جوان آنلاین: از زمانی که تعیین قیمت نان به استانداران سپرده شد، هیچ شفافیتی در نوسانات قیمت نان وجود ندارد. مردم از سوی نانوای محله از گرانی قیمت نان مطلع می‌شوند و از آنجا که وحدت رویه‌ای وجود ندارد، تغییرات قیمت نان در نقاط مختلف شهر و استان متفاوت است. آیا انتشار جدول افزایش قیمت‌ها و اعلان عمومی آن از سوی استانداران کار دشواری است؟ شاید هم استانداران نمی‌خواهند تبعات تغییرات قیمت نان را به عهده بگیرند و ترجیح می‌دهند در نزاع نانوا و مشتری، قیمت‌ها اطلاع‌رسانی شود! اسفند سال گذشته، زمانی که مردم در گیرودار ماه رمضان و خرید‌های عید نوروز بودند، قیمت نان گران شد. اکنون درکمتر از سه ماه بار دیگر نانوایان برای افزایش قیمت خیز برداشته‌اند. اخیراً قیمت آرد برای نانوایان آزادپز از ۱۲هزار تومان به ۲۱هزارو۷۰۰ تومان افزایش یافته، از این رو نانوایان نان سنگک با هماهنگی اتحادیه‌شان قیمت نان را ۴۸درصد گران کرده‌اند، همزمان برخی از نانوایان دولتی نیز در این آشفته‌بازار نان، قیمت‌ها را گران کرده‌اند. دولت با وعده ساماندهی قیمت نان تا پایان تابستان، ترجیح می‌دهد افزایش قیمت‌ها در فضای غیررسانه‌ای انجام شود و در موعد مقرر از سامانه‌ای رونمایی کند که بر اساس آن قرار است، قیمت نان آزاد و یارانه آن مستقیماً به حساب سرپرست خانوار واریز شود.
سالانه۲۵۰همت یارانه به حوزه آرد و نان داده می‌شود و امسال نیز همین مبلغ در قانون بودجه پیش‌بینی شده است تا این محصول با قیمت مناسبی به دست مصرف‌کننده برسد، اما بر اساس مشاهدات میدانی، بسیاری از نانوایی‌ها حاضر به رعایت این نرخ‌ها نیستند و معتقدند نرخ نان باید متناسب با هزینه‌های واقعی تولید، بازنگری شود. عمده نانوایان کشور آرد یارانه‌ای برای پخت نان دریافت می‌کنند و به اصطلاح دولتی‌پز هستند و بر اساس دستورالعمل باید نرخ نان را جلوی دید مشتری قرار دهند، اما در بسیاری از نانوایی‌ها علاوه بر اینکه این کار انجام نمی‌شود، نان با قیمت بالاتر به فروش می‌رسد. اتحادیه نان سنگک تهران عملاً به این موضوع اذعان داشته و اعلام کرده است این محصول در اکثر نانوایی‌های دولتی‌پز در حالی ۱۰هزار تومان به فروش می‌رسد که نرخ مصوب آن ۵هزار تومان است. متأسفانه سال‌هاست افزایش قیمت نان علنی نمی‌شود و مردم در جریان صدور مجوز تغییرات قیمت نان قرار نمی‌گیرند. چند سالی است تصمیم‌گیری در خصوص قیمت نان به استانداران واگذار شده، اما آنها نیز نمی‌خواهند تبعات گرانی قیمت نان را به عهده بگیرند و ترجیح می‌دهند مردم از طریق نانوایان محله‌شان از افزایش قیمت مطلع شوند. اسفند ماه سال گذشته همزمان با آغاز ماه مبارک رمضان، قیمت نان گران شد. اکنون در کمتر از سه ماه، از نانوایان خبر می‌رسد قیمت نان گران شده است. آنچه موجب نارضایتی مردم شده، ناهماهنگی نانوایان و افزایش ناهماهنگ قیمت‌هاست.
به عنوان مثال قیمت نان سنگک ساده در نقطه‌ای از شهر ۱۰ هزارتومان و در نقطه دیگر به ۷ هزارتومان و بعضاً تا ۱۵ هزارتومان نیز می‌رسد. نان بربری ساده نیز از ۷ هزار تا ۲۰ هزارتومان متغیر است.
ظاهراً نان تافتون و لواش کمترین تخلف و ناهماهنگی را در قیمت‌ها دارند. یکی از دلایل استمرار تخلفات، بی‌اطلاعی مشتریان از قیمت مصوب نان است. با وجود تأکید بر نصب نرخ‌نامه در معرض دید مردم، برخی نانوایی‌ها از اجرای این مصوبه سر باز می‌زنند.
ماجرای افزایش قیمت نان
در روز‌های اخیر، اخباری مبنی بر افزایش قیمت نان سنتی در برخی مناطق کشور، بازتاب گسترده‌ای در شبکه‌های اجتماعی و افکار عمومی داشته است، این در حالی است که مسئولان دولتی بار‌ها تأکید کرده‌اند هنوز هیچ تصمیمی برای افزایش قیمت نان یارانه‌ای اتخاذ نشده و قیمت‌های مصوب همچنان پابرجاست، با این حال زمزمه‌هایی از احتمال تغییر در نحوه پرداخت یارانه و اصلاح نظام عرضه شنیده می‌شود.
محمد سلیمانی، رئیس اتحادیه صنف نانوایان سنگکی تهران اعلام کرد: «قیمت نان سنگک آزادپز به ۲۵هزار تومان افزایش یافته، اما درباره نان یارانه‌ای تصمیمی گرفته نشده است.» وی افزود: «افزایش قیمت گندم برای نانوایان آزادپز، از ۱۲هزار تومان به ۲۱هزارو۷۰۰ تومان باعث شد قیمت نان سنگک آزادپز از ۱۷هزار تومان به ۲۵هزار تومان برسد.»
گرچه هنوز قیمت آزادپز‌ها هم به صورت رسمی اعلام نشده، اما برخی نانوایی‌های آزادپز در تهران، قم، شیراز و مشهد قیمت‌های خود را افزایش داده‌اند، اما برخی نانوایی‌های دولتی همچنان مطابق قیمت مصوب به فروش نان یارانه‌ای ادامه می‌دهند و برخی نیز مانند آزادپز‌ها قیمت نان را گران کرده‌اند. در برخی شهر‌ها این روند ناهماهنگ موجب افزایش صف‌های طولانی در نانوایی‌ها شده است. سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان نیز اعلام کرده است هیچ مجوزی برای افزایش قیمت نان یارانه‌ای صادر نشده و با هرگونه تخلف در این زمینه برخورد خواهد شد.
بازگشت به سال ۱۳۸۹ و ضرورت آزادسازی قیمت نان
در این آشفته‌بازاری که برای نان به راه افتاده، ظاهراً قرار است از نیمه دوم امسال یارانه نان به سرپرست خانواده پرداخت و قیمت نان آزادسازی شود. برخی کارشناسان اقتصادی معتقدند تداوم یارانه مستقیم به نان در شرایط فعلی، به اتلاف منابع و فساد در زنجیره توزیع منجر می‌شود. سهراب جلالی، استاد اقتصاد در گفتوگو با فارس در این خصوص می‌گوید: «حذف یارانه نان به صورت یک‌باره ممکن نیست، اما دولت باید به سمت پرداخت یارانه به مصرف‌کننده و استفاده از ابزار‌هایی مثل کارت نان حرکت کند.» در بلندمدت، نظام چندنرخی نه‌تنها ناکارآمد است بلکه عدالت را نیز خدشه‌دار می‌کند.
همچنین محمدجواد کرمی، رئیس کارگروه آرد و نان اتاق اصناف ایران معتقد است: مدل فعلی یارانه‌دهی نه تنها به عدالت نزدیک نشده، بلکه سه ضلع اصلی این زنجیره- مردم، دولت و نانوایان- را همزمان ناراضی کرده است. راهکار مؤثر، بازگشت به مدل پرداخت مستقیم یارانه به مردم و واقعی‌سازی قیمت نان است؛ مدلی که پیش‌تر در سال‌های ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۲ اجرا شده و به زعم وی، تجربه‌ای موفق بوده است. کرمی تأکید دارد: با پرداخت مستقیم یارانه به حساب خانوار و آزادسازی قیمت نان می‌توان رقابت، کیفیت و رضایت عمومی را افزایش داد، در حالی که مدل فعلی با تکیه بر دستگاه‌های نانینو، صرفاً اطلاعات آماری کم‌فایده تولید می‌کند و نظارت مؤثری در پی ندارد.
به نظر می‌رسد دولت تصمیم دارد به این روند افزایش نابرابر قیمت‌ها با مسئولیت استانداران ادامه دهد تا پایان تابستان از طرح جدیدی رونمایی کند.
خبر‌های رسیده از وزارت اقتصاد حاکی است دولت در حال بررسی طرح‌هایی مانند کارت نان، پرداخت یارانه به صورت دیجیتال و تقویت نظارت هوشمند بر نانوایی‌هاست. بر اساس اعلام سخنگوی وزارت اقتصاد تا پایان تابستان امسال قرار است فاز اول سامانه هوشمند یارانه نان به‌طور سراسری اجرایی شود. در این سامانه، قیمت نان آزاد می‌شود ولی یارانه مستقیماً به حساب خانوار واریز خواهد شد. این اقدام قرار است هم به حذف فساد و هم به شناسایی دقیق مصرف نان در کشور کمک کند. ناکارآمدی نظام فعلی عرضه، دولت را به سمت اصلاح سازوکار‌های یارانه‌ای سوق داده است. آینده نان در ایران به‌نظر می‌رسد نه در افزایش قیمت یارانه‌ای بلکه در تغییر شیوه پرداخت یارانه رقم خواهد خورد.
