با وقوع جنگ اوکراین که از فوریه ۲۰۲۲ (اسفند ۱۴۰۰) آغاز شده و تحریم‌های بی‌سابقه غرب علیه روسیه از جمله در زمینه تحریم‌های نفتی و گازی، اکنون جنگ انرژی بین دو طرف در حال وقوع است. اتحادیه اروپا بدون توجه به واقعیات و الزامات بیرونی، صرفاً در راستای خواسته امریکا که همواره بر طبل دشمنی با روسیه می‌کوبد، تلاش مستمری را برای افزایش حوزه تحریم‌های روسیه به حوزه انرژی صورت داده است. در مقابل، روسیه در واکنش به تحریم نفتی خود و نیز اقدامات برخی کشور‌های اروپایی برای کاهش یا قطع واردات گازی از این کشور، در اقدامی متقابل به عناوین مختلف صادرات گازی خود به اروپا به ویژه از طریق خط لوله گازی نورداستریم ۱ را به شدت کاهش داده است. اکنون تأمین گاز برای اروپا به معضلی جدی تبدیل شده است. اروپایی‌ها که انواع تحریم‌ها را برای تحت فشار قرار گذاشتن روسیه در جنگ اوکراین، وضع کرده‌اند، مسکو را متهم می‌کنند که از گاز به عنوان سلاح جنگی استفاده می‌کند. وقوع رخدادی غیرمترقبه و سرنوشت‌ساز یعنی نشت گاز از خطوط لوله گازی نورداستریم ۱ و ۲ در دریای بالتیک که از روز دوشنبه چهارم مهر آغاز شده، موجب افزایش ناگهانی تنش‌ها بین روسیه و غرب شده است و هر کدام دیگری را مسئول این فاجعه اقتصادی و زیست‌محیطی می‌دانند.
حادثه نشت گاز
در روز چهارشنبه ششم مهر وقوع دو نشتی در هر دو خط لوله گازی «نورداستریم ۱ و ۲» اعلام شد. این نشت هر دو لوله در آب‌های دانمارک در دریای بالتیک رخ داده بود. این واقعیت که همزمان چندین نشت بی‌سابقه در دو خط لوله بزرگ گازی نورداستریم ۱ و ۲ رخ داده است نشان می‌دهد تنها یک دلیل واقعی برای نشت وجود دارد که آن هم خرابکاری است. نکته مهم اینکه روسیه از حامیان جدی راه‌اندازی خط لوله نورداستریم ۲ محسوب می‌شود که با هزینه‌ای ۱۱ میلیارد دلاری احداث شده و پس از تزریق آزمایشی گاز در آن به دلیل تحریم‌های اتحادیه اروپا و با مخالفت دولت آلمان تاکنون عملیاتی نشده است. خرابکاری در این خط لوله ضربه‌ای به مسکو در زمینه صادرات گازی به اروپاست. اکنون مسئله مهم نشت گاز از خط لوله گازی نورداستریم که به وخامت هر چه بیشتر تأمین گاز برای اروپا می‌انجامد، به عرصه‌ای برای اتهام‌زنی متقابل غرب و روسیه تبدیل شده است. در این میان اوکراین که اکنون درگیر جنگی گسترده با روسیه است، در راستای جلب حمایت بیشتر غرب، مسکو را عامل این حادثه معرفی کرده است. «میخائیل پودولیاک» مشاور رئیس‌جمهوری اوکراین در توئیتی نوشت: نشت گاز از نورداستریم ۱، چیزی نیست جز حمله تروریستی برنامه‌ریزی شده توسط روسیه و اقدامی جنگی علیه اتحادیه اروپا. روسیه قصد دارد شرایط اقتصادی اروپا را بی‌ثبات و پیش از زمستان وحشت‌آفرینی کند. روسیه که اکنون شاهد خرابکاری در خط لوله‌های گازی نورداستریم ۱ و ۲ است که مسلماً زیان مهمی را متوجه صادرات گازی از طریق نورداستریم ۱ و نیز سرمایه‌گذاری چندمیلیارد دلاری در نورداستریم ۲ کرده، اعلام آمادگی کرده که تحقیقات در این زمینه صورت گیرد. یک دیپلمات ارشد روس اعلام کرد که مسکو آمادگی دارد درخواست‌های کشور‌های اتحادیه اروپا برای مشارکت در تحقیقات مربوط به حوادث خطوط لوله گازی نورداستریم را مورد بررسی قرار دهد. «دیمیتری پسکوف» سخنگوی کرملین گفت: خرابکاری یک گزینه محتمل است و هیچ گزینه‌ای را نمی‌توان نفی کرد. او با انتقاد از عدم‌مشارکت گازپروم در روند تحقیقات سوئد و دانمارک گفت: گازپروم حق دارد به عنوان یکی از مالکان خطوط لوله، در روند تحقیقات شرکت کند. پسکوف افزود: بسیاری از سیاستمداران اروپایی اعتراف کرده‌اند که این انفجار در نتیجه خرابکاری به وقوع پیوسته است. در مرحله بعد کاخ کرملین در بیانیه‌ای نسبت به نشتی گاز در خطوط لوله نورداستریم۱و۲ واکنش نشان داد و به نقل از رئیس‌جمهور روسیه هرگونه خرابکاری در خطوط لوله گازی نورداستریم را تروریسم بینالمللی خواند. در بخشی از بیانیه کاخ کرملین آمده است: «ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه روز پنج‌شنبه گفت خرابکاری بی‌سابقه علیه خطوط لوله گاز نورداستریم، یک اقدام تروریستی بینالمللی است.»
ارائه شواهد
در حالی که غربی‌ها ابتدا انگشت اتهام را به سوی مسکو نشانه رفتند، اما روسیه اکنون اسناد و شواهدی ارائه کرده که نشان می‌دهد امریکا در وقوع این حادثه نقش داشته است. ماریا زاخاروا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه گفته است: «نشت گاز از خطوط لوله «نورداستریم» در دریای بالتیک در منطقه‌ای رخ داده که تحت کنترل سرویس‌های اطلاعاتی امریکاست.» وی افزود: «محل حادثه همچنین جزو مناطق تجاری و اقتصادی دانمارک و سوئد و زیر کنترل اطلاعاتی و عملیاتی امریکاست و فراموش نکنیم که این‌ها کشور‌های عضو ناتو هستند و این منطقه مملو از سلاح‌های امریکایی است.» نماینده روسیه در سازمان‌های بینالمللی نیز گفت: در نتیجه انفجار در خطوط لوله گاز نورداستریم ۱ و ۲، خسارات اقتصادی قابل توجهی به روسیه وارد شده و به همین دلیل، مسکو پرونده‌ای جنایی در مورد این اقدام تروریستی بینالمللی باز کرده است. در همین حال سازمان امنیت فدرال روسیه اعلام کرد: این کشور به اسنادی دست یافته است که نشان می‌دهد بالگرد‌های امریکایی از ساعاتی پیش از حادثه تا چند ساعت پس از آن، در مجموع به مدت ۹ساعت بر فراز دریای بالتیک و نزدیکی محل انفجار به پرواز درآمده و مشغول گشت‌زنی بودند.
موضع غربی‌ها
جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز چهارشنبه حوادث در خطوط لوله گاز نورداستریم را غیرتصادفی خواند. بورل با تأکید بر لزوم انجام تحقیقات درباره نشت گاز خطوط لوله نورداستریم ۱ و ۲ گفت: تمام اطلاعات موجود حاکی از آن است که این نشتی‌ها، نتیجه یک اقدام عامدانه بوده است. «ند پرایس» سخنگوی وزارت امور خارجه امریکا هم گفت این ادعا که ایالات‌متحده به نحوی در حملات خرابکارانه آشکار علیه خطوط لوله نورداستریم۱ و ۲ دخالت داشته، مضحک است و خرابکاری خط لوله انتقال گاز روسیه به اروپا مربوط به ما نیست. پرایس گفت: مشارکت امریکا در خرابکاری خط لوله نورداستریم چیزی بیش از اطلاعات‌پراکنی نادرست روسیه نیست.
ناتو نیز روز هفتم مهر در بیانیه‌ای اعلام کرد هرگونه حمله به زیرساخت‌های مهم هر یک از ۳۰کشور عضو خود را تلافی خواهد کرد. این بیانیه پس از آن منتشر شد که دو خط لوله انتقال گاز از روسیه به آلمان به طور قابل توجهی آسیب دیدند. ناتو و برخی کشور‌های اروپایی تصور می‌کنند که این آسیب ناشی از خرابکاری بوده است. این خطوط لوله از آب‌های بینالمللی دریای بالتیک در کنار دانمارک و سوئد عبور می‌کنند. این موضوع از این جهت مهم است که دانمارک یکی از اعضای ناتو است و سوئد نیز به زودی عضو این سازمان خواهد شد. علاوه بر این، آلمان نیز عضو ناتو است و به دلیل آسیب‌دیدگی این خط لوله تا زمستان برای دریافت گاز طبیعی از روسیه مشکل خواهد داشت.
در جمع‌بندی کلی، به نظر می‌رسد برنده اصلی تشدید اختلافات بین روسیه و اتحادیه اروپا و کاهش بیش از پیش صادرات گازی روسیه به اروپا، ایالات‌متحده است که تا قبل از تحریم‌های اروپایی‌ها علیه انرژی روسیه نیز به شدت خواهان کاهش وابستگی کشور‌های اروپایی به گاز روسیه و در مقابل افزایش قابل توجه صادرات گاز مایع طبیعی امریکا به قاره اروپا بوده است. همین مسئله احتمال دخالت واشنگتن در خرابکاری در خطوط لوله گازی نورداستریم ۱ و ۲ را به شدت افزایش داده است. «ماریا زاخارووا» سخنگوی وزارت خارجه روسیه معتقد است، اظهارات «رادک سیکورسکی» وزیرخارجه سابق لهستان که از ایالات متحده به خاطر آسیب وارده به خط لوله نورداستریم روسیه تشکر کرده، می‌تواند به عنوان یک بیانیه رسمی در مورد حمله تروریستی تلقی شود. با حادثه نشت گاز از خطوله لوله گازی نورداستریم ۱ و ۲ که به احتمال زیاد نتیجه خرابکاری است، اکنون جنگ انرژی بین روسیه و غرب وارد مرحله جدیدی شده و در عین حال چشم‌انداز دسترسی اروپا به گاز در فصل زمستان با ابهام بیشتری مواجه شده است. به دلیل منافع واشنگتن از این رهگذر و تلاش مستمر آن برای کاهش هر چه بیشتر صادرات گازی روسیه به اروپا، به نظر می‌رسد متهم اصلی این ماجرا ایالات‌متحده باشد. بسیاری از تحلیلگران مسائل راهبردی نیز با اشاره به نقش قطعی امریکا در این حادثه معتقدند، تنها برنده تحولات اخیر امریکاست چراکه این کشور هم از صادرات بیشتر گاز مایع طبیعی به اروپا و هم از تداوم تنش بین اتحادیه اروپا و روسیه، به منظور تضعیف هر دو طرف جنگ و وابسته نگه‌داشتن اروپا به خود نفع می‌برد؛ موضوعی که نقش امریکا در این اقدام خرابکارانه را محرز می‌کند.
