جوان آنلاین: طی سال‌های متمادی تعیین حقوق‌های غیرمنصفانه بسیاری را با لباس کارگری بیگانه کرده است. حالا دیگر مردم تن به حقوق‌های رسمی و بیمه‌ای و شرکت‌های رسمی نمی‌دهند و سراغ مشاغل غیررسمی می‌روند. در چنین شرایطی مسئولان و نظام حکمرانی کشور پشتیبانی تمام‌قد از جامعه کارگری را اعلام کرده‌اند. سال جاری به «سرمایه‌گذاری برای تولید» نامگذاری شده است و مهم‌ترین سرمایه تولید و یکی از ستون‌های قوام و دوام جامعه، کارگران هستند.
بر اساس اعلام مرکز آمار ایران از مجموع ۲۴میلیون نفر شاغل در کشور ۵۷درصد بازار اشتغال کشور را مشاغل غیررسمی تشکیل می‌دهند. مشاغل غیررسمی در تعریف به مشاغلی گفته می‌شود که افراد شاغل در آن بدون داشتن قرارداد رسمی کار، معمولاً با دستمزد کمتر از حداقل مزد قانونی و بدون برخورداری از حمایت‌های اجتماعی مانند بیمه‌های اجتماعی و چتر حمایتی قانون کار مشغول کار می‌شوند، اما بخش دیگری از شاغلان غیررسمی آنهایی هستند که به صورت خوداشتغالی مشغول فعالیت هستند، این دسته خود به دو بخش تقسیم می‌شوند؛ عده‌ای که کار با درآمد پایدار و بسیار دارند و ترجیح‌شان این است که تحت پوشش بیمه قرار نگیرند، اما بخش دیگر طیف ضعیف تری از نظر رفاهی هستند که احتمالاً نتوانسته‌اند یک کار رسمی پیدا کنند تا درآمدشان کفاف هزینه‌های زندگی را بدهد، بنابراین به دستفروشی و مسافرکشی می‌پردازند.
تعیین غیرمنصفانه دستمزد کارگران
یکی از مهم‌ترین دلایل افزایش مشاغل غیررسمی به باور کارشناسان، تعیین غیرمنصفانه دستمزد کارگران در سال‌های متمادی بود که این وضعیت به کاهش نیروی کار ماهر منجر شده است. امروز، تقاضا برای جذب نیروی کار یکی از دغدغه‌های کارفرمایان است و می‌دانند اگر انعطاف کافی نداشته باشند، ممکن است دست‌شان یک‌باره از نیروی کار خالی شود.
غلامحسین محمدی، معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی با تأیید آمار افزایش مشاغل غیررسمی مهم‌ترین دلیل این مسئله را سرکوب دستمزد در صنایع عنوان کرد و گفت: این وضعیت به کاهش نیروی کار ماهر منجر شده است.
به گفته او تمام کشور‌ها در دنیا با این مسئله روبه‌رو هستند، ولی در ایران به دلیل عدم‌تعادل بین عرضه و تقاضای بازار کار، تغییرات سریع بازار، مشکلات اقتصادی و معیشتی و برخی مسائل اجتماعی، کمبود نیروی کار ماهر بیشتر خود را نشان می‌دهد.
کمبود نیروی کار ماهر
غلامحسین محمدی، رئیس سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای نیز در خصوص افزایش مشاغل غیررسمی گفت: سرکوب حقوق و دستمزد در صنایع کوچک‌تر موجب شده است افراد کمتر به این سمت بروند و به مشاغل غیررسمی گرایش پیدا کنند، بنابراین صنعت ما در آینده نه چندان دور دچار مشکلات عدیده در حوزه نیروی کار خواهد شد که باید در مورد حقوق و دستمزد ورود کنیم.
وی با بیان اینکه کمبود نیروی کار ماهر از سوی واحد‌ها به عنوان یک مشکل گزارش شده است، یادآور شد: این مشکل در دنیا هم وجود دارد، اما به دلیل اینکه محرک‌هایی همچون عوامل اقتصادی و اجتماعی، نبود همبستگی بین بازار کار و صنعت و آموزش، تغییرات سریع بازار کار و ضعف نظام آموزشی در ایران وجود دارد، موجب شده است کمبود نیروی کار ماهر با شدت بیشتری خود را نشان دهد، بنابراین ضروری است در کنار تقویت مهارت نیرو‌های انسانی در راستای افزایش بهره‌وری مسائل معیشتی و اقتصادی کارگران را نیز مدنظر قرار داد تا وزنه مشاغل رسمی از مشاغل غیررسمی سنگین‌تر شود.
برنامه‌های وزارت کار برای کاهش مشاغل غیررسمی
در حال حاضر در برخی کشور‌ها از جمله شرق آسیا دستفروشی به عنوان یک شغل ترویج می‌شود و آن را جزو خدمات مولد می‌دانند، ولی در کشور ما جزو مشاغل کاذب و غیررسمی است که البته در بحث اینکه اشتغال غیررسمی کجاست، اختلاف نظر وجود دارد. صاحبنظران شکاف درآمدی، وجود بروکراسی‌های اخذ مجوز، فرار مالیاتی، افزایش عرضه نیروی کار و گسترش مهاجرت به کلانشهر‌ها را در ایجاد اقتصاد غیررسمی و گسترش مشاغل غیررسمی اثرگذار می‌دانند.
سیدمالک حسینی، معاون اشتغال وزارت کار در این خصوص با بیان اینکه شرایط بازار کار کشور اکنون مطلوب نیست، به افزایش مشاغل غیررسمی اشاره کرد و گفت: در وزارت کار برای آنکه شرایط بازار کار بهبود یابد، برنامه داریم و یکی از برنامه‌های محوری وزیر کار این است که سهم بازار کار غیر رسمی را کاهش بدهیم.
وی گفت: در انتهای سال گذشته تصویب‌نامه هیئت دولت برای بیمه فعالان و شاغلان در پلتفرم‌ها را داشتیم و طبق آمار بیش از ۶میلیون نفر شاغل در کشور وجود دارد که از این تعداد ۲میلیون نفر به طور قطعی فاقد بیمه هستند و در پلتفرم‌ها و مشاغل اینترنتی فعالیت دارند.
معاون وزیر کار افزود: مشاغل خانگی، مشاغل آزاد کاری و مشاغل اینترنتی از حمایت‌های بیمه برخوردار نیستند و تلاش داریم با یک برنامه زمانبندی‌شده موانع موجود را برطرف و آنها را از شرایط حداقلی بیمه بهره‌مند کنیم.
معاون اشتغال وزارت کار گفت: در حال حاضر ۷۵مشاغل غیررسمی در روستا‌ها و مناطق حاشیه‌ای است که عمدتاً به شکل فامیلی کار می‌کنند و مزد کار را خانواده می‌برد، بنابراین یکی از برنامه‌های جدی وزارت کار این است که با کاهش بازار کار غیررسمی حمایت بیشتری از بازار کار و نیرو‌های کار رسمی داشته باشیم.
شرط رشد ۸درصدی بازنگری در نظام حقوق کارگران است
شکل گیری اقتصاد غیررسمی اثرات منفی و زیانباری روی اقتصاد کشور دارد و باعث هدر رفت منابع، تزریق شوک منفی به اقتصاد و گسترش مشاغل کاذب و غیرمولد می‌شود. مشاغل غیررسمی در زمره مشاغلی هستند که افراد شاغل در آن بدون داشتن قرارداد رسمی کار و برخورداری از حمایت‌های اجتماعی و بیمه‌ای با دستمزی کمتر از مزد قانونی به کار اشتغال دارند. اگر قرار است ۸درصد رشد اقتصادی داشته باشیم ۳۰درصد آن حاصل از بهره وری است و مهم‌ترین مؤلفه بهره وری نیروی کار و افزایش انگیزه آنان است.
