جوان آنلاین: سناریو‌های پیگیری حادثه، برخورد با مقصران، جبران خسارت بازماندگان و پیشگیری از بروز حوادث احتمالی، آنقدر در تقویم حوادث کشور تکرار شده است که به راحتی می‌شود درباره حادثه‌ای که هنوز اتفاق نیفتاده، رویه‌ای را که دنبال می‌شود، بازخوانی کرد. با این حال امید است حادثه‌ای که در معدن معدنجوی طبس اتفاق افتاد و تاکنون جان ۳۸ کارگر معدن را گرفت، نقطه عطفی در تغییر رویه حاکم باشد. نقطه عطفی که تا هیجان پس از حادثه فروکش نکرده ساختار قانونی از صاحبان معادن برای رعایت اصولی ایمنی و توجه به معیشت معدنچیان تضمین بگیرد.
جامعه ما سال‌های زیادی است به حوادثی که منجر به مرگ جمعی شهروندان می‌شود، عادت کرده است. درست است که حادثه گزینه‌ای ناگزیر از زندگی اجتماعی است، اما تجربه نشان داده با به‌کار‌گیری سازوکار‌های ایمنی می‌شود به راحتی از حوادثی مثل پلاسکو، سوختگی دانش‌آموزان شین‌آباد، آوار شدن ساختمان متروپل، سقوط هواپیمای حامل خبرنگاران و اتفاق‌های مشابه جلوگیری کرد.
وقوع هر حادثه‌ای که مرگ جمعی را به دنبال داشته باشد، تأثر عمومی را هم به همراه خواهد داشت. در چنین شرایطی امکانات کشور برای امدادرسانی به حادثه‌دیدگان بسیج می‌شود، دادستان‌ها به دنبال مقصران می‌گردند و هزینه کفن و دفن فوت‌شدگان و انتقال اجسادشان به قبرستان‌ها رایگان می‌شود، اما خواسته اصلی که جلوگیری از وقوع اتفاق‌های مشابه است، برآورده نمی‌شود. مثلاً در مورد حوادث معدن اعلام شده از ابتدای سال تاکنون ۴۴ نفر در جریان این حوادث جانشان را از دست داده‌اند. همه این ۴۴ قربانی به هر حال به یک دلیل جان باخته‌اند که دلایل مطرح شده در پرونده همه آن‌ها ثبت شده است. در صورتی که علت حوادث، بی‌توجهی کارگران معدن باشد کارفریان که عمدتاً شرکت‌های پیمانکار هستند باید وظایف قانونی و انسانی خود در قبال کارگران را انجام دهند و مواردی را که منجر به بی‌احتیاطی می‌شود با آموزش‌های لازم مرتفع کنند. از جمله اینکه کارگران باید تحت آموزش‌های کار در معدن قرار گیرند. لباس مناسب کار در معدن و حقوق و مزایای متناسب برای تأمین هزینه‌های زندگی دریافت کنند و موارد متناسب با رعایت اصول ایمنی در معدن فراهم شود، اما آیا حقیقتاً پیمانکاران به چنین وظایفی عمل می‌کنند؟
پاسخ در این باره روشن است؛ اگر تا پیش از این حادثه، بزرگ‌ترین حادثه معدن کشور را اتفاق مرگبار معدن «زمستان یورت» آزادشهر با ۴۳ کشته در نظر بگیریم، این پرسش مطرح می‌شود که بعد از سپری شدن فضای احساسی پس از حادثه، چرا پیگیری‌های بعدی همان معدن به سرانجام نرسید و بعد از آن همه چیز به فراموشی سپرده شد؟
حقوق ۱۲ میلیونی برای کار در عمق زمین
در مورد معدن معدنجوی طبس علی مقدس‌زاده، رئیس کانون شورای اسلامی کار خراسان جنوبی در فیلم منتشر شده اش خطاب به وزیر کار درباره وضعیت موجود گلایه می‌کند، اما وزیر وقعی به او نمی‌نهد. او می‌گوید: «حقوق این کارگران ماهانه ۱۲ میلیون تومان است. در این معدن یک سنسور گاز متان وجود نداشت که اگر یک سنسور گاز متان مانند سنسوری که در معدن مرکزی نصب شده وجود داشت، این فاجعه اتفاق نمی‌افتاد!»
با این حال کارگران معدن برای دریافت همین حقوق ماهانه ۱۲ میلیونی چاره‌ای ندارند جز اینکه برای کسب همین مقدار روزی به عمق چندصد متری زمین بروند و در شرایط سخت کار کنند و جان بکنند و جان بدهند، اما روشن است شخصی مثل وزیر کار، زندگی با حقوق ماهانه ۱۲ میلیون تومانی را درک نکند که اگر غیر از این بود، حرمت افراد فوت شده را نگه می‌داشت، نه اینکه منت بگذارد و بگوید: «مستمری آن‌ها برقرار می‌شود و بدون کم و کسری پرداخت خواهد شد.»
کانه قرار بود این مستمری پرداخت نشود یا با کسری واریز شود! وزیر صمت در جایی دیگر گفت: «شرکت معدنجو هزینه انتقال اجساد، رسیدگی به وضعیت مجروحان و پرداخت بیمه‌ها را متعهد شده است!»
در جست‌وجوی مخاطب
گاهی مسئولان به‌گونه‌ای اظهارنظر می‌کنند که انگار مردم مخاطب آن‌ها هستند. از جمله رئیس عدلیه که اعلام کرد: «زمانی در ساختار وزارت صمت، دفتر نظارت بر معادن داشتیم. این دفتر به صورت قانونی وظیفه نظارت بر معادن را دارد. اگر دستگاه‌های مسئول وظایفی دارند و انجام نشده باید مورد رسیدگی قرار گیرد. مسئولان ذی‌ربط باید موضوع به وقوع پیوسته را آسیب‌شناسی کنند تا از اینگونه حوادث جلوگیری شود. باید از اینگونه حوادث جلوگیری شود، ساده نیست جمعی انسان شریف و زحمتکش احیاناً به‌خاطر برخی سهل‌انگاری‌ها، جانشان را از دست بدهند؛ همه مسئول هستند.»
سؤال مردم هم دقیقاً همین پرسش‌هایی است که رئیس عدلیه مدام مطرح می‌کند، اما گویا مخاطب اصلی در ازدحام حوادث که مدام در حال بروز است، گم شده است.
آخرین آمار
جواد قناعت، استاندار خراسان جنوبی با بیان اینکه تا ظهر روز دوشنبه، مرگ ۳۸ نفر در جریان حادثه تأیید شده است، درباره تلاش برای رسیدن به ۱۴ فرد گرفتار شده گفت: «روز دوشنبه و یک روز پس از حادثه، عملیات امدادرسانی به سخت‌ترین نقطه رسید. تراکم گاز در تونل بسیار بالاست و همین امر کار را با سختی مواجه کرده است، از همین‌رو احتمال دارد عملیات امداد تا روز سه‌شنبه ادامه داشته باشد.»
وی همچنین افزود: «هفت نفر از ۱۷ مصدوم حادثه از بیمارستان‌ها مرخص شده‌اند و ۱۰ مصدوم دیگر نیز تحت درمان هستند.
امیدی به زنده بودن محبوس‌شدگان نیست
علی خضریان، نماینده تهران در مجلس در تشریح بازدید‌های نظارتی و میدانی نمایندگان مجلس از محل حادثه گفت: «به همراه نمایندگان چند مرتبه از محل حادثه و بخش‌های مختلف معدن بازدید کردیم و طی جلسات متعدد با وزرای کشور، صمت و کار، مسئولان قضایی، دستگاه‌های اجرایی استانی، کارشناسان متخصص و مدیران معدن مقرر شد کارشناسی دقیقی از تمامی ابعاد حادثه توسط مسئولان وزارت صمت و دستگاه قضایی صورت گیرد و گزارش نهایی برای تصمیم‌گیری مناسب و دقیق در اختیار مجلس قرار بگیرد.» وی با اشاره به علت حادثه هم خاطرنشان کرد: «تصاعد گاز متان، انفجار در بلوک C معدن و سرایت آن به تونل بلوک B موجب شد در مجموع ۵۲ نفر از کارگران این معدن جانشان را از دست بدهند. این سؤال برای تیم اعزامی مجلس مطرح است که گاز متان در چه فاصله زمانی به بلوک B رسیده و آیا امکان خروج کارگران این بلوک در این مدت زمان وجود داشته یا خیرکه تاکنون پاسخی به آن داده نشده است.
عضو کمیسیون اصل نود قانون اساسی تأکید کرد: ضمن اینکه اقتصاد معدن را باید در نظر بگیریم، باید به امنیت کارگران توجه کنیم و این دو امر حتماً مورد توجه مجلس برای تصمیم‌گیری قرار خواهد گرفت. از سوی دیگر قوانین در موضوع ایمنی فعالیت معادن نیازمند اصلاح است که مقرر شد کمیسیون صنایع و معدن مجلس این موضوع را بررسی و پیگیری کند.»
گام به گام برای رسیدن به بلوک C
محمدحسن نامی، رئیس سازمان بحران کشور هم اعلام کرد: «افراد ناپدید شده در بلوک C گرفتار شده‌اند که امدادگران بعد از سپری کردن ۵۱۰ متر ناچارند هر ۱۰ متر گاز متان را تخلیه کنند و به مسیر خود ادامه دهند تا بتوانند بعد از تخلیه کامل گاز به افراد محبوس شده دسترسی پیدا کنند. هرچند امکان دارد در جریان این عملیات دوباره گاز متان منتشر شود یا معدن ریزش کند.»
نماینده رئیس مجلس در طبس
علی نیکزاد، نماینده رئیس مجلس هم که برای پیگیری حادثه در رأس هیئتی به طبس سفر کرده، گفت: «عملیات امدادی در دو بلوک B و C انجام شد. در بلوک B تعداد ۴۷ نفر از کارگران محبوس شده بودند که ۳۰ نفر فوت و ۱۷ نفر مصدوم شدند. در بلوک C، تعداد ۲۲ کارگر محبوس شده بودند که جنازه هشت نفر پیدا شده و تعداد کشته‌ها به ۳۸ نفر رسیده است و ۱۴ نفر نیز هنوز محبوس هستند.»
وی ادامه داد: «هیئتی از مجلس و دولت در محل حادثه حضور دارند تا در کنار امدادرسانی، علت اصلی حادثه مشخص شود که آیا عدم رعایت قوانین و مقررات و ایمنی بوده یا مسئله‌ای دیگر. همه این موارد مبتنی بر نظر کارشناسی به مردم اعلام می‌شود. تمام تأکید بر این است که دیگر شاهد چنین اتفاقاتی در کشور نباشیم و این دستور اصلی کمیسیون صنایع و معادن خواهد بود.»
سردار حسین سلامی، فرمانده سپاه پاسداران هم از اعلام آمادگی سپاه برای هرگونه کمک در احیای محل کار کارگران شریف و تلاشگر در راه پیشرفت کشور خبر داد.
حادثه تاکنون بازداشتی نداشت
علی نسائی‌زهان، دادستان مرکز خراسان جنوبی با بیان اینکه حادثه انفجار معدن تاکنون بازداشتی نداشته است، گفت که منتظر نظر کارشناسان در این زمینه هستیم.
