
غلامحسین کسایی، مدیرعامل گروه «انتخاب» در این باره گفته است: «هدف ما بومی‌سازی نرم‌افزار تلویزیون بود تا بتوانیم خدمات بهتری به مشتریان ایرانی ارائه کنیم و از طرفی کنترل کامل نرم‌افزار را در اختیار داشته باشیم.»
این حرکت با واکنش شدیدی از سمت شریک چینی که پیش از این تأمین‌کننده اصلی نرم‌افزار بود، مواجه شد. وقتی گروه انتخاب کنترل نرم‌افزار را در دست گرفت، شریک چینی که این درآمد را از دست می‌داد، اقدامی غیرحرفه‌ای انجام داد؛ یک آپدیت مخرب نرم‌افزاری که باعث شد تلویزیون‌های هوشمند غیرقابل استفاده شوند، این عمل نه فقط به گروه انتخاب بلکه به کل صنعت و مشتریان آسیب زد و توجه عمومی را به مسئله بومی‌سازی فناوری جلب کرد. اینجاست که اهمیت بومی‌سازی نرم‌افزار و مالکیت داده بیش از پیش آشکار می‌شود.
پیامد‌های وابستگی نرم‌افزاری
وابستگی به یک شریک خارجی در هر بخش نرم‌افزاری می‌تواند به ابزاری برای فشار و حتی تخریب تبدیل شود. چنین وابستگی‌هایی علاوه بر مشکلات اقتصادی، می‌توانند به تهدیدی برای امنیت ملی و فناوری تبدیل شوند. مدیرعامل گروه صنایع لوازم خانگی انتخاب تأکید کرده است که این حرکت شریک چینی نه به خاطر مشکلات مالی بلکه به دلیل تلاش گروه انتخاب برای خودکفایی و استقلال نرم‌افزاری بوده است.
با وجود اینکه فقط حدود ۵درصد تلویزیون‌های هوشمند گروه انتخاب دچار مشکل شدند، اما همین میزان کافی بود تا بازار و اعتماد مصرف‌کنندگان را تحت تأثیر قرار دهد. این بحران نشان داد که اگر کنترل نرم‌افزار و به‌روزرسانی‌ها در دست تولیدکننده نباشد، کوچک‌ترین مشکل می‌تواند به بحران بزرگی تبدیل شود.
گروه انتخاب بلافاصله پس از وقوع بحران، تمامی منابع فنی خود را بسیج کرد تا مشکل را برطرف کند. با تلاش تیم فنی داخلی و شرکت دانش‌بنیان، آپدیت جدیدی توسعه یافت که این بار کاملاً بومی و پایدار بود و مشکل را به طور کامل رفع کرد، همچنین خدمات پس از فروش به صورت رایگان برای همه مشتریان آسیب‌دیده، حتی کسانی که دستگاه‌شان خارج از دوره گارانتی بود، ارائه شد. بیش از ۳ هزار تکنیسین در سراسر کشور مشغول خدمت‌رسانی شدند تا مشکل را از طریق آپدیت خودکار، راهنمایی تلفنی یا مراجعه حضوری حل کنند.کسایی درباره این موضوع گفته است: «تعهد ما به مشتریان فراتر از قرارداد‌های گارانتی است و تلاش می‌کنیم اعتماد از دست رفته را بازگردانیم.»
درس‌های این تجربه برای صنعت
این اتفاق نشان داد بومی‌سازی فناوری باید در اولویت تمام صنایع کشور قرار گیرد، به خصوص صنایعی که به فناوری‌های نوین و نرم‌افزار‌های پیچیده وابسته‌اند. موفقیت در بومی‌سازی نرم‌افزار به معنای کاهش ریسک‌های سیاسی، اقتصادی و امنیتی است. این موفقیت همچنین باعث ایجاد فرصت‌های شغلی بیشتر، افزایش ظرفیت‌های دانش‌بنیان و حرکت به سمت صادرات فناوری می‌شود، اما برای رسیدن به این هدف، باید زیرساخت‌های لازم فراهم و هماهنگی بین بخش‌های دولتی، خصوصی و علمی برقرار شود. این گروه اعلام کرده است پس از این تجربه، رویکرد تأمین قطعات و همکاری با شرکای خارجی خود را بازنگری و به سمت تنوع تأمین‌کنندگان و افزایش توان داخلی حرکت خواهد کرد. در سطح کلان‌تر این تجربه می‌تواند الگویی برای سایر صنایع و شرکت‌های فناوری کشور باشد تا به ضرورت سرمایه‌گذاری در حوزه نرم‌افزار و مالکیت داده‌ها پی ببرند و این مسیر را با سرعت بیشتری ادامه دهند.
چرا باید شتاب گرفت؟
شاید مهم‌ترین درس این بحران این باشد که بومی‌سازی فناوری فقط یک گزینه نیست، بلکه یک ضرورت استراتژیک برای حفظ استقلال فناوری و توسعه پایدار کشور است. در شرایط جهانی که رقابت‌های فناوری با سرعت بالا در جریان است و کشور‌ها در حال تسخیر بازار‌های فناوری هستند، تکیه صرف بر واردات یا مونتاژ محصول بدون توسعه زیرساخت‌های نرم‌افزاری و بومی‌سازی کامل، به معنای از دست دادن فرصت‌ها و حتی خطر وابستگی بیشتر است. برای موفقیت در این مسیر، نقش سیاستگذاری و حمایت دولت بسیار حیاتی است. حمایت‌های مالی، ایجاد فضای کسب‌وکار مناسب، تشویق همکاری بین دانشگاه‌ها و صنعت و تدوین قوانین حمایتی می‌تواند روند بومی‌سازی را سرعت بخشد. دولت باید به‌عنوان تسهیل‌کننده و حامی، بستر‌های لازم را برای رشد فناوری‌های بومی فراهم و از تولیدکنندگان داخلی در برابر فشار‌های خارجی دفاع کند.
تجربه تلویزیون‌های هوشمند گروه «انتخاب» هشدار مهمی برای همه بخش‌های صنعتی کشور است؛ بومی‌سازی فناوری‌های نرم‌افزاری و مالکیت داده‌ها نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت انکارناپذیر است. این بحران در عین تلخی، فرصتی بزرگ پیش روی صنعت لوازم خانگی قرار داد و کشورمان به سمت بهره‌گیری از فناوری تلویزیون‌های تعاملی در حال حرکت است.
