«شعور حسینی» بایسته‌ای است که قبل از «شور حسینی» باید مورد توجه قرار گیرد؛ یعنی اگر شعور حسینی نباشد، عزاداری بی‌معنا و بی‌هدف می‌شود؛ البته حضور صرف در مراسم عزاداری نیز خود دارای اثرات معنوی است؛ اما شوری که آمیخته با درک حقیقت پیام عاشورا نباشد، هم ممکن است مکتب عاشورا و عزاداری را به انحراف بکشاند و هم این‌که به «حرکت» و «جوشش» منتهی نمی‌شود، درحالی که ریشه و فلسفه قیام عاشورا «حرکت» است.
هیئت‌های مذهبی چشمه جوشان شعور حسینی و طلایه‌داران و میدان‌داران تبیین قیام عاشورا هستند که در ایام عزاداری، خصوصاً ایام فاطمیه و ماه‌های محرم و صفر، اقشار مختلف جامعه را زیر یک پرچم اعتقادی مشترک جمع کرده و زمینه‌های شکل‌گیری آگاهی، مودت، همدلی و وحدت را در جامعه ایجاد می‌کنند تا حرکت‌های اجتماعی در جامعه اسلامی شکل بگیرد و به تحولات اجتماعی منجر شود.
انقلاب اسلامی ایران به‌عنوان یک حرکت و تحول بزرگ اجتماعی، برگرفته از مکتب اهل‌بیت (ع) خصوصاً قیام عاشوراست؛ چراکه قیام خونین ۱۵ خرداد سال ۱۳۴۲ که آن را نقطه عطف آغاز نهضت انقلاب اسلامی می‌دانند، از مجلس عزاداری که در مدرسه فیضیه قم برگزار شده بود و سخنرانی کوبنده امام خمینی (ره) در این مراسم شکل گرفت و در ادامه نهضت انقلاب اسلامی، قیام بزرگ ملت ایران در عاشورای سال ۱۳۵۷ هجری شمسی بود که تیر خلاص را به رژیم پهلوی زد.
فرهنگ عاشورا پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز در شکل‌گیری حرکت‌های اجتماعی نقش به‌سزایی ایفا کرد که در رأس آن می‌توان به دوران هشت سال دفاع مقدس اشاره کرد؛ همان دفاع مقدسی که همانند قیام عاشورا، صحنه رویارویی حق و باطل بود و سرانجام این جبهه حق بود که بر جبهه باطل غلبه کرد؛ چراکه ارتش بعث عراق با حمایت و پشتیبانی مالی و تسلیحاتی ابرقدرت‌های جهان، با شعار «آمده‌ایم که بمانیم» می‌خواست سه‌روزه خوزستان و یک‌هفته‌ای تهران را فتح کند؛ اما با ایستادگی و مقاومت رادمردان و شیرزنان این مرز و بوم، پس از هشت سال حتی یک‌وجب از خاک کشورمان جدا نشد؛ لذا دفاع مقدس را می‌توان پیروزی بزرگی برای ملت ایران دانست که رمز بزرگ این پیروزی چیزی نبود جز «معنویت».
«معنویت» حاکم در جبهه‌ها بدون‌شک ریشه در فرهنگ عاشورا داشت؛ همان عاشورایی که از لحاظ عِده و عُده و تجهیزات جنگی، همانند دفاع مقدس جنگی نامتقارن بود؛ اما خون‌های به‌ناحق ریخته شده در صحرای کربلا، پیروزی بزرگ را برای جبهه حق رقم زد و در واقع عاشورا، صحنه پیروزی خون بر شمشیر شد؛ بنابراین در ادامه نهضت عاشورا نیز رزمندگان اسلام با تأسی از این نهضت خونین، مقابل جبهه باطل ایستادند و «کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا» را عینیت بخشیدند.
فرهنگ عاشورا در دوران دفاع مقدس با توسل به اهل‌بیت (ع) خصوصاً حضرت سیدالشهداء (ع)، از طریق پرچم‌ها و سربندهای «یا حسین (ع)»، نام لشکرها، گردان‌ها و رمز عملیات‌ها و همچنین عزاداری‌ها و توسل‌های شب‌های عملیات و... تجلی می‌یافت و بدون‌شک رادمردانی که در جبهه‌ها حماسه می‌آفریدند نیز همان شیعیان حضرت سیدالشهداء (ع) و تربیت‌شده مکتب عاشورا بودند. همچنین در پشت جبهه‌ها نیز همین فرهنگ عاشورا، اقشار مختلف مردم خصوصاً شیرزنان این مرز و بوم را برای پشتیبانی از جبهه‌ها به حرکت وا داشته بود.
فرهنگ عاشورا پس از دوران دفاع مقدس نیز خصوصاً از بطن هیئت‌های مذهبی، جامعه اسلامی ایران را به حرکت و جوشش‌های اجتماعی وا داشته و می‌دارد و برای همین است کاری که با مشارکت همگانی صورت می‌گیرند را در جامعه اصطلاحاً «کار هیئتی» عنوان می‌کنند.
نمونه بزرگ حرکت‌های اجتماعی هیئت‌های مذهبی، ریختن آب بر آتش فتنه هشت‌ماهه سال ۱۳۸۸ در راهپیمایی یوم‌الله ۹ دی پس از اهانت فتنه‌گران به فرهنگ عاشوراست و این موضوع نشان‌دهنده این است که ملت مسلمان ایران، خود پاسدار فرهنگ عاشورا هستند.
همچنین حرکت و جوششی که در هیئت‌های مذهبی برگرفته از فرهنگ عاشورا شکل می‌گیرد، آن‌ها را به طلایه‌داران عرصه مقابله با معضلات اجتماعی تبدیل کرده است؛ به‌طوری‌که، معنویتی که با فرارسیدن ایام عزاداری ماه محرم در جامعه شکل می‌گیرد، بنا به گفته مسئولان نظم و امنیت کشور، کاهش جرایم را در جامعه به‌همراه دارد.
هیئت‌های مذهبی همچنین به‌عنوان بزرگ‌ترین تشکل‌های اجتماعی - اعتقادی در جامعه، در زمینه کمک به محرومان پیشتاز و پیشگام هستند که اوج این حرکت اجتماعی را در ایام شیوع کرونا، در نهضت «کمک مومنانه» شاهد بوده و هستیم؛ البته تهیه و توزیع بسته‌های کمک‌معیشتی در بسیاری از هیئت‌های مذهبی سال‌هاست که صورت می‌گیرد و این اقدام با تدبیر رهبر معظم انقلاب اسلامی، مدتی است که در جامعه به‌صورت پررنگ‌تر صورت می‌گیرد.
و اما نکته پایانی این است که هیئت‌های مذهبی که همانا مروج فرهنگ عاشورا و بزرگ‌ترین تشکل‌های اجتماعی - اعتقادی در جامعه هستند، باید به‌صورت دوره‌ای در ایام مختلف سال مردم را دور همدیگر جمع کنند و این اقدام می‌تواند در قالب جلسات هفتگی صورت گیرد. این اقدام ضمن زنده نگه داشتن فرهنگ عاشورا در طول سال، موجب اعتلای نقش به‌سزای هیئت‌های مذهبی در کنش‌های اجتماعی خواهد شد.
