جوان آنلاین: نامش مسیر سرزندگی است، مسیری که می‌خواهد جان دوباره‌ای به پایتخت ببخشد؛ یعنی با تسهیل دوچرخه‌سواری و ایجاد جذابیت، افراد بیشتری را به استفاده از این نوع حمل و نقل تشویق کند تا میزان استفاده از خودرو‌های شخصی را کاهش دهد و جانی تازه به پایتخت ببخشد. این قدم اول است. بعد از این باید قدم‌های دیگری نیز برداشته شود، چراکه هر ایرادی، نه‌تنها مانع حضور دوچرخه‌سواران و اسکوترسواران بیشتری در این مسیر می‌شود که حتی مشتاقان به استفاده از این وسایل حمل و نقل پاک را نیز ناچار به عقبگرد می‌کند.
روز گذشته، مسیر ۴۷ کیلومتری پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری در تهران که با هدف ایجاد فضایی دلنشین برای استفاده شهروندان طراحی و اجرا شده، به افتتاح رسید. این پروژه با اتصال پنج بوستان فرامنطقه‌ای در منطقه ۲ تهران، مسیری پیوسته و سرزنده به طول ۴۷ کیلومتر فراهم کرده. بوستان‌های فدک، ۱۳ هکتاری، پردیسان، نهج‌البلاغه یک و نهج‌البلاغه دو، حالا به یکدیگر متصل هستند و شهروندان می‌توانند به‌راحتی از این مسیر استفاده کنند.
برخی از کارشناسان این افتتاح را اقدامی خوب ارزیابی می‌کنند، اما معتقدند که سیستم توجه و توسعه دوچرخه‌سواری در صورتی موفق می‌شود که در کنارش سیستم حمل و نقل عمومی مناسبی نیز وجود داشته باشد؛ سیستمی که در آن، شهروندان در هر کدام از ایستگاه‌های دوچرخه‌سواری که قصد ورود یا خروج از آن را دارند، به راحتی وارد اتوبوس و مترو شوند. بدون شک، اما به دلیل کمبود اتوبوس و واگن مترو و همچنین جمعیت فشرده مسافران در آنها، چنین کاری شدنی نیست. پس فعلاً این مسیر، جنبه تفریح و پر کردن اوقات فراغت را دارد.
ساخت ۱۳۷۰ کیلومتر مسیر پاک تا ۴ سال دیگر
صبح روز گذشته آیین افتتاح ۴۷ کیلومتر مسیر سرزندگی با حضور شهردار تهران و جمعی از مدیران شهری افتتاح شد. علیرضا زاکانی در ابتدای این مراسم گفت: «بزرگ‌ترین مشکل تهران آلودگی هوا و ترافیک است، حل این چالش نیاز به انتخاب راهبردی دارد که در آن انسان و نیاز‌های آن محور باشد. البته ما چالش‌های شهر را فراموش نکرده‌ایم و توسعه حمل و نقل عمومی را با رویکرد برقی‌سازی در پیش گرفته‌ایم که به لحاظ کمیت و کیفیت اتفاق بی‌نظیری در تهران رخ می‌دهد.»
او ادامه داد: «توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی کفایت نمی‌کند و تهران نیاز به شرایط جدیدی دارد، بنابراین طرحی تهیه شد برای ساخت هزارو۳۷۰ کیلومتر مسیر پاک برای رفت و آمد پاک و پیاده که بر اساس آن امکان سفر به ۲۲منطقه تهران با دوچرخه و اسکوتر فراهم می‌شود. این مسیر‌ها در کنار تمامی امکانات، تفرجگاهی برای شهروندان نیز است.»
شهردار تهران اظهار کرد: «این آغاز مسیر است، مسیری که به زودی به ۱۰۰ کیلومتر در منطقه ۲ خواهد رسید و ۲۰۰ کیلومتر دیگر آن نیز در سایر مناطق به زودی افتتاح خواهد شد و در ظرف چهار سال مطابق هدف‌گذاری انجام شده شبکه هزارو۳۷۲ کیلومتری مناطق بیست و دو گانه تکمیل خواهد شد.»
امکانات مسیر سرزندگی
در این مراسم همچنین مهدی صالحی، شهردار منطقه ۲ شهر تهران گفت: «دوره مدرنیسم شهری با خودرومحوری همراه بود و تمام معابر شهری در تمام کشور‌های دنیا برای خودرو طراحی شده‌بود، اما این مسیر اشتباه است و انسان‌ها به سمت افسردگی می‌روند؛ بنابراین طراحان به سمت شهر‌های انسان محور رفتند و خودرو در اولویت بعدی قرار گرفت و امروز مد‌های حمل و نقلی پاک و مسیر‌های پیاده‌روی مورد توجه است.»
۴۷ کیلومتر مسیر پیاده‌روی و ۲۶ کیلومتر مسیر دوچرخه و اسکوتر طراحی شده و قرار است شهروندان در این دو مسیر به صورت ایمن تردد کند. صالحی با اعلام اینکه ۱۳ ورودی در این مسیر طراحی شده‌است، گفت: «دو پل نیز در مسیر طراحی شده که اولین پل در اسفندماه سال ۱۴۰۰ به بهره برداری رسید و پل دوم نیز اکنون، آماده خدمات‌رسانی به شهروندان است.»
او همچنین تصریح کرد: «پل بزرگراه شیخ فضل‌اله نوری ۲۶۲ متر و پل بزرگراه شهید همت ۳۴۰ متر طول دارد. بخش‌های مختلف در این مسیر طی دو ماه راه‌اندازی شده و کار دقت و سرعت کافی را داشت.»
صالحی با بیان اینکه ۹ ایستگاه شارژ دوچرخه و چهار اتاق مادر و کودک و دو مجموعه اورژانس در طول مسیر پیش‌بینی شده‌است، گفت: «مسیر حمل بیمار نیز در نظر گرفته شده‌است.»
شهردار منطقه ۲ با بیان اینکه ۹۶ دوچرخه و ۹۶ اسکوتر برقی در ایستگاه‌ها آماده استفاده شهروندان است، گفت: «برنامه برای سال آینده اضافه کردن ۲۰ کیلومتر در فاز اول است و در فاز دوم نیز برنامه داریم مسیر را به ۱۰۰ کیلومتر برسانیم. از سعادت‌آباد تا طرشت و کوی نصر تا پونک، این مسیر در نظر گرفته شده‌است.»
او به این موضوع که فاز ۲ و ۳ مسیر ۴۷ کیلومتری و فاز دوم اکوپارک فرحزاد در سال آینده به بهره‌برداری می‌رسد، اشاره کرد و گفت: «توسعه حمل و نقل عمومی در این منطقه نیز در سال آینده دنبال خواهد شد.»
گامی برای کاهش آلودگی هوا و ترافیک شهری
مسیر سبز ۴۷ کیلومتری دوچرخه‌سواری قرار است گامی اساسی به سوی توسعه پایدار و ارتقای کیفیت زندگی شهری بردارد. عبدالمطهر محمدخانی، سخنگوی شهرداری تهران با بیان این موضوع گفت: «این پروژه می‌کوشد با کاهش استفاده از خودرو، به بهبود کیفیت هوا، کاهش ترافیک شهری و کاهش آلودگی صوتی کمک کند. همچنین، ایجاد چنین فضا‌هایی می‌تواند نقش مهمی در تقویت تعاملات اجتماعی ایفا کند.»
محمدخانی با اشاره به ویژگی‌های برجسته این پروژه اظهار کرد: «تفکیک مسیر‌های پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری، علاوه بر ارتقای ایمنی شهروندان، راحتی استفاده از مسیر را افزایش می‌دهد. همچنین در طول مسیر، امکاناتی نظیر نیمکت‌ها، سایه‌بان‌ها و ایستگاه‌های استراحت قرار داده شده تا کاربران بتوانند در صورت نیاز، به آسانی توقف کرده و استراحت کنند.»
او خاطر نشان کرد: «برای افزایش جذابیت مسیر در ساعات شب، نورپردازی ویژه‌ای در نظر گرفته شده‌است. این نورپردازی‌ها نه‌تنها به ایجاد محیطی امن کمک می‌کنند، بلکه تجربه‌ای دلنشین از پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری شبانه را برای شهروندان به ارمغان می‌آورند.»
محمدخانی با اشاره به اینکه در منطقه ۲ تهران، چهار بوستان بزرگ به نام‌های باغ راه فدک، پردیسان، بوستان ۱۳ هکتاری و نهج‌البلاغه قرار دارند که پیش‌تر بزرگراه‌هایی نظیر همت، یادگار امام و شیخ فضل‌الله نوری آنها را از هم جدا کرده بودند، گفت: «با اجرای پروژه‌مسیر تندرستی، این چهار بوستان اکنون با چهار پل جدید و یک تونل به هم متصل شده‌اند و مسیری ۴۷ کیلومتری یکپارچه برای پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و استفاده از اسکوتر ایجاد شده‌است.»
به گفته او این اقدام، گامی در راستای ترویج حمل‌و‌نقل پاک و کاهش آلودگی هواست و به روان‌سازی ترافیک نیز کمک می‌کند.
حتی یک درخت هم قطع نشد
پروژه «مسیر زندگی» به عنوان نمونه‌ای از شهرسازی نوین، در حال تبدیل شدن به الگویی برای دیگر کلانشهر‌های ایران است. محمد درویش، کنشگر و فعال محیط‌زیست معتقد است که این پروژه می‌تواند مدیران شهری سایر شهر‌ها را به فکر توسعه مسیر‌های مشابه بیندازد.
درویش در این رابطه اظهار داشت: «پروژه مسیر زندگی تنها به ایجاد مسیر‌های دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی محدود نمی‌شود، این مسیر به طور ویژه‌ای با استفاده از زیرساخت‌های رفاهی و تفریحی طراحی‌شده که در فصول مختلف سال، جذابیت خود را برای شهروندان حفظ می‌کند.»
او ادامه داد: «هر شهروندی که تصمیم بگیرد در تردد‌های درون‌شهری خود از دوچرخه یا اسکوتر استفاده کند، به اندازه ۵۷ درخت به اکوسیستم شهری کمک خواهد کرد نکته جالب اینکه در طول احداث این مسیر، حتی یک درخت هم قطع نشده و این نشان‌دهنده توجه ویژه به حفاظت از محیط‌زیست در طراحی و اجرای پروژه است.»
چالش‌های نهادینه‌سازی دوچرخه‌سواری در تهران
طی چند سال گذشته توجه شهرداری‌ها و مردم به بحث دوچرخه بوده و هست تا آن را به عنوان مد حمل و نقل پاک گسترش دهند، گاهی شهردار و معاونانش در حرکتی نمادین و با دوچرخه راهی محل کار شدند تا این فرهنگ را اشاعه دهند. در برخی جا‌ها نیز مسیر‌های دوچرخه کشیده و تعیین شده‌است. در مقابل، اما شاهد آن نیستیم که سیستم دوچرخه‌سواری در شهر نهادینه شود. تا جایی که حتی در آن خطوط ویژه‌ای که برای دوچرخه‌سواران کشیده شده، هیچ‌کس در حال دوچرخه‌سواری نیست و به جایش تعدادی موتورسوار در آنجا رفت و آمد می‌کنند!
وقتی به سمت پارک‌هایی، چون چیتگر برویم، می‌بینیم که کودکان، نوجوانان و بزرگسالان زیادی مشغول استفاده از دوچرخه و اسکوتر هستند و نسبت به استفاده از این وسیله حمل و نقل علاقه زیادی نشان می‌دهند. آن وقت این پرسش مهم مطرح می‌شود که با وجود این علاقه، پس چرا دوچرخه و اسکوتر وارد زندگی روزمره مردم نشده تا آنها برای رفتن به محل کار یا مدرسه و دانشگاه از این وسایل حمل و نقل پاک استفاده نمی‌کنند تا باری از روی دوش ترافیک و آلودگی هوا بردارند؟!
در این رابطه مهرداد تقی‌زاده، کارشناس حمل‌و‌نقل و ترافیک به «جوان» گفت: «عمده افراد، کارشناسان و متخصصان و حتی برخی از مدیران شهری دلایلی مختلفی را برای استفاده نکردن از دوچرخه و اسکوتر برای تردد در سطح شهر بیان می‌کنند، برخی می‌گویند به دلیل شیب‌ها و فراز‌هایی که در تهران وجود دارد امکان استفاده روزمره از دوچرخه وجود ندارد، برخی دیگر آلودگی هوا را مانع از انجام این کار می‌دانند، چراکه به هنگام استفاده از دوچرخه و فعالیت بالا، میزان تنفس افزایش می‌یابد و آلودگی بیشتری وارد ریه‌ها می‌شود، گروه دیگری هم به دلیل تردد خودرو‌ها و موتورسیکلت‌ها در سطح شهر و نبود مسیر ایمنی دوچرخه‌سواری این کار را پرخطر توصیف می‌کنند تا جایی که شاید هیچ پدر و مادری حاضر نشود فرزند خود را به دوچرخه و اسکوتر به مدرسه و دانشگاه بفرستد، چراکه از ایمنی پایین دوچرخه‌سواری در سطح شهر می‌ترسند.»
او ادامه داد: «ممکن است در شهر‌های کوچک‌تر که مسافت‌های کوتاهی دارد، استفاده از دوچرخه و اسکوتر با استقبال مواجه شود، اما در شهری، چون تهران که مسافت‌ها بسیار طولانی است باید تمهیداتی، چون پارکینگ‌های دوچرخه و اسکوتر و همچنین ایجاد ظرفیت برای ورود این وسایل حمل و نقل پاک در داخل اتوبوس و مترو اندیشیده شود. او افزود: «به نظر من، علت اصلی که دوچرخه‌سواری و اسکوتر سواری را به یک مد حمل و نقل جدی در شهر بزرگ تهران تبدیل نکرده، ضعف سیستم حمل و نقل عمومی است، از جهت اینکه شبکه کافی نیست و حمل و نقل عمومی ظرفیت کافی ندارد که افراد بخواهند از آن استفاده کنند و حتی پارکینگی هم نیست تا این وسیله را با خیال راحت آنجا بگذارند و به کارهایشان برسند.»
این کارشناس حمل و نقل و ترافیک اظهار داشت: «بدون شک اگر حمل و نقل عمومی توسعه پیدا کند، تعداد علاقه‌مندان به استفاده از دوچرخه و اسکوتر برای تردد‌های روزانه نیز بیشتر می‌شود، چراکه مشکلات طولانی بودن مسافت تردد، شیب و فراز‌های سطح شهر، آلودگی هوا و سایر موانع استفاده از دوچرخه و اسکوتر، با سوار شدن در وسایل نقلیه عمومی حل و فصل می‌شود. یعنی تمام عوامل منفی را که مانع از نهادینه شدن دوچرخه‌سواری در پایتخت وجود دارد، کمرنگ می‌کند و مردم را به استفاده از حمل و نقل پاک ترغیب می‌کند. از طرفی باید مکان‌هایی را تحت عنوان پارکینگ این وسایل داشته باشیم که رایگان یا با هزینه بسیار کمی باشد. کاری که کشور‌های پیشرفته آن را مدنظر قرار دادند و توانستند این سبک حمل و نقل پاک را در شهر‌های خود جابیندازند.»
