جوان آنلاین: «خانه بدون دود» یا «خانه بدون دخانیات»، خانه‌ای است که در آن هیچ محصول دخانی اعم از انواع سیگار و سیگارت، قلیان، چپق، پیپ و انواع سیگار‌های الکترونیک و ویپ... استفاده نمی‌شود. چه دودی که از نوک روشن سیگار در محیط منتشر می‌شود، چه دودی که به وسیله دم وارد ریه و با بازدم در محیط اطراف منتشر می‌شود و چه ذرات و سموم دود سیگار که در سطوح مختلف به وسایل خانه به مدت طولانی می‌چسبد. زهرا صدر، مسئول زنان جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران در گفت‌و‌گو با «جوان» ضمن اعلام خبر شروع پویش «خانه بدون دود» می‌گوید: هدف از انجام «پویش خانه بدون دخانیات» یا «خانه بدون دود»، آشنایی مادران و اعضای خانواده با مضرات دخانیات و راه‌های پیشگیری از بیماری‌های ناشی از مصرف دخانیات است که شاید راهی برای ترک دخانیات باشد. گفت‌وگوی ما با این مقام مسئول به شرح زیر است.
خانم صدر! لطفاً ابتدا کمی درباره طرح «خانه بدون دود» و اهداف اصلی آن توضیح دهید.
با توجه به اینکه دخانیات بزرگ‌ترین عامل مرگ و میر قابل پیشگیری است بنابراین در این پویش مصرف دخانیات در خانه ممنوع خواهد بود. هدف از این پویش بر سه محور استوار است. ابتدا به نوعی تشویق جامعه در مشارکت مردمی در برنامه‌های پیشگیری از مصرف دخانیات است. افزون بر این هدف دیگر آگاهی والدین خصوصا مادران از آسیب‌های ناشی از مصرف دخانیات است. در گام سوم با پیاده‌سازی خانه بدون دود، به نوعی کودکان (به صورت غیر مستقیم) از مضرات مواد دخانی مثل سیگار و قلیان آگاه می‌شوند. به صورت کلی هدف از انجام پویش خانه بدون دخانیات یا خانه بدون دود، آشنایی مادران و اعضای خانواده با مضرات دخانیات و راه‌های پیشگیری از بیماری‌های ناشی از مصرف دخانیات است که شاید راهی برای ترک دخانیات باشد.
به نظر شما چرا تمرکز روی فضای خانه اهمیت دارد و چرا زنان در این طرح نقش کلیدی دارند؟
از آنجایی که فضای خانه اولین دانشگاه برای کودکان است، رفتار والدین خصوصاً زنان و مادران نقش بسزایی در تربیت فرزندان دارد بنابراین رفتار مادران بیشتر از گفتار آنان روی کودکان تأثیرگذار خواهد بود و فرهنگ‌سازی به صورت ناخود آگاه شکل می‌گیرد.
این طرح چگونه تلاش می‌کند فرهنگ‌سازی در زمینه ترک دخانیات را از درون خانواده آغاز کند؟
اگر این پویش به طور دائم صورت گیرد و افراد سیگاری در خانه سیگار و قلیان مصرف نکنند شاید افراد سیگاری به فکر ترک دخانیات باشند یا به دلیل بیماری‌های ناشی از مصرف دخانیات آن را کنار بگذارند. در این طرح تمامی ابزار‌ها و ادوات مصرف دخانیات مانند قلیان، انواع سیگار، ویپ، جاسیگاری و ... از خانه جمع آوری می‌شوند. اعضای خانواده و میهمان‌هایی که مصرف کننده هستند در خانه حتی بالکن، تراس و... دخانیات مصرف نمی‌کنند. کودکان برای خرید سیگار یا ادوات مورد نیاز برای قلیان فرستاده نمی‌شوند. از کودکان و نوجوانان برای آماده‌سازی قلیان کمک گرفته نمی‌شود. در مسافرت‌ها و برنامه‌های تفریحی خارج از منزل نیز ابزار و ادوات قلیان همراه برده نمی‌شود و تابلوی خانه (بدون دخانیات) ابتدای ورودی خانه به دیوار نصب می‌شود.
دخانیات چه تأثیراتی بر سلامت زنان و کودکان در فضای خانه دارد؟ آیا آماری هم در این زمینه دارید؟
طبق آمار سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۱۹، دخانیات در هر چهار ثانیه جان یک نفر را می‌گیرد و عامل مرگ حدود ۹ میلیون نفر بوده است و یک میلیون نفر نیز در اثر دود تحمیلی ناشی از دخانیات جان خود را از دست داده‌اند. در ایران سالانه حدود ۶۵ تا ۷۰ هزار نفر به علت مصرف سیگار در کشور با سکته قلبی، مغزی، سرطان، بیماری مزمن تنفسی، بیماری قلبی و دیابت فوت می‌کنند و قرار گرفتن در معرض دود سیگار یا دود دست دوم نیز عامل فوت ۶ تا ۷ هزار نفر در سال می‌شود که از این تعداد حدود ۸۰۰ نفر سهم کودکان است.
چرا تمرکز ویژه‌ای بر زنان در این طرح وجود دارد؟ نقش زنان در خانواده در مقابله با دخانیات چگونه تعریف شده است؟
با توجه به اهمیت سلامت زنان و نقش مؤثر آنان در الگوبرداری جوانان و نوجوانان زنان با ارتقای آگاهی در باره آسیب‌های جسمانی، اجتماعی و اقتصادی دخانیات در امر پیشگیری نقش خیلی مهمی خواهند داشت.
تجربه یا خاطره‌ای از یک زن یا خانواده‌ای که به‌شکل خاصی تحت‌تأثیر این طرح قرار گرفته‌اند دارید؟
خاطرم است حسب یک گفت‌وگوی ضروری در منزل، تلفنی از اثرات سیگار و دود آن بر زنان باردار صحبت می‌کردم. همسایه‌ای در منزلم بود و صحبت‌های مرا شنید. بعد از چند روز گفت باردار هستم و پس از گفت‌وگوی شما همسرم در منزل سیگار نمی‌کشد.
چه اقداماتی برای آموزش و توانمندسازی زنان در این زمینه انجام شده یا در حال اجراست؟
برگزاری کلاس‌های آموزشی، تهیه بروشور، تألیف کتاب درباره کنترل و پیشگیری از دخانیات از جمله این موارد است.
آیا برنامه‌ای برای شناسایی و حمایت از زنان آسیب‌پذیر در خانواده‌هایی با مصرف بالای دخانیات وجود دارد؟
بله، اگر فردی مایل به ترک دخانیات باشد، به صورت رایگان از طریق جمعیت مبارزه با دخانیات با او تماس گرفته می‌شود. اگر کسی اراده و تصمیم به ترک دخانیات داشته باشد به راحتی این مسیر برای او از طریق انجمن میسر می‌شود. پرسشنامه‌ها نشان می‌دهد که چه مسیری برای درمان داشته باشد و از طریق مشاوره روانشناختی و نیز دارو درمانی به ترک کمک خواهد شد.
در پایان، چه پیامی به زنان و مادران ایرانی به مناسبت روز جهانی بدون دخانیات دارید.
پیام من به تمام دختران جوان- مادران آینده - و بانوان محترم این است چه خود مصرف‌کننده دخانیات باشند یا در معرض دود تحمیلی دیگران قرار بگیرند، بزرگ‌ترین قربانیان این صنعت پرسود هستند. دخانیات باعث پیری و یائسگی زودرس می‌شود و همچنین احتمال ناباروری در زنان را افزایش می‌دهد. افزون بر این باعث چین و چروک صورت می‌شود و از همه مهم‌تر مادران بارداری که مصرف کننده سیگار و قلیان یا در معرض دود تحمیلی باشند دچار آسیب‌های جبران ناپذیری می‌شوند از جمله حاملگی خارج رحم، سقط جنین یا اینکه نوزاد متولد شده با وزن کم به دنیا می‌آید. تشنج نوزاد و سندروم مرگ ناگهانی نوزاد و پنومونی در کودکان نیز سایر مواردی است که باید به آن اشاره کرد.
