انفجار‌ها در خطوط لوله گاز نورد‌استریم ۱ و ۲ اتفاق عجیبی است که باعث شده صحنه دیگری در رویارویی بین روسیه و غرب ایجاد شود و هر کدام انگشت اتهام را به سوی طرف مقابل بگیرد. نورد‌استریم۱ مهم‌ترین خط لوله انتقال گاز روسیه به اروپاست که ارسال گاز از طریق آن از مدتی پیش، به دلایلی متفاوت متوقف شده است. نورد‌استریم۲ هم خط لوله دیگری است که کار احداث آن چندی پیش خاتمه یافت، اما به دلیل واکنش کشور‌های اروپایی به تهاجم نظامی روسیه به خاک اوکراین به مرحله بهره‌برداری نرسید. این تهاجم از ۲۴ فوریه ۲۰۲۲ شروع شد و واکنش اتحادیه اروپا به آن و وضع تحریم‌ها به خصوص تحریم واردات نفت روسیه به کشور‌های عضو این اتحادیه بر بهره‌برداری نورد‌استریم ۲ تأثیر گذاشت و باعث شد عرضه گاز روسیه از طریق این خط لوله متوقف شد. حالا با وقوع این انفجار‌ها فقط مسئله گاز روسیه و عرضه آن به اروپا تحت‌الشعاع قرار نگرفته است بلکه نشان داد رویارویی بین غرب و روسیه می‌تواند ابعاد پیش‌بینی‌نشده‌ای را دربربگیرد.
انفجار‌ها با وجود هشدار قبلی
مسئله عرضه گاز روسیه به اروپا به خصوص از طریق خط لوله نورد‌استریم ۱ پیش از این دچار وقفه‌هایی شده بود. برای مثال، غول گازی روسیه به نام گازپروم اعلام کرد عرضه گاز از طریق این خط لوله به مدت سه روز قطع می‌شود. علت قطعی که گازپروم اعلام کرد مربوط به تعمیرات لازم برای تنها کمپرسور این خط لوله بود که باید با همکاری شرکت آلمانی زیمنس انجام شود، اما مسئله تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه روسیه باعث شد این تعمیرات با مشکلات جدی روبه‌رو شود و وعده روسیه برای عرضه روزانه ۳۳ میلیون مترمکعب گاز به اروپا سر موقع عملی نشود. با این حال، مسئله انفجار‌ها موضوعی به مراتب پیچیده‌تر از آن است و نکته جالب این است که هم روسیه و هم طرف مقابل نسبت به وقوع آن هشدار داده بودند. دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین پیش از این گفته بود که هیچ احتمالی را به عنوان علت وقوع حادثه نشت گاز در خطوط لوله نورد‌استریم منتفی نمی‌داند. هفته‌نامه آلمانی اشپیگل نیز گزارش داده بود سازمان‌های اطلاعاتی امریکا نسبت به وقوع عملیات خرابکارانه علیه خطوط لوله گاز در دریای شرقی به دولت آلمان هشدار داده بودند. با وجود این هشدارها، اصل اتفاق رخ داد و جنگنده‌های اف-۱۶ در گشت‌زنی هوایی روز دوشنبه ۲۶ سپتامبر متوجه دو نشت گاز در هر دو خطوط لوله نورد‌استریم ۱ و ۲ شدند و بعد هم دو مورد دیگر نشت گاز در مناطق دریایی تحت حاکمیت سوئد مشاهده شد. نشت گاز در عمق دریا باعث شده بود یک سردرگمی اولیه نسبت به علت آن به وجود بیاید، اما بررسی‌های بعدی نشان از وقوع خرابکاری و انفجار عمدی در هر دو خط لوله داشت. طرح این موضوع خود به خود مسئله عامل این خرابکاری‌ها را پیش کشید و اتهام‌زنی‌های دو طرف شروع شد.
عامل انفجار‌ها
در وهله نخست به نظر می‌رسد احتمال وقوع حوادث طبیعی مثل زلزله یا رانش زمین با توجه داده‌های لرزه‌نگاری منتفی دانسته شده است، چنان که بیورن لوند، کارشناس شبکه ملی لرزه‌نگاری سوئد در دانشگاه اوپسالا در این مورد گفت که انفجار در آب و نه در بستر دریا رخ داده و به همین دلیل علت آن نمی‌تواند زمین‌لرزه یا رانش زمین باشد. با اطمینان یافتن از این موضوع بود که مسئله خرابکاری به صورت جدی در دستور کار مقامات غربی قرار گرفت. ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو گفت که اوضاع را به دقت زیر نظر دارد و در مورد آن با کشور‌های عضو این پیمان و سوئد که متقاضی پیوستن به آن است به صورت تنگاتنگ تبادل نظر می‌کند. اورزولا فون درلاین، رئیس کمیسیون اتحادیه اروپا نیز از «عملیات خرابکارانه» گفت و در پیام توئیتری شامگاه سه‌شنبه ۲۷ سپتامبر تهدید کرد که «عاملان احتمالی حادثه با شدیدترین عواقب روبه‌رو می‌شوند.» هر چند این مقام ارشد اتحادیه اروپا و دیگر مقامات غربی سعی کرده‌اند مستقیماً روسیه را مقصر این حملات جلوه ندهند، اما زمینه این کار از هم اکنون فراهم شده و برای مثال، خبرگزاری فرانسه از تور ایوار استرومن، کارشناس نیروی دریایی نروژ نقل کرده است که «نشت گاز در خطوط لوله دریایی بسیار به ندرت پیش می‌آید، روسیه تنها عامل احتمالی خرابکاری است و هدفش ایجاد شکاف در میان این کشور‌ها برای افزایش فشار بر اوکراین برای تن دادن به شرط‌های مسکو برای پذیرش آتش‌بس و خاتمه جنگ است.» در واقع، این نوع اظهار نظر‌های به اصطلاح کارشناسانه زمینه رسانه‌ای را برای ادعا‌های بعدی غرب علیه روسیه فراهم می‌کند، اما روسیه نیز از هم اکنون پیش‌دستی کرده و امریکا را مقصر این خرابکاری‌ها دانسته است. ماریا زاخاروا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه گفت: «نشت گاز از خط لوله نورد‌استریم در دریای بالتیک در منطقه‌ای رخ داده که تحت کنترل سرویس‌های اطلاعاتی امریکاست. محل حادثه همچنین جزو مناطق تجاری و اقتصادی دانمارک و سوئد و در کنترل اطلاعاتی و عملیاتی امریکاست و فراموش نکنیم که این‌ها کشور‌های عضو ناتو هستند و این منطقه مملو از سلاح‌های امریکایی است.» به این ترتیب، باید انتظار شدت گرفتن اتهام‌زنی‌های متقابل را داشت، اما مسئله اصلی در حال حاضر وضعیت این دو خط لوله و گسترش این نوع عملیات‌ها به حوزه‌های دیگر است.
پیامد انفجار‌ها
اولین و فوری‌ترین پیامد این انفجار‌ها متوجه هر دو خط لوله نورد‌استریم ۱ و ۲ است و اینکه دست‌کم چهار انفجار رخ داده چه تأثیری بر این دو خط لوله دارد. قبل از هر چیز باید توجه داشت که این دو خط لوله از شریان‌های اصلی انتقال گاز روسیه به اروپا هستند و به خصوص در مورد نورد‌استریم ۲، روسیه سرمایه‌گذاری سنگین ۱۱ میلیارد دلاری برای راه‌اندازی آن انجام داده است. با این حال، وقوع انفجار‌ها می‌تواند تأثیرات جبران‌ناپذیری بر این دو خط لوله بگذارد، چنانچه روزنامه آلمانی تاگس‌اشپیگل نوشت: «مقامات امنیتی آلمان بر این نظرند که خطوط لوله آسیب‌دیده برای همیشه غیرقابل استفاده خواهند بود و اگر این خطوط لوله گاز به سرعت تعمیر نشوند، آب نمک زیادی وارد آن می‌شود و خطوط لوله از بین می‌روند.» شاید به دلیل همین خسارت جبران‌ناپذیر است که اپراتور‌های وابسته به گازپروم چند روز بعد از بروز نشتی‌ها اعلام کردند تجهیزات تعمیر خطوط لوله از جمله تجهیزات لازم زیردریا را برای شرکت‌های مرتبط با این پروژه فراهم خواهند کرد. با این حال، تحریم‌های غرب علیه روسیه و وضعیت متشنج بین دو طرف می‌تواند مستقیماً بر عملیات تعمیر خطوط لوله تأثیر بگذارد و سرمایه سنگینی را که برای آن‌ها شده است به باد بدهد. گذشته از این، وقوع این انفجار‌ها باعث شده است نگرانی‌هایی در مورد دیگر زیرساخت‌هایی به وجود بیاید که در زیر دریا ساخته شده‌اند. این نگرانی‌ها به خصوص بر صنعت نفت و گاز نروژ سایه انداخته که بعد از قطع صادرات گاز روسیه به اروپا، مبدل به منبع مهم و اصلی تأمین انرژی اروپا شده است. تور ایوار استرومن، مدرس ارشد آکادمی نیروی دریایی سلطنتی نروژ در این خصوص به رویترز گفت: «دولت نروژ باید واقف شود که اکنون واردات انرژی یا گاز از نروژ مهم‌ترین هدف استراتژیک همه اروپاست. اگر عرضه انرژی از سوی نروژ قطع یا متوقف شود یا به میزان زیادی کاهش پیدا کند، یک بحران انرژی کامل در اروپا ایجاد خواهد کرد.» لازم به ذکر است نروژ بیش از ۹۰ میدان نفتی و گازی دارد که همه آن‌ها با شبکه خطوط لوله گازی در دریا و به طول ۹ هزارکیلومتر به همدیگر متصل هستند. این شبکه گسترده از خطوط لوله می‌تواند هدف راحتی برای عوامل خرابکاری باشد تا با اختلال در عرضه گاز نروژ به اروپا، کشور‌های این قاره را دچار شدیدترین بحران انرژی کند که تاکنون با آن مواجه شده است. امروزه کابل‌های فیبر نوری از جمله شریان‌های اصلی انتقال اطلاعات بین امریکا و قاره اروپا هستند که در کف اقیانوس قرار دارند، به نحوی که میلیون‌ها کیلومتر از این کابل‌ها در زیر دریا زیرساخت اصلی برای انتقال اطلاعات هستند. حالا نگرانی از این است که آیا نشت گاز در خطوط لوله نورد‌استریم ۱ و ۲ پیش‌درآمدی برای عملیات‌هایی مشابه در مورد این کابل‌های زیرساختی باشد؟
