اوسط تیر ۱۴۰۲ بود که خانمی با صدای گریان از پشت خط تلفن به ایرنا زنگ زد خانم توروخدا بیایید منطقه ۱۹ همه زندگی ما را دارند تخریب می‌کنند، زندگی‌مان را فروختید تا به یک واحد مسکونی برسیم اما اکنون زیر تیغ شهرداری همه ساختمان‌های ما یک شبه در حال تخریب است. به دادمان برسید چندصد خانه با بیل مکانیکی تخریب شده و خانه نیمه‌کاره ما هم به تلی از خاک تبدیل شده است.
صدای گریه‌های این خانم مرا رنج می‌داد ما با همان صدای لرزان گفت قسم می‌خروم که سال گذشته شهردار سابق شهرداری منطقه ۱۹ به همه مجوز ساخت داده و سال جاری که شهردار تغییر کرده اجازه تخریب داده، به داد ما برسید بسیاری از افراد حتی سند و قولنامه در دست دارند اما هیچ کاری نمی‌توانند بکنند به جزء اینکه تماشاگر تخریب همه دارایی و اموال‌شان باشند. اینها تنها بخشی از گفته‌های این خانم بود که در تماس با ما مطرح کرد.
پیگیری‌ها نشان داد که با وجود اینکه شهرداری در گذشته اجازه ساخت در این منطقه را داده اما اکنون به ساخت و سازهای غیرمجاز تبدیل شده و شبانه حکم تخلیه آنها از سوی دادستانی تهران هم داده شده است. این حکایت اما به همین جا ختم نشد و شهرداری با همکاری دستگاه قضایی و فراجا همچنان پیگیر تخریب دیگر واحدهای غیرمجاز در این منطقه شدند.
این قضیه چندین بار از سوی این خانم پیگیری شد که در نهایت پس از رایزنی‌ها و گفت‌وگوها با شهرداری منطقه ۱۹ این موضوع بررسی و گزارشی درباره وضعیت ساختمان‌های نیمه‌کاره و شاید غیرمجاز و غیرقانونی در این منطقه تهیه شد که طبق اعلام دادستانی و شهرداری تهران ۱۷۰ واحد مسکونی غیرقانونی در این منطقه تخریب شد.
ماجرا به همین تخریب ۱۷۰ واحد ختم نشد
روز ۱۵ مرداد خبری از تخریب دوباره در خلازیر به گوش رسید اما این بار یک تخریب ساده نبود، ماجرای فوت پنج نفر پس از ساعت‌ها تلاش از سوی سازمان آتش‌نشانی، شهرداری تهران، جمعیت هلال احمر و ستاد مدیریت بحران پایتخت، ماجرا را جوری دیگر تغییر داد که به تخریب همین ۱۷۰ واحد مسکونی غیرمجاز ختم نشد.
این بار همه شاکی این قضیه شدند، روزهایی را برای همه یادآوری کرد که پلاسکو و متروپل آبادان فروریخت، اما این واقعه با مرگ کمتری همراه بود، اگرچه پنج خانواده داغدار و عزادار شدند. همین مساله صدای مردم و برخی مسئولان را درآورده بود که چرا باید این همه ساخت و ساز غیرمجاز در کمتر از یک سال رخ دهد و کسی نه ساختن آنها را به عهده بگیرد و نه مجوزهایی که در پس این مساله داده شده! اما اکنون باید دید جواب مردمی که این همه هزینه برای یک ساختمان انجام دادند و در چند ساعت با خاک یکسان شده را چه کسی باید بدهد.
جلال ملکی سخنگوی سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران درباره حادثه تخریب چند ساختمان در خلازیر گفت: ساعت ۱۲:۲۴ دقیقه یکشنبه پنجم مرداد ۱۴۰۲ حادثه ریزش ساختمان در شهرک احمدیه نزدیک خلازیر در منطقه ۱۹ اتفاق افتاد که به همین منظور ۶ دستگاه خودروی آتش‌نشانی و چندین دستگاه جرثقیل به این منطقه اعزام شد. در این منطقه همه ساختمان‌ها در حال ساخت است چند ساختمان در کنار همدیگر به یکباره ریزش کرده که باید علت آن را بررسی کرد.
ملکی اضافه کرد: در ابتدا اعلام کردند که چند نفر در زیر آوار مانده ولی آمار دقیقی در این زمینه وجود نداشت. ۲ نفر زنده از زیر آوار ریزش چند ساختمان نیمه کاره در خلازیر شهرک احمدیه واقع در منطقه ۱۹ پایتخت خارج شدند و تعداد جانباختگان این حادثه به پنج نفر رسید.
شهردار منطقه ۱۹ چه گفت؟
در عملیات تخریب سپر، کلاه و لباس‌های خاص برای نیروها تهیه شد زیرا برخوردها به میدان جنگ تبدیل شده بود؛ در آخرین عملیات حدود ۴۰ روز پیش بود برای تامین امنیت منطقه ۲ هزار نفر نیروی انتظامی محدوده را محاصره کردند
تورج فرهادی شهردار منطقه ۱۹ در این باره گفته است: همه تخلفات ساختمانی و نابسامانی‌های برخی مشاغل مستقر در محل همچون ضایعات‌فروشان، کلونی‌ها و مافیای فساد در ساخت و ساز در زمین‌های موقوفه رخ می‌دهد. در ۲ هزار و ۱۰۰ هکتار وسعت منطقه همه تخلفات در ۴۰۰ هکتار موقوفه رخ می‌دهد و در هزار و ۷۰۰ هکتار باقی‌مانده تخلفاتی این چنینی نداریم.
به گفته وی، تمام سطح املاک مربوط به موقوفه در قطعه‌بندی‌ها بین مردم توزیع شده و در جریان اغتشاشات و در همان روزهای اول، هرکسی که کاغذی در دست داشت اقدام به دیوارکشی کرد و ما تصاویر این اقدامات را در شورا در همان روزها ارائه دادیم. شهرداری در یک عملیات، ۸۵ هکتار از اراضی را آزاد کرد اما در واقع ۹۰ درصد از ساخت و سازها غیرمجاز و تصرفی هستند.
فرهادی افزود: در عملیات تخریب سپر، کلاه و لباس‌های خاص برای نیروها تهیه شد زیرا برخوردها به میدان جنگ تبدیل شده بود؛ در آخرین عملیات حدود ۴۰ روز پیش، برای تامین امنیت منطقه ۲ هزار نفر نیروی انتظامی محدوده را محاصره کردند. در این عملیات‌ها ۲۰۰ نفر بازداشت شدند تا در وضعیت امن، تخریب‌ها آغاز شود.
مهدی بابایی رئیس کمیته ایمنی و مدیریت بحران شورای اسلامی شهر تهران نیز با اشاره به اینکه حوادث رخ داده در ساخت و ساز غیرمجاز در منطقه ۱۹ نیازمند ریشه‌یابی است، گفت: در ریشه‌یابی این اتفاق مشخص است که در قانون ساخت و ساز غیرمجاز جرم‌انگاری نشده و اراذل و اوباش به این نتیجه‌ای رسیدند که چرا از دیوار مردم بالا بروند و کیف‌قاپی کنند در حالی که می‌توانند ساخت و ساز انجام دهند و قانون نیز به آنها کاری نداشته باشد.
وی با بیان اینکه متخلفان ساخت و ساز غیرمجاز در امنیت کامل هستند، تاکید کرد: جرم‌انگاری برای سازنده متخلف وجود ندارد و تنها در برخی موارد به تخریب سازه ختم می‌شود. مردم عادی ساخت و ساز غیرمجاز انجام نمی‌دهند بلکه این نوع ساخت و سازها، مافیا دارد.
بیشتر بخوانید:
تشکیل پرونده قضایی برای حادثه ریزش ساختمان در خلازیر
روز یکشنبه ۱۵ مرداد، ۲ نفر از نیروهای پلیس پایتخت، ۲ نفر از پرسنل عملیاتی سامانه ۱۳۷ شهرداری تهران و یک نفر از شهروندان در جریان تخریب ساختمان‌های ناایمن در محله خلازیر منطقه ۱۹ تهران جان خود را از دست دادند. مراسم تشییع پیکر شهیدان «یزدان سلیمان‌آبادی» و «حسین اسماعیلی» از نیروهای پلیس پایتخت که در جریان اجرای حکم تخریب ساخت‌وسازهای غیرمجاز در منطقه ۱۹ تهران به شهادت رسیده بودند، در ستاد فرماندهی انتظامی تهران بزرگ برگزار شد.
مراحل تشخیص علت وقوع این حادثه در دست انجام است
عباسعلی محمدیان فرمانده انتظامی تهران بزرگ نیز در این باره گفت: وقتی که ناامنی در شهر ایجاد شد و دشمن و ضدانقلاب، اغتشاشاتی را در کشور ایجاد کردند، نیروهایی که باید برای مقابله با ساخت‌وسازهای غیرمجاز عمل می‌کردند، صرف مقابله با اغتشاشات شدند. تمام این ساختمان‌های غیرمجاز در زمانی ساخته شد که شهر تهران درگیر اغتشاشات بود و بعد از آن، فرآیند احداث این بناها متوقف شد. امیدواریم مردم با هوشیاری مراقب این تحرکات دشمن و سوءاستفاده‌های برخی افرادی باشند که فوندانسیون ساختمان‌های چندطبقه را روی نیم متر خاک بنا کرده بودند.
وی همچنین در پاسخ به سوال خبرنگاری درباره این که آیا قصوری در فرآیند تخریب ساختمان‌های ناایمن محله خلازیر وجود داشت که باعث ایجاد این حادثه تلخ شد، اضافه کرد: این مساله باید توسط کارشناسان بررسی شود و مراحل بررسی کارشناسی تشخیص علت وقوع این حادثه در دست انجام است.
همچنین علیرضا فخاری استاندار تهران با اشاره به درخواست اشد مجازات برای متخلفان در منطقه خلازیر گفت: با سازندگان ساختمان‌های غیرمجاز متخلف باید برخورد شود، اگر هم چنین چیزی در قانون نیست باید تدوین کرد. یکی از دلایلی که به سمت بزه‌های ساختمانی می‌رویم، عدم برخورد جدی با متخلفان در امر ساخت و ساز است. از دستگاه قضا درخواست داریم با افرادی که متخلف هستند و فراتر از قانون رفتار می‌کنند، به قانون احترام نمی‌گذارند و باعث کشته‌سازی می‌شوند و خانواده‌ها را به شرایط نامطلوب می‌رسانند، برخورد شود و برای آنها اشد مجازات را درخواست می‌کنیم. اولین جرم ساخت و ساز غیرقانونی، عدم ساخت صحیح و همچنین عدم رعایت الزامات ساختمان است.
منافع فراوان مالی و بی‌اعتنایی شهرداری‌ها به اجرای قوانین ساخت وساز و اعلام تخلفات ساختمانی موجب گستاخی شبکه مافیایی ساخت وساز در کشور است
یک عضو سازمان نظام مهندسی، منافع فراوان مالی و بی‌اعتنایی شهرداری‌ها به اجرای قوانین ساخت وساز و اعلام تخلفات ساختمانی را موجب گستاخی شبکه مافیایی ساخت وساز در کشور می‌داند و گفت: پس از حادثه دو سال قبل متروپل آبادان، امید می‌رفت توجه به اجرای مقررات ساخت وساز در کشور جدی‌تر مورد توجه قرار گیرد اما نه در سازمان‌های نظام مهندسی استان‌ها و نه در شهرداری‌ها اعتنای خاصی به گزارش‌های ارسالی ناظران درباره عدم استحکام بناها و عدم اجرای مقررات ملی ساخت و ساز نمی‌شود.
فاطمه تقوی در گفت وگو با خبرنگار ایرنا با اشاره به وضعیت شهرهای جدید اطراف تهران تاکید کرد: به دلیل صدور پایان کار از سوی شهرداری‌ها بدون توجه به ضوابط ساخت و ساز وضعیت وخیمی در برخی ساختمان‌های شهرهای جدید وجود دارد که در آینده موجب حوادث مشابه و تلخ خواهد بود. «عدم حضور مجری ذیصلاح در فرایند ساخت، عدم رعایت موارد کلیدی ایمنی و عدم توجه به مقررات ملی ساختمان و عدم توجه به گزارش‌های خلاف ساخت وساز ارسالی از ناظران به شهرداری» به دلیل سلطه این مافیا در فرایند ساخت و ساز و نیز «صدور پایان کار بدون توجه به گزارش‌های ارسالی و عدم گرفتن پایان کار در برخی از ساختمان‌ها به دلیل خلاف‌های سنگین» و «فروش ساختمان بدون پایان کار» خسارات سنگین آتی در کشور خواهد بود.
ساختمان‌های غیرقانونی در پایتخت هرکدام بمب ساعتی هستند
شهردار تهران نیز درباره منطقه خلازیر و حادثه ریزش ساختمان در گفت‌وگو با خبرنگاران اظهار داشت: از گذشته این نوع نابسامانی‌ها در پایتخت بوده است و زمان مشاهده حاشیه‌نشینی در شهر فرقی نمی‌کند متعلق به کدام دوره باشد، اکنون در مرتضی‌گرد، خاک سفید، خلازیر و دیگر مناطق تهران از این نقاط حادثه‌خیز وجود دارد. در خلازیر؛ امکانی به عنوان زمین‌های ذخیره شهری و در واقع مجموعه‌های مرتبط به موقوفه وجود دارد که به همین منظور دی سال گذشته (۱۴۰۱) در کمیسیون ماده پنج برای آن طرح تفصیلی گرفته شد.
علیرضا زاکانی افزود: در گذشته از طرف شهرداری مجوزی برای ساخت و ساز داده نشده و عمده این ساخت و سازها خارج از مجوز شهرداری در سال‌های گذشته انجام شده است. البته این موارد غیرقانونی از نیمه سال گذشته به دلیل اغتشاشات تشدید شد. در مجموع برای ساخت و ساز غیرقانونی یک سه ضلعی شهرداری، فراجا و قوه قضاییه شکل می‌گیرد و عملا اتفاقات سال گذشته (اغتشاشات) با توجه به شرایط ایجاد شده امکانی را برای فرصت‌طلبان فراهم کرد، پس از ماه‌ها فرصت ساخت و ساز را انجام داده و هر ماه زمان مراجعه برای جلوگیری و ممانعت از این اقدام، آسیب خوردیم و در چند ماه گذشته ۶۰ نفر از نیروهای شهرداری مجروح شدند.
وی ادامه داد: به همین منظور با مجوز دستگاه قضایی، فراجا و مجموعه شهرداری کار پاکسازی این ساختمان‌ها که هر کدام بمب ساعتی برای آینده هستند را شروع کردیم. تا حادثه اخیر در خلازیر حدود ۳۶ عملیات انجام شد که آخرین عملیات حدود ۱۷۰ واحد خانه‌های بدون مجوز و غیرقانونی تخریب شد. در حادثه خلازیر یک برنامه‌ریزی گسترده اجرایی شد، برای این موضوع پیمانکار گرفته شد تا به طریق الگوهای جدید انجام شود که البته به چنین شرایطی منتهی شد.
شهردار پایتخت گفت: به حدی ساختمان‌ها سست بود که چهار یا پنج ساختمان کناری آنها که قرار بود از حیض انتفاع انداخته و تخریب شود، به صورت سلسله‌وار ریزش کرد و این پنج نفر جان خود را از دست دادند. البته مسیر تخریب این گونه ساختمان‌ها ادامه‌دار است زیرا هر ساختمان و ساخت و ساز غیرقانونی منشا یک مفسده بزرگ در شهر تهران است و امروز شهرداری اراده برای چنین کارهایی دارد و ضرورت دارد که دستگاه قضایی، فراجا از شهرداری پشتیبانی کنند تا نگذاریم محیط‌های ناامن و غیراستاندارد و خطرآفرین برای آینده در شهر ما شکل گیرد و سودجویان با جان و زندگی مردم بازی کنند.
وی اضافه کرد: از دی سال ۱۴۰۱ که مجوز طرح تفصیلی منطقه ۱۹ گرفته شده اگر مطابق با طرح تفصیلی باشد، در صورت تایید نظام مهندسی در زمینه تایید استقامت ساختمان، به میزان طرح تفصیلی می‌توانند مجوز دریافت کنند اما دیگر ساختمان‌های غیرایمن که تایید نظام مهندسی را نمی‌گیرند، خلاف ضوابط شهرسازی و طرح تفصیلی است همه باید امحا و تخریب شود تا شهر تهران نجات پیدا کند
نوع نگاه به ساخت و ساز در گذشته غلط بوده است
شهردار تهران با اشاره به اینکه منطقه ۱۹ یک منطقه دروازه‌ای برای پایتخت محسوب می‌شود، گفت: سال‌های آینده یک منطقه نمونه و الگو با اجرای طرح‌هایی در این منطقه ایجاد خواهد شد تا از این طریق حتی فاصله شمال به جنوب پایتخت نیز تا حدودی کاهش یابد.
وی ادامه داد: اگر بنا بود چنین کارهایی برای برخورد با ساختمان‌های غیرمجاز از سوی شهرداری‌های سابق انجام می‌شد چرا شهرداران گذشته این هنر را نداشته و انجام ندادند. اکنون یک عده‌ای مدعی هستند که این میراث را به جا گذاشتند. باید گفت که این ساختمان‌هایی که تخریب می‌شود کنار آنها ساختمانی‌های غیرقانونی و سست وجود دارد. اطراف تهران وضعیت مناسبی ندارد و اگر کوچکترین اتفاقی بیفتد ممکن است ده‌ها برابر این موضوع آسیب وارد کند.
زاکانی افزود: اراده‌ای که امروز هست در گذشته وجود نداشته است وگرنه حاشیه‌نشینی در شهر ما را به سمتی نمی‌برد که ده‌ها هزار نفر در جایی زندگی می‌کنند که من و شما حاضر به زندگی در چنین مکان‌هایی نیستیم. ولی امروز اراده در شهرداری تهران، دستگاه قضایی و فراجا وجود دارد. تا تخریب آخر خلازیر در مجموع ۳۶ مورد تخریب انجام شد و در برخی از تخریب‌ها ۱۷۰ واحد تخریب شد که خون از دماغ کسی نیامد. تخریب آخر در خلازیر پیمانکار صاحب صلاحیت گرفتیم.
وی تاکید کرد: باید برخی نسبت به مصالح شهر تعهد بیشتری داشته باشند در این عمده خاص ما میدان‌دار نبودیم بلکه کمک‌کار بودیم و این نفی بهتر کار کردن نیست و این نفی عدم دقت نسبت به آسیب‌هایی که خوردیم نیست. اما اکنون با شرایطی مواجه هستیم که ما به عنوان شهرداری از ابتدای سال ۶۰ مجروح نسبتا سنگین داشتیم که مانع این ساخت و سازها باشیم حتی در یک شب ۲۷ نفر مجروح شدند. البته نوع نگاه به شهر و شهرداری و به ساخت و ساز در گذشته غلط بوده است.
یک خلا قانونی برای جرم‌انگاری کردن این نوع تخلفات را داریم
شهردار تهران گفت: ما در مناطق چهار، یک، دو، ۱۵ و ۱۹ چنین ساختمان‌های غیرقانونی را تخریب کرریم و این موضوعی است که روزمره با آن روبه رو هستیم. اما منطقه ۱۹ یک ویژگی اختصاصی دارد که گستره و شرایط و پیچیدگی آن زیاد است و از سال گذشته با دیوارکشی سپس سوله‌سازی اقداماتی انجام شد و در نهایت خانه‌ها را بین خانه‌ها ساختند. با همه این موارد برخورد کردیم. ما برای چنین کاری تک‌تک خانه‌ها را مطالعه و آنالیز کردیم و حتی برای یک عملیات تخریب ساختمان ۴۰ روز زمان مطالعه داشتیم.
وی با اشاره به اینکه تخریب کار ساده‌ای نیست و ما روزانه و ماه‌ها برای این موضوع تلاش می‌کنیم، اظهار داشت: یک خلا قانونی برای جرم‌انگاری کردن این نوع تخلفات را داریم و کسی که این تخلف را انجام می‌دهد هزینه‌ای پرداخت نمی‌کند. نکته دوم اینکه برای داشتن پیمانکار متخصص و بررسی جزییات ریز این نوع مسایل هم خلاء وجود دارد. پس از مراجعه سه پیمانکار نسبت به معرفی یکی از آنها اقدام کرده و قرارداد منعقد شد و امکانات داده شد.
زاکانی ابراز امیدواری کرد که این نقطه عطفی برای ساماندهی بهتر این مسایل باشد. زیرا شهرداری برای این کار سرفصل جدیدی را شروع کرده است. البته دست از جلوگیری از این کارهای ناایمن سازی برای مردم شهر نخواهیم کشید.
